دادپویان حامی

مشمولین بیمه تامین اجتماعی – قوانین تامین اجتماعی

مشمولین بیمه تامین اجتماعی - قوانین تامین اجتماعی
فهرست مطالب

مشمولین بیمه تامین اجتماعی افرادی هستند که به سازمان تامین اجتماعی حق بیمه پرداخت میکنند.این حق بیمه را خود آنها یا ارگانی که در آن اشتغال دارند میپردازد.

سازمان تامین اجتماعی چگونه نهادی است؟

سازمان تامین اجتماعی یک سازمان بیمه گر اجتماعی است . هدف اصلی آن تامین یکی از نیازهای اصلی اجتماع است . این سازمان،یک سازمان دولتی است که وظیفه پوشش دادن کارگران مزد بگیر وپوشش دادن اختیاری صاحبان حرفه هاومشاغل آزاد را دارد.قانون گذار در ماده ۱ قانون تامین اجتماعی ضمن تعریف این قانون ،اهداف این سازمان را هم بیان کرده است . قانون گذارچنین مقرر داشته است :

“به منظور اجرا و تعمیم و گسترش انواع بیمه های اجتماعی و استقرار نظام هماهنگ و متناسب با برنامه های تامین اجتماعی همچنین موضوع قانون اجتماعی و سرمایه گذاری و بهره برداری از محل وجوه و ذخایر ، سازمان مستقلی به نام( سازمان تامین اجتماعی) وابسته به وزارت تعاون ، کار و رفاه اجتماعی که در این قانون سازمان نامیده می شود، تشکیل می گردد.سازمان دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی و اداری و امور آن منحصرا طبق اساسنامه ای که به تصویب هیات وزیران می رسد.”

مشمولین قانون تامین اجتماعی
مشمولین قانون تامین اجتماعی

مشمولین قانون بیمه تامین اجتماعی

مشمولین بیمه تامین اجتماعی ۲ دسته هستند .مشمولین بیمه های اجباری و مشمولین بیمه های اختیاری، که به توضیح هر کدام به تفصیل در ذیل پرداخته میشود.

۱ )مشمولین بیمه اجباری

قانون گذاردر بند الف ماده ۴ قانون تامین اجتماعی به مشمولین بیمه اجباری اشاره کرده است. و چنین مقرر داشته است:
“افرادی که به هر عنوان در مقابل دریافت مزد یا حقوق کار می کنند .”
از طرفی دیگر قانونگذار در ماده ۱۴۸ قانون کار نیز به این موضوع پرداخته است.قانون گذارکارفرمایان کارگاه های مشمول قانون کار را موظف نموده است که براساس قانون تامین اجتماعی،کارگران واحد خود را بیمه نماید. این نوع از بیمه که تعریف آن بیان شد، بیمه اجباری نام گذاری شده است. چرا که مشمولین این دسته از بیمه بدون اراده ،مشمول قانون بیمه سازمان قرار می گیرند.

درحقیقت اجباری که دراین نوع ازبیمه ها وجود دارد اجباری است که قانونگذاربه دلیل مصلحت کارگر برکارفرما تحمیل کرده است. قانونگذارچنین مقرر داشته است که کارفرما مکلف است طبق ماده ۱۴۸قانون کار ،کارگر خود را از بدو ورود درکار بیمه کند. کارفرما بایستی حق بیمه سهم خود و بیمه شده را به سازمان پرداخت کند.

حق بیمه مقرردر قانون تامین اجتماعی ۳۰درصد است که ازاین میزان ۷ درصد سهم بیمه شده (کارگر) و ۲۳ درصد سهم کارفرما ست.مابقی سهم دولت است. دولت مکلف است حق بیمه سهم خودرا به صورت یک جا در بودجه کل کشورتصویب و به سازمان پرداخت نماید. کارفرما نیز میزان سهم خود را همراه با سهم کارگر بایستی به سازمان پرداخت کند.

لازم به ذکر است که….
۷ درصد سهم کارگر با توجه به میزان مزد و حقوق او کسر میگردد. و مابقی را کارفرما متقبل می شود و به سازمان پرداخت می کند.
موارد دیگری نیز وجود دارد،که قانون گذار افرادی را تحت پوشش قانون تامین اجتماعی قرار داده است. دراین موارد قانونگذار عنوان کارگر را براین افراد صادق دانسته است. از این افراد میتوان به کارگران ساختمانی، اتباع بیگانه ، کارکنان پیمانی ،کارکنان سازمان اجتماعی و …به عنوان مشمولین بیمه تامین اجتماعی اشاره کرد.

کارگران ساختمانی

در سال ۱۳۸۶ قانون بیمه های اجباری کارگران ساختمانی تصویب شد و کارگران ساختمانی را جز مشمولین بیمه تامین اجتماعی قرار داد .  به موجب این قانون کارگران ساختمانی تحت حمایت سازمان تامین اجتماعی قرار می گیرند. حمایتهای قانونی از این افراد شامل: حوادث و بیماریها، پرداخت مستمری بازنشستگی، ازکار افتادگی،غرامت دستمزد،فوت میگردد.

رانندگان

تا سال ۷۹ رانندگان مشمول نظام حرف و مشاغل آزاد بودند. اما از این سال به بعد رانندگان بین شهری مشمول نظام بیمه اجباری قرار گرفتند. درسال ۱۳۸۷ هم براساس ماده واحده ای رانندگان برون شهری هم، مشمول نظام بیمه اجباری واقع شدند.پس از تصویب این قوانین کلیه رانندگان وسایل حمل و نقل بار و مسافر مشمول قانون تامین اجتماعی قرار گرفته اند. این رانندگان می بایست حق بیمه مقرر در قانون تامین اجتماعی را راسا بر مبنای درآمد مقطوع خود پرداخت نمایند.

رانندگان مذکوردر صورتی که حداقل ۳ ماه به سازمان حق بیمه پرداخت کرده باشد میتوانند از مزایای آن منتفع شوند.

اتباع بیگانه

برابر ماده ۵ قانون تامین اجتماعی چنین پیش بینی شده است:
“بیمه اتباع بیگانه که طبق قوانین و مقررات مربوط در ایران به کار اشتغال دارند تابع مقررات این قانون خواهد بود.”
قانون تامین اجتماعی ، اتباع بیگانه را هم مشمول بیمه اجباری قرار داده است. البته قانونگذار در دو صورت آن ها را از این حق محروم کرده است:

  • در صورتی که بین دولت متبوع آنها و دولت ایران موافقت نامه های دوجانبه یا چند جانبه منعقد شده باشد. در این صورت بایستی طبق موافقت نامه ها عمل شود.
  • درصورتیکه تبعه بیگانه به گواهی مقامات صالح دولت متبوع خود درکشور خود یا کشور دیگری بیمه شده باشد. در این صورت به تناسب بیمه ای که شده است از شمول بیمه ایران خارج می شود.

کارکنان پیمانی

 مستخدم پیمانی به کلیه مستخدمین وزارت خانه ها و موسسات دولتی مشمول قانون استخدام کشوری اطلاق می شود .این افراد برای مدت مشخص و با قراردادی معین، برای کاری مشخص استخدام می شوند .این افراد نیز به موجب آئین نامه های استخدام پیمانی مشمول بیمه اجباری می شوند.

کارکنان سازمان تامین اجتماعی

کارکنان ثابت، قراردادی،روز مزد و حکمی سازمان و نیز خانواده آن ها مشمول مقررات بیمه اجباری قرار میگیرد. این افراد می توانند از مزایای بیمه تامین اجتماعی منتفع شوند.

کارگزاران وپیمانکاران مخابرات روستایی وهمین طور برخی ازکارمندان دستگاه های اجرایی هم مشمول بیمه اجباری قرار میگیرند.

جهت جلوگیری از اطاله کلام از توضیحات آن ها خودداری می گردد.

۲ )مشمولین بیمه اختیاری (خویش فرما)

سازمان تامین اجتماعی در کنار بیمه اجباری، نوع دیگری از بیمه را، با عنوان بیمه اختیاری در نظر گرفته است. بیمه اختیاری شامل افرادی میشود که تحت پوشش بیمه خاصی نیستند،اما تمایل دارند که خود را بیمه نمایند . این افراد  میتوانند با مراجعه به شعب سازمان تامین اجتماعی جهت انعقاد قرارداد بیمه اقدام نمایند.بیمه شدگان خویش فرما نیز به موجب قانون از مشمولین بیمه تامین اجتماعی شمرده می شوند.
بیمه خویش فرما (اختیاری)بر ۴ نوع است:

  • بیمه اختیاری
  • بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد
  • بیمه اتباع ایرانی
  • بیمه بافندگان قالی ، قالیچه ، گلیم ، زیلو

بیمه اختیاری

متقاضیان ممکن است درسابق دارای سابقه پرداخت حق بیمه باشند. اما به دلیل قطع رابطه اشتغال ، بیمه پردازی این افراد قطع شده باشد. این افراد با مراجعه به شعب سازمان تامین اجتماعی متقاضی پرداخت حق بیمه از طرف خود،جهت حفظ سابقه بیمه خود میشوند. این افراد بایستی حداقل ۳۰ روز سابقه بیمه پردازی در نظام های بیمه اجباری را داشته باشند.
متقاضیان هیچ گونه سابقه پرداخت حق بیمه ای ندارند. و برای بار نخست به این امر اقدام مینمایند .این افراد نیز میتوانند با مراجعه به شعب سازمان تامین اجتماعی درخواست خود را مطرح نمایند. با درخواست این افراد، سازمان موظف میشود درمهلتی۲ ماهه موضوع را بررسی کند. سپس استحقاق یا عدم استحقاق او را شناسایی کرده و به صورت کتبی به خود او نیز اعلام میکند.

بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد

این افراد با استناد به قانون اصلاح بند ب و تبصره ۳ ماده ۴ قانون تامین اجتماعی ۱۳۶۵ و آئین نامه اجرای آن مصوب ۱۳۶۶می توانند خود را تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار دهند.
ماده واحده :” سازمان تأمین اجتماعی مکلف است با استفاده از مقررات عام قانون تأمین اجتماعی صاحبان حرف و مشاغل آزاد را به صورت ‌اختیاری در برابر تمام یا قسمتی از مزایای قانون تأمین اجتماعی بیمه نماید چگونگی انجام بیمه و نرخ حق بیمه وهمچنین میزان مزایای مربوط به ‌موجب آیین‌نامه ‌ای خواهد بود که به تصویب هیأت دولت خواهد رسید.”

کلیه اتباع ایرانی مقیم خارج

این افراد نیز با استناد به قانون اصلاح بند ب و تبصره ۳ ماده ۴ قانون تامین اجتماعی ۱۳۶۵ و آئین نامه اجرای آن مصوب۱۳۶۶‌ می توانند خود را تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار دهند.به موجب تبصره ۳ قانون مزبور:
کلیه اتباع ایرانی اعم از شاغل یا غیر شاغل در فعالیتهای مختلف در خارج از کشور که بیمه آنان با مقررات قانون تأمین اجتماعی و‌تغییرات بعدی آن مغایرت نداشته باشد می‌توانند به طور اختیاری مشمول این قانون و آیین‌نامه‌های مربوط قرارگیرند، مشروط بر این که بیمه شده حق‌بیمه خود را به طور منظم پرداخت نماید، بدیهی است سازمان در مورد این قبیل بیمه‌ شدگان مانند سایر بیمه ‌شدگان داخل کشور مکلف به ارائه خدمات‌ و انجام تعهدات قانونی بر اساس آیین ‌نامه و مقررات مربوط در ایران خواهد بود.”

بیمه بافندگان قالی ، قالیچه ، گلیم ، زیلو

این افراد نیز طبق ماده واحده قانون بیمه بازنشستگی ، فوت و ازکارافتادگی بافندگان قالی ، قالیچه، گلیم و زیلو تحت شمول بیمه اختیاری قرار می گیرند.

تفاوت بیمه اجباری و اختیاری

بیمه اجباری، بیمه ای است که منشا آن رابطه کاری است که بین کارگر و کارفرما وجود دارد .قانون کارفرما را موظف کرده است که کارگر خویش را بیمه کند.  از این رو به آن بیمه اجباری گفته می شود. هدف ازبیمه کارگراین است که،کارگر بتواند در زمانیکه دیگر قادربه کارکردن نیست از مزایای سالهایی که توان کارکردن داشته،استفاده کند.بیمه شده در بیمه اجباری، با توجه به اینکه ازجهت کارخویش بیمه شده است فلذا ازمزایای قانون کارنیز بهره مند میگردد. وهمچنین از غرامت دستمزد ایام بیکاری نیز در کنار سایر مزایای نام برده بهره مند میگردد.
در بیمه اختیاری بیشتر مزایای بیمه اجباری ، مانند ،بازنشستگی ، از کارافتادگی ، درمان و… را شامل میشود.اما از آنجایی که رابطه کاری در آن وجود ندارد از مزایای قانون کار بی بهره است.  در حالیکه در بیمه های خویش فرما ، چنین نیست.

آیا نرخ بیمه اختیاری و آزاد برابر است؟

لازم به ذکر است که نرخ بیمه اختیاری و مشاغل آزاد از بیمه اجباری کمتر است.

۳نرخ حق بیمه در بیمه های اختیاری و بیمه زنان خانه دار وجود دارد.این نرخ ها عبارتند از: ۱۲درصد، ۱۴درصد و۱۸درصد .درهر یک از این پرداخت ها دولت ۲ درصد حق بیمه پرداخت می کند .در حالیکه ۳۰ درصد حق بیمه شامل بیمه های اجباری می شود.

حمایت های درمانی سازمان تامین اجتماعی

یکی ازحمایت هایی که قانون تامین اجتماعی برای بیمه شدگان سازمان تامین اجتماعی در نظرگرفته است خدمات درمانی میباشد.این قانون چنین مقررداشته که بیمه شده وخانواده آنها درصورت مصدوم شدن بر اثرحوادث یا ابتلا به بیماری بتوانند ازخدمات پزشکی استفاده نمایند.

مشمولان تحت حمایت های درمانی سازمان تامین اجتماعی

بیمه شده اصلی ،فردی است که حق بیمه پرداخت می کند. بدین سان تحت حمایت های سازمان تامین اجتماعی قرار می گیرد. از جمله این حمایت ها میتوان به حمایت های درمانی اشاره کرد. یکی از حمایت های مهم و اساسی سازمان تامین اجتماعی همین مورد است. قانونگذاراین مورد را برای بیمه شدگان تامین اجتماعی درنظر گرفته،تا درصورت بروز مشکلات درمانی بتوانند جهت رفع آن اقدام نمایند.
تعهدات درمانی که سازمان تامین اجتماعی در نظر گرفته است،ارائه خدماتی همچون:

  • کلینیکی
  • پاراکلینیکی
  • بیمارستانی
  • معاینات طبی
  • معالجات مربوط به دوران بارداری
  • زایمان
  • خدمات تشخیصی و دارویی
  • و ارائه خدمات توان بخشی برای بیمه شدگان آسیب دیده میباشد.

ذکر این نکته نیز ضروری است. قانونگذار به جز بیمه شده اصلی، افراد دیگری را هم تحت شمول حمایت های درمانی سازمان تامین اجتماعی قرارداده است. این افراد به تبع بیمه شده اصلی از مزایای درمانی بهره مند میگردند. قانونگذار این موضوع را در ماده ۵۸ قانون تامین اجتماعی پیش بینی کرده است. البته این ماده با توجه به ماده واحده و آئین نامه ها با تغییراتی مواجه شده است.

افرادی که میتوانند از این حمایت ها به تبع بیمه شده اصلی استفاده کنند عبارتند از :

همسر بیمه شده
با وجود مطلق به کار رفتن واژه همسر درماده ۵۸ قانون تامین اجتماعی اما منظور قانون گذار همسر زن میباشد. چراکه در بند دوم ماده ۵۸ ازهمسرمرد صحبت شده است وشرایط تحت حمایت قرارگرفتن او را به واسطه همسرخود بررسی کرده است.
شوهر بیمه شده

شوهر فرد بیمه شده نمیتواند از حق بیمه همسر خود استفاده کند.اما طبق شرایطی این حق به او داده میشود.

  • درصورتیکه سن او بالای ۶۰ سال باشد یا اینکه طبق نظر کمیسیون پزشکی از کار افتاده باشد.
  • درصورتیکه به موجب قانون تامین اجتماعی مستمری دریافت ننماید .
  • درصورتیکه معاش شوهر را زن پرداخت کند.
  • چنانچه فرزند یا پدر و مادری که بتوانند او را تامین کنند وتحت شمول بیمه آنها قرار بگیرد وجود نداشته باشد.

فرزندان بیمه شده

فرزندان بیمه شده میتوانند به تبع پدر خود از خدمات درمانی بیمه او استفاده نمایند. اما ما بین فرزندان دختر و پسر تفاوت وجود دارد. قانونگذارچنین مقررکرده است که:

  • فرزندان ذکور تا سن ۲۲سال میتوانند ازحق بیمه پدرکه خدمات درمانی هم جزء آن است استفاده کنند. فرزندان ذکوربالاتراز ۲۲ سال درصورتی میتوانند همچنان از این حق استفاده نمایند که طبق نظرکمیسیون پزشکی ازکارافتاده بر اثربیماری تلقی شوند. یا اشتغال به تحصیل داشته باشد.
  • فرزندان دختر تا ۱۸ سالگی مجاز به استفاده هستند.  بعد از آن در صورتی که ازدواج نکرده باشند این حق همچنان برای آن ها پا برجاست .

پدر و مادر تحت تکفل بیمه شده

پدر و مادر تحت تکفل بیمه شده هم مجاز به استفاده از حق بیمه فرزند خود هستند. البته در صورتیکه:

  • پدر بالای ۶۰ سال و مادر بالای ۵۵ سال سن داشته باشد.
  • مستمری بگیر تامین اجتماعی نباشند .
  • معاش آن ها توسط بیمه شده پرداخت گردد.

لازم به ذکر است که ۹درصد ازحق بیمه ۳۰درصدی کارگران و شاغلین درکارگاه های مشمول قانون،بابت خدمات درمانی اخذ میشود.به فرد بیمه شده اصلی و افراد تحت تکفل او دفترچه بیمه تامین اجتماعی اعطا می شود. افراد با دارا بودن دفترچه،به مراکز درمانی تامین اجتماعی مراجعه مینمایند وخدمات درمانی مورد نیاز خود را ازاین مراکزتقاضا مینمایند.

ذکر این نکته حائز اهمیت است که ،واحد اجرای سازمان تامین اجتماعی باید صالح بودن افراد تحت تکفل را تائید کند.پس از تایید افراد مزبور به عنوان عائله ،این افراد تحت تکفل بیمه شده قرار میگیرند.و چنانچه بیمه شده فوت کند،هرکدام از افراد مذکور از مستمری متوفی بهره مند میشوند.

ماده ۸۳ قانون تامین اجتماعی، نسبت سهم مستمری هریک از بازماندگان بیمه شده متوفی را مشخص مینماید.
“۱)میزان مستمری همسربیمه شده متوفی معادل پنجاه درصد مستمری استحقاقی بیمه شده است ودر صورتی که بیمه شده مرد دارای چندهمسر دایم باشدمستمری به تساوی بین آنها تقسیم خواهد شد.
۲)میزان مستمری هر فرزند بیمه شده متوفی معادل بیست وپنج درصد مستمری استحقاقی بیمه شده می باشد و درصورتی که پدر ومادر را ازدست داده باشد مستمری او دوبرابر میزان مذکورخواهد بود.
۳)میزان مستمری هریک از پدر ومادر متوفی معادل بیست وپنج درصدمستمری استحقاقی بیمه شده میباشد…”

سوال:چنانچه مجموع مستمری بازماندگان بیمه شده متوفی تجاوز کند،چه راه حلی ارائه میشود؟

در چنین مواقعی سهم هریک از افراد فوق به نسبت سهم آنها تقلیل می یابد.همچنین درصورتیکه هرکدام از افراد فوق فوت نمایند یا شرایط استحقاق دریافت مستمری را از دست بدهند.(همچون زمانیکه فرزند دختر ازدواج نماید).در این صورت سهم بقیه افراد با توجه به تقسیم بندی که در ماده وجود دارد،افزایش می یابد.

درکل بازماندگان بیمه شده از صد درصد مستمری بازماندگان متوفی استفاده مینمایند.

امتیاز دهید
Picture of امینه محمودی

امینه محمودی

این مقاله توسط امینه محمودی و تیم متخصص دفتر حقوقی بین‌المللی دادپویان حامی تهیه شده است. ما با تکیه بر دانش عمیق حقوقی، تجربه گسترده و رویکردی تخصصی در حوزه حقوق بین‌الملل، تجاری و بانکی، همواره در تلاش هستیم تا اطلاعات کاربردی، مشاوره حرفه‌ای و راهکارهای مؤثر را در اختیار مخاطبان خود قرار دهیم.
Picture of امینه محمودی

امینه محمودی

این مقاله توسط امینه محمودی و تیم متخصص دفتر حقوقی بین‌المللی دادپویان حامی تهیه شده است. ما با تکیه بر دانش عمیق حقوقی، تجربه گسترده و رویکردی تخصصی در حوزه حقوق بین‌الملل، تجاری و بانکی، همواره در تلاش هستیم تا اطلاعات کاربردی، مشاوره حرفه‌ای و راهکارهای مؤثر را در اختیار مخاطبان خود قرار دهیم.

پر بازدید ترین مقالات

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *