درخواست عفو و تخفیف مجازات
یکی از موارد صدور قرار موقوفی تعقیب و موقوفی اجرای مجازات که در قوانین جزایی کشورمان از جمله در قانون آئین دادرسی کیفری و قانون مجازات اسلامی تصریح شده است، شمول عفو نسبت به متهمان و محکومین و درخواست عفو و تخفیف مجازات آنان می باشد که سبب معافیت آنان نسبت به تمام یا بخشی از مجازاتی که به آن محکوم شده اند می گردد و شامل عفو عمومی و عفو خصوصی می شود.در ادامه اقسام عفو و شرایط اختصاصی هر یک از آنها، تفاوت عفو عمومی و عفو خصوصی و مقام صادرکننده هر یک ، مدارک لازم جهت درخواست عفو، اشخاص درخواست کننده عفو، مناسبتهای زمانی عفو، شرایط اختصاصی عفو و در پایان جرایمی که مشمول عفو نمی گردند به تفصیل مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
تعریف عفو از منظر حقوقی
عفو عبارتست از عدم اجرای تمام یا قسمتی از مجازات که در مواردی به موجب قانون اعطا می شود و در مواردی به دستور بالاترین مقام کشور یعنی مقام معظم رهبری اعطا می گردد.
اقسام عفو
عفو شامل ۲ دسته می باشد:
۱-عفو عمومی : این نوع عفو از اختیارات قوه مقننه بوده نیازمند تصریح قانون می باشد. این نوع عفو مطابق با ماده ۹۷ قانون مجازات اسلامی ، صرفا در جرائم تعزیری و نه حدی اعطا می شود و تعقیب و دادرسی را موقوف می کند و درصورت صدور حکم محکومیت اجرای مجازات موقوف و آثار محکومیت نیز زائل می شود.
*لازم به ذکر است که همانگونه که در ماده فوق تصریح شده عفو عمومی ، آثار محکومیت را از بین می برد.
۲- عفو خصوصی (عفو خاص) : این نوع عفو از اختیارات مقام معظم رهبری می باشد و مطابق با ماده ۹۶ قانون مجازات اسلامی و اصل ۱۱۰ قانون اساسی ، این نوع عفو یا تخفیف در رابطه با مجازات محکومان بوده و در حدود موازین اسلامی پس از پیشنهاد رئیس قوه قضائیه با مقام معظم رهبری می باشد.
*لازم به ذکر است که به اعتقاد دکترین حقوقی ، عفو خصوصی ، شامل کل مجازات و یا جزئی از مجازات می شود و در واقع اصولاً باید قابل اجرا شده باشد تا بتوان آن را شیوه عفو خصوصی دانست.
عفو خصوصی از موارد سقوط دعوای عمومی به شمار نمی آید بلکه در دسته موجبات سقوط مجازات یا تخفیف مجازات می باشد.
*تعلق عفو خصوصی به احکام قطعی یا غیرقطعی؟
باتوجه به شمول عفو خصوصی نسبت به محکومان ، علی الاصول عفو خصوصی به احکام قطعی تعلق می گیرد ، ولیکن این نکته قابل ذکر است که از نظر عده ای از دکترین حقوقی الزاماً قطعیت حکم شرط ضروری عفو نمی باشد.
تقسیم بندی عفو عمومی :
۱_ عفو مطلق یا مقید :
در عفو مطلق قانون گذار شرطی را برای استفاده از آن قرار نمی دهد و درمقابل برای عفو مقید و با هدف فردی کردن عفو قانون گذار می تواند شرایطی را پیش بینی نماید و با وجود آن شرایط فرد می تواند از عفو استفاده کند. مانند قراردادن پرداخت جزای نقدی یا جبران خسارت از مجنی علیه یا اخذ رضایت وی درکنار عفو عمومی قانونی.
۲_ عفو واقعی و عفو شخصی :
۱_۲) عفو عمومی واقعی : در این نوع عفو فقط نوع جرم ارتکابی یا مجازات های تعیین شده برای آن ها را بدون توجه به خصوصیات مشمولان عفو از جمله سوابق آنان ، سن و ملیت آنان …. مدنظر مقنن می باشد.
۲-۲) عفو عمومی شخصی : در این نوع عفو برخلاف عفو واقعی ، ویژگی ها و خصوصیات فرد مشمول عفو و درواقع فردی خاص مدنظر مقنن می باشد. مانند عفو اسیران جنگی ، عفو رزمندگان ، عفو افراد فاقد سابقه کیفری و … قانون عفو متهمان و محکومان جزایی مصوب ۱۸/۲/۵۸ نمونه قانونی عفو واقعی و همچنین عفو مقید می باشد.
تفاوت عفو عمومی و خصوصی
۱) عفو عمومی از موارد سقوط دعوی عمومی (موقوفی تعقیب و یا موقوفی اجرای مجازات) می باشد که نیاز به قانون دارد ، درحالیکه عفو خصوصی از موارد سقوط دعوای عمومی نمی باشد بلکه از موارد سقوط مجازات یا نخفیف مجازات می باشد.
۲) در عفو عمومی آثار محکومیت (مندرج در ماده ۲۵ و ۲۶ قانون مجازات اسلامی یعنی محرومیت از حقوق اجتماعی) از بین می رود. ولیکن در عفو خصوصی آثار محکومیت زائل نمی شود و پابرجا می ماند.
۳) عفو عمومی شامل تمامی شرکا و معاونین جرم هم می شود. (البته در فرضی که عفو عمومی در زمره عفو عمومی شخصی نباشد) ولیکن عفو خصوصی جنبه شخصی داشته و فقط شامل شخصی می شود که عفو به او اعطا شده و شامل دیگر مداخله کنندگان در جرم نخواهد شد.
۴) مقام اعطاکننده عنوان عفو عمومی ، قوه مقنن و مجلس و در عفو خصوصی مقام رهبری می باشد.
۵) عفو عمومی شامل محکومان و متهمان جرائم تعزیری می باشد ولیکن عفو خصوصی صرفا در رابطه با مجازات محکومان می باشد.
۶) عفو عمومی صرفاً شامل جرائم موجب تعزیر می باشد ولیکن عفو خصوصی شامل جرائم تعزیری و حدی می باشد.
تأثیر عفو در پرداخت دیه و جبران خسارت
لازم به ذکر است که مطابق با ماده ۹۸ قانون مجازات اسلامی ، عفو با وجودی که از مواردی آثار محکومیت را منتفی می کند ، لکن تأثیری در پرداخت دیه و جبران خسارت زیان دیده نخواهد داشت. درواقع عفو تأثیری بر حق مدعیان خصوصی ندارد.
تأثیر عفو در پرداخت جزای نقدی
عفو موجب استرداد جزای نقدی نخواهد شد.
اشخاص درخواست کننده عفو
مطابق آئین نامه کمیسیون عفو و تخفیف مجازات محکومین اشخاص ذیل می توانند درخواست عفو را پیشنهاد کنند :
الف) رئیس دادگستری مربوط
ب) دادستان مربوط
ج) قاضی ناظر زندان مربوط
د) رئیس زندان مربوط
ه) محکوم علیه
و) پدر و مادر و همسر و فرزندان محکوم علیه
مدارک و اطلاعات لازم جهت درخواست عفو مجازات
مطابق با قوانین و مقررات، در خواست تخفیف و تبدیل مجازات باید متضمن مدارک و اطلاعات ذیل باشد :
۱) مشخصات محکوم علیه شامل : نام و نام خانوادگی ، شهرت ، نام پدر ، شماره ملی ، شماره شناسنامه و محل صدور آن ، تاریخ تولد ، تابعیت ، شغل ، سواد ، تأهل ، تعداد عائله و داشتن و نداشتن سرپرست.
۲) تاریخ شروع اجرای مجازات و مدتی که محکوم علیه پیش از شروع به اجرا در بازداشت بوده است.
۳) پیشینه کیفری (درصورت داشتن نوع و تعداد و شرح آن قید می شود).
۴) استیفا یا عدم استیفا حق شاکی خصوصی و کیفیت آن.
۵) جرم ارتکابی ، میزان محکومیت قطعی ، مانده محکومیت در تاریخ تنظیم فرم و میزان عفو درخواستی.
۶) سوابق استفاده از عفو یا تخفیف و میزان آن.
۷) وضعیت اجتماعی ، فرهنگی ، اخلاقی ، جسمانی و معیشتی عائله محکوم علیه.
۸) تاریخ تنظیم فرم پیشنهاد عفو.
۹) کیفرخواست ، رأی بدوی ، رأی تجدیدنظر و رضایت نامه حسب مورد.
۱۰) درمورد محکومیت به اعدام عندالاقتضاء اصل پرونده به ضمیمه برگ پیشنهاد عفو.
مناسبت های عفو ، تخفیف و تبدیل مجازات
مطابق آئین نامه کمیسیون عفو و تخفیف مجازات محکومین ، قوه قضائیه در هر یک از مناسبت های ذیل می تواند پیشنهاد عفو دهد :
۱) ولادت حضرت رسول اکرم (ص) ۱۲ تا ۱۷ ربیع الاول.
۲) مبعث رسول اکرم (ص) ۲۷ رجب.
۳) ولادت حضرت امیرالمومنین (ع) ۱۳ رجب.
۴) ولادت حضرت فاطمه زهرا (س) ویژه عفو محکومین نسوان ۲۰ جمادی الثانی.
۵) ولادت حضرت امام حسین (ع) ۳ شعبان.
۶) ولات حضرت قائم (عج) ۱۵ شعبان.
۷) عید سعید فطر اول شوال.
۸) عید سعید غدیر ۱۸ ذیحجه.
۹) عید سعید قربان ۱۰ ذیحجه.
۱۰) سالروز پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ۲۲ بهمن.
۱۱) عید نوروز اول فروردین.
۱۲) سالروز جمهوری اسلامی ۱۲ فروردین .
۱۳) سالروز حماسه فتح خرمشهر ویژه عفو محکومین نیروهای مسلح ۳ خرداد.
۱۴) سایر مناسب هایی که مقام معظم رهبری موافقت نمایند.
شرایط عفو ، تخفیف و تبدیل مجازات
مطابق با قوانی مربوطه ، شرایط عفو ، تخفیف و تبدیل مجازات موارد ذیل می باشد
۱) رعایت سیاست ها و تدابیر مندرج در آئین نامه فوق.
۲) محکومین به اعدام که مجازاتشان با استفاده از عفو به حبس ابد تبدیل شده ، درصورت تحمل حداقل ده سال حبس از تاریخ عفو قبلی.
۳) عفو محکومین به حبس ابد پس از تحمل ۱۰ سال حبس.
۴) محکومین به حبس ابد که حبس آنان به پانزده سال تقلیل یافته ، پس از گذشت پنج سال از تاریخ عفو قبلی.
۵) محکومین غیر از حبس ابد درصورت تحمل یک سوم باقی مانده حبس از تاریخ عفو قبلی.
*محکومینی که حبس آنان قبلاً مشمول عفو ، تخفیف و تبدیل مجازات قرار گرفته و به جهت جزای نقدی در زندان به سر می برند و عاجز از پرداخت می باشند ، درصورت احراز سایر جهات عفو ، مورد عفو قرار می گیرند.
جرائمی که شامل عفو نمی شوند
مطابق با موارد مقرر در آئین نامه کمیسیون عفو و تخفیف مجازات محکومین موارد زیر مشمول عفو ، تخفیف و تبدیل مجازات نمی شوند :
۱) قاچاقچیان حرفه ای.
۲) موارد حق الناس.
۳) سرقت مسلحانه.
۴) تجاوز و زنای به عنف.
۵) مصادیق مهم جرائمی از قبیل : جاسوسی ، قاچاق اسلحه و مهمات ، جرم اختلاس ، ارتشاء و آدم ربایی.
۶) محکومین به جرائم مستوجب حد شرعی اعدام و رجم مانند زنای محصنه و لواط مشروط بر اینکه جرم آنان با شهادت شهود عادل ثابت شده باشد.
*لازم به ذکر است حرفه ای بودن و تعیین مصادیق مهم مقرر در این ماده به تشخیص رئیس قوه قضائیه است.
آیا این نوشته برایتان مفید بود؟
