قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز: نگاهی به مجازات ها و راهکارها

قاچاق کالا یکی از چالش ‌های بزرگ اقتصادی و اجتماعی در بسیاری از کشورهاست که تأثیرات منفی گسترده‌ای بر بازارهای قانونی و امنیت جامعه دارد. این پدیده نه تنها به اقتصاد ملی آسیب می‌زند، بلکه با ایجاد رقابت ناعادلانه، تولیدکنندگان قانونی را نیز تحت فشار قرار می‌دهد. اما چگونه می‌توان با این تهدید مقابله کرد؟ قوانین و مجازات‌ های تعیین‌شده برای قاچاق کالا چه نقشی در کاهش این پدیده دارند؟ در این مقاله، به بررسی عمیق قاچاق کالا و مجازات‌های مرتبط با آن خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید تا با درک بهتر از این موضوع پیچیده و پیامدهای قانونی آن، آگاهی خود را افزایش دهید و به راهکارهای مؤثر برای مقابله با قاچاق کالا دست یابید.

قاچاق کالا به چه معناست؟

کالای قاچاق به هر نوع کالا یا محصولی گفته می‌شود که به ‌صورت غیرقانونی و بدون رعایت قوانین و مقررات مربوط به واردات، صادرات، تولید، یا توزیع وارد یا خارج از کشور می‌شود. این اقدامات معمولاً با هدف دور زدن تعرفه‌های گمرکی، مالیات ‌ها، یا محدودیت ‌های قانونی انجام می‌شوند.

قاچاق کالا می‌تواند شامل طیف گسترده ‌ای از محصولات باشد، از جمله:

1. محصولات مصرفی: مانند پوشاک، لوازم الکترونیکی، و لوازم آرایشی.
2. مواد مخدر و داروها:واردات و توزیع غیرقانونی داروها یا مواد مخدر.
3. محصولات تقلبی یا غیرمجاز:مانند محصولات برندهای معروف که بدون مجوز تولید یا وارد می‌شوند.
4. کالاهای مشمول محدودیت:مانند سلاح‌ها یا مواد خطرناک که ورود و خروج آنها نیاز به مجوزهای خاص دارد.

قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز

قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، به منظور مقابله با فعالیت ‌های غیرقانونی مرتبط با قاچاق کالا و ارز تدوین شده است. این قانون مجموعه‌ای از مقررات و دستورالعمل ‌ها را شامل می‌شود که هدف آن پیشگیری و مبارزه با قاچاق و تقویت نظام اقتصادی کشور است.

با توجه به وضعیت اقتصادی کشور و اعمال تحریم ها از سوی دیگر کشورها علیه ایران، موضوع قاچاق کالا و به خصوص قاچاق ارز یکی از معضلات وضعیت اقتصادی به شمار می رود. لذا تصویب قانون قاچاق کالا و ارز در مورخ ۳/۱۰/۱۳۹۲ و اصلاحات مورخ ۲۱/۷/۱۳۹۴ و ۱۰/۱۱/۱۴۰۰ آخرین تدبیر قانونگذار در این حوزه بوده است.

کالاهای مشمول قاچاق

کالاهایی که مشمول قاچاق می‌شوند، به طور کلی به دسته‌هایی تقسیم می‌شوند که شامل موارد زیر هستند:

1. کالاهای ممنوع: این شامل کالاهایی است که قانوناً واردات، صادرات یا تولید آنها به ‌طور کلی ممنوع است. مثال‌هایی از این نوع کالاها می‌تواند شامل مواد مخدر، سلاح‌ های غیرمجاز، و مواد خطرناک باشد.
2. کالاهای مجاز: کالای مجاز به هر نوع کالایی گفته می‌شود که واردات، صادرات، تولید یا توزیع آن بر اساس قوانین و مقررات ملی و بین‌المللی بلامانع است. برای اینکه یک کالا به عنوان کالای مجاز شناخته شود، باید شرایط و ضوابط قانونی مرتبط با آن رعایت شده باشد.
3. کالاهای مجاز مشروط: این دسته شامل کالاهایی است که واردات یا صادرات آنها تحت شرایط خاص یا با مجوزهای خاصی مجاز است، مانند داروها، تجهیزات پزشکی، و برخی محصولات شیمیایی.
4. کالای یارانه ای: کالای یارانه ‌ای به کالاها یا خدماتی گفته می‌شود که دولت برای کاهش هزینه آن‌ ها برای مصرف‌کنندگان، به تولیدکنندگان یا ارائه‌دهندگان آن ‌ها کمک مالی یا تسهیلات خاصی ارائه می‌دهد. هدف از این یارانه‌ها معمولاً حمایت از اقشار کم‌درآمد جامعه، کنترل قیمت‌ها، و تضمین دسترسی عمومی به کالاها و خدمات اساسی است. مانند نفت، بنزین، شکر، روغن و غیره.

اگر با اتهام قاچاق کالا و ارز مواجه هستید، با اخذ مشاوره تخصصی از وکیل قاچاق کالا و ارز می توانید از حقوق خود دفاع کرده و بهترین نتایج ممکن را کسب کنید.

جریمه کالای قاچاق تعزیرات

در صورتی که قاچاق کالا از نوع مجاز، مجاز مشروط و یارانه ای باشد در سازمان تعزیرات حکومتی رسیدگی می شود. جریمه کالای قاچاق تعزیرات طبق ماده ۱۸ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز به شرح ذیل می باشد:

• مجازات قاچاق کالای مجاز: جریمه نقدی از یک تا دو برابر ارزش کالا
• مجازات قاچاق کالای مجاز مشروط: جریمه نقدی معادل یک تا سه برابر ارزش کالا
• مجازات قاچاق کالای یارانه ای: جریمه نقدی معادل دو تا چهار برابر ارزش کالا

در مقاله دعاوی تعزیرات در این خصوص توضیحات کافی داده شده است که می توانید جهت کسب اطلاعات بیشتر به این مقاله مراجعه نمائید.

مجازات قاچاق کالا توسط واحدهای صنفی

در صورتی که نگهداری، عرضه یا فروش کالای قاچاق موضوع ماده ۱۸ توسط واحدهای صنفی انجام شود، تخلف صنفی محسوب و مرتکب علاوه بر ضبط کالا به ترتیب زیر جریمه می شود:

• مرتبه اول: جریمه نقدی معادل دو برابر ارزش کالا
• مرتبه دوم: جریمه نقدی معادل چهار برابر ارزش کالا
• مرتبه سوم: جریمه نقدی معادل شش برابر ارزش کالا و نصب پارچه یا تابلو بر سر در محل کسب به عنوان متخلف صنفی و تعطیل محل کسب به مدت شش ماه.

مجازات قاچاق کالای ممنوع

ماده ۲۲ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مجازات قاچاق کالای ممنوع را به شرح ذیل تعیین نموده است:

• در صورتی که ارزش کالا تا ده میلیون ریال باشد، به جزای نقدی معادل دو تا سه برابر ارزش کالای ممنوع
• در صورتی که ارزش کالا از ده میلیون ریال تا یکصد میلیون ریال باشد به جزای نقدی معادل سه تا پنج برابر ارزش کالای ممنوع
• در صورتی که ارزش کالا از یک صد میلیون ریال تا یک میلیارد ریال باشد به بیش از شش ماه تا دو سال حبس و جزای نقدی معادل پنج تا هفت برابر ارزش کالای ممنوع
• در صورتی که ارزش کالا بیش از یک میلیارد ریال باشد به دو سال تا پنج سال حبس و به جزای نقدی معادل هفت تا ده برابر ارزش کالای ممنوع
• وجوه حاصل از قاچاق کالای ممنوع نیز ضبط می شود.

مراجع صالح رسیدگی به قاچاق کالا

رسیدگی به پرونده‌ های مربوط به قاچاق کالا معمولاً بر عهده مراجع قضایی و اداری خاصی است که به شرح ذیل می باشد:

سازمان تعزیرات حکومتی

این سازمان به عنوان مرجع اصلی رسیدگی به تخلفات تعزیراتی و جرائم قاچاق کالا و ارز در مرحله بدوی عمل می‌کند. تعزیرات حکومتی برای رسیدگی به پرونده‌های قاچاق کالا، شعب ویژه‌ای دارد که به طور تخصصی به این موضوعات می‌پردازند. سازمان تعزیرات حکومتی رسیدگی به قاچاق کالاهای مجاز و مجاز مشروط و یارانه ای را بر عهده دارد.

دادسراها و دادگاه‌های انقلاب

طبق ماده ۴۴ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، رسیدگی به جرائم قاچاق کالا و ارز سازمان یافته و حرفه ای، قاچاق کالاهای ممنوع و قاچاق کالا و ارز مستلزم جبس و یا انفصال از خدمات دولتی در صلاحیت دادسرا و دادگاه انقلاب می باشد.

نکته: در صورتی که پس از ارجاع پرونده به سازمان تعزیرات حکومتی و انجام تحقیقات محرز شود رسیدگی به جرم ارتکابی در صلاحیت مرجع قضایی است، باید بلافاصله قرار عدم صلاحیت صادر نماید. این قرار پس از تائید مقام مافوق شعبه در سازمان تعزیرات حکومتی و یا در صورت عدم اعلام نظر آن مقام ظرف یک هفته قطعی است و پرونده مستقیما به مرجع قضایی ذیصلاح ارسال می شود.

آیا کالای جاسازی شده در جوف محموله قاچاق است ؟

بر اساس بند ج ماده ۱۱۳ وجود کالای اضافه به همراه کالای اظهار شده که در اسناد تسلیمی به گمرک ذکر شده است، در صورتی که از نوع کالای اظهار شده نباشد مشمول عنوان قاچاق کالا خواهد بود.

قاچاق کالای دست دوم یا مستعمل

در صورتی که به موجب قانون ورود کالایی به صورت نو ممنوع نباشد، ورود آن به صورت دست دوم یا مستعمل با توجه به اهمیت مصرفی آن ممکن است مجاز یا مشروط باشد. در حال حاضر، کالاهایی که واردات دست دوم و مستعل آن‌ها مجاز است  شامل ۵ گروه است که به شرح ذیل بیان شده:

1. کانتینر یخچال‌دار
2. دریل واگن
3. دستگاه حفاری تونل
4. شناور
5. جرثقیل

مستفاد از ماده ۱۸۳  آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی، میزان حقوق و عوارض گمرکی کالاهای مستعمل یا دست دوم  با توجه به وضعیت فعلی کالا توسط گمرک مشخص می‌گردد. بر اساس این ماده در مورد کالاهایی که به استناد قانون خاص باید برای آن‌ها براساس کالای نو حقوق ورودی پرداخت شود، ما به‌التفاوت حقوق ورودی ناشی از تفاوت بین ارزش واقعی مستعل با ارزش  نو تعیین شده مشمول جریمه یا ابطال پروانه صادراتی نخواهد بود.

ابطال کارت بازرگانی مرتکبین قاچاق و وضعیت معاملات جاری آن

طبق ماده ۱۱۴ قانون امور گمرکی، کارت بازرگانی مرتکبین قاچاق پس از رسیدگی به موضوع در کمیسیون بنا به پیشنهاد گمرک ایران، به طور موقت یا به طور دائم ابطال می‌گردد. براساس تبصره این ماده به منظور رعایت حق ثالث یا حقوق مکتسبه، چنانچه تصمیم کمیسیون، ابطال کارت بازگانی مرتکب باشد این تصمیم مانع از ترخیص کالاهایی که طبق مقررات، قبل از محرومیت برای آن گشایش اعتبار شده یا حمل آن آغاز گردیده است، نخواهد شد.

حکم برائت کالای قاچاق

رفع توقیف کالای قاچاق صرفا در صورت صدور حکم برائت متهم امکان پذیر است. در مورد رفع توقیف از خوردو حامل کالای قاچاق در مقاله مجزایی به عنوان مجازات حمل کالای قاچاق به طور کامل توضیح داده ایم که می توانید جهت کسب اطلاعات بیشتر به این مقاله مراجعه نمائید.

تقسیط جریمه قاچاق کالا

با توجه به سکوت ماده ۶۰ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز در خصوص امکان تقسیط جزای نقدی محکومیت های مقرر در ماده ۵۱ آن قانون، با رعایت مقررات قانون آیین دادرسی امکان تقسیط جزای نقدی محکومین قاچاق کالا  وجود دارد. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می توانید به مقاله تقسیط جزای نقدی در تعزیرات مراجعه نمائید.

قاچاق سازمان یافته کالا چیست؟

قاچاق سازمان یافته کالا  جرمی است که با برنامه ریزی ، تقسیم کار و  هدایت گروهی توسط سه نفر یا بیشتر که با هدف قاچاق کالا  فعالیت منسجم دارند صورت می گیرد.

مجازات قاچاق سازمان یافته

به استناد  ۲۸ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز در صورتی که قاچاق کالاهای ممنوع به نحو سازمان یافته، یا توسط قاچاقچیان حرفه ای انجام گیرد، مرتکب علاوه بر جزای نقدی مندرج در ماده ۲۲ این قانون،  به مجازات های زیر محکوم می شود:

• در خصوص بند الف ماده ۲۲ به نود و یک روز تا شش ماه حبس
• در خصوص بند ب ماده ۲۲ به بیش از شش ماه تا دو سال حبس
• در خصوص بندهای پ و ت ماده ۲۲ به حداکثر مجازات حبس مندرج در بندهای مذکور

طبق ماده ۲۹ قانون فوق الذکر، مجازات قاچاق کالاهای مجاز، مجاز مشروط و یارانه ای به نحو سازمان یافته به شرح ذیل می باشد:

• در صورتی که ارزش کالای مجاز یا مجاز مشروط تا یکصد میلیون ریال باشد به نود و یک روز تا شش ماه حبس و در صورتی که بیش از مبلغ مذکور باشد به بیش از شش ماه تا دو سال حبس
• در صورتی که ارزش کالای یارانه ای تا یکصد میلیون ریال باشد به دو تا پنج سال حبس و در صورتی که ارزش کالا بیش از مبلغ مذکور باشد به حداکثر مجازات مذکور در این بند.

قاچاقچی حرفه ای به چه کسی گفته می شود؟

عنوان قاچاقچی حرفه‌ای به شخصی اطلاق خواهد شد که  بیش از سه بار مرتکب جرم قاچاق شود. براساس ماده ۳۲ کسانی که مطابق ماده این قانون قاچاچی حرفه‌ای محسوب خواهند شد، علاوه ‌بر ضبط کالای قاچاق، به حداکثر جزای نقدی و تا هفتاد و چهار ضربه شلاق تعزیری و مجازات حبس بیش از شش ماه تا دو سال برای کالای با ارزش بیش از یک میلیارد ریال محکوم خواهند شد. همچنین مرتکبین قاچاق حرفه‌ای کالاهای ممنوع علاوه ‌بر مجازات‌های مندرج در ماده ۲۲  این قانون حسب مورد به نصف حداکثر حبس مقرر در این ماده محکوم می‌شوند.

مجازات مشارکت در جرم قاچاق

هرکس با علم و اطلاع با شخص یا اشخاص دیگر در انجام عملیات اجرایی تشکیل‌دهنده جرمی مشارکت و همکاری کند شریک در جرم شناخته می‌شود و مجازات او مجازات فاعل مستقل آن جرم خواهد بود.

در این خصوص قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز در ماده ۶۶ روشن کرده است که چنانچه دو یا چند نفر در ارتکاب قاچاق شرکت نمایند، مرجع رسیدگی علاوه ‌بر حکم به ضبط کالای قاچاق سهم هر یک را از کل جزای نقدی تعیین و به پرداخت آن محکوم می‌نماید و در  صورتی که کالا یا ارز قاچاق، از بین رفته باشد بهای آن نیز به نسبت مالکیت دریافت خواهد شد.

همچنین چنانچه جرم ارتکابی مجازات حبس و یا شلاق نیز داشته باشد، هر یک از شرکا به مجازات حبس یا قاچاق مقرر محکوم می‌گردد.

مجازات معاون جرم قاچاق

معاون جرم فردی است که در عملیات اجرایی تشکیل‌دهنده جرم هیچ‌گونه دخالت عملی یا نقشی ندارد، حتی اگر در صحنه ارتکاب جرم حضور داشته باشد. نقش معاون در جرم  ممکن است دستور دادن، راهنمایی کردن، تحریک، یا مخفی کردن و غیره  باشد.

شرط تحقق معاونت در جرم را وحدت قصد و تقدم و یا اقتران زمانی بین عمل معاون و مشاور جرم تعیین می‌کند. معاونین جرم دارای مسئولیت کیفری نیز هستند. قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز  برای مجازات معاون در ماده ۶۳ تعیین مجازات برای معاونت در وقوع بزه قاچاق را به قانون مجازات اسلامی احاله داده است .

در خاتمه، قاچاق کالا نه تنها تهدیدی جدی برای اقتصاد و امنیت کشور محسوب می‌شود، بلکه با ایجاد نابرابری در بازار و آسیب به تولیدکنندگان قانونی، چالش ‌های متعددی را به همراه دارد. مقابله مؤثر با این پدیده نیازمند آگاهی از قوانین و مقررات دقیق و اجرای مجازات‌های پیش‌بینی شده است. آگاهی و شناخت از این قوانین می‌تواند به کاهش قاچاق کالا و حفظ سلامت اقتصادی جامعه کمک کند.

دفتر حقوقی دادپویان حامی با تیمی از وکلای متخصص و مجرب در زمینه جرایم اقتصادی و قاچاق کالا، آماده است تا شما را در مسیر درک بهتر قوانین و دفاع از حقوقتان یاری کند. با مشاوره حرفه‌ای و خدمات حقوقی ما، می‌توانید از حقوق خود در برابر چالش‌های قانونی محافظت نمایید و به راهکارهای مؤثر دست یابید. برای کسب اطلاعات بیشتر و بهره‌مندی از خدمات ما، با دفتر حقوقی دادپویان حامی تماس بگیرید.