در برخی مواقع بنا به دلایلی از قبیل عدم اقدام قانونی صاحب کالا برای ترخیص یا حتی بی خیال شدن صاحب کالا بدلیل اختلاف در نحوه تعیین ارزش گمرکی کالای وارداتی با گمرک کالاهای ورودی بیش از مدت مجاز می مانند. در چنین حالتی قواعد حقوقی متفاوتی بر آنها حاکم می شود که در این مقاله به بررسی این ضوابط و حقوق صاحب کالا می پردازیم.

کالای متروکه چیست؟

کالای متروکه به کالایی می گویند که مدت زمان توقف مجاز آن  در گمرک منقضی شده است. در واقع زمانی که کالایی وارد گمرک می شود تا ۳ ماه از تاریخ تحویل کالا به انبارهای گمرکی، صاحب کالا فرصت دارد تا کالا را ترخیص نماید. در غیر اینصورت کالا متروکه محسوب می شود. چنانچه کالا ظرف موعد قانونی از گمرک ترخیص نشد گمرک می تواند جهت دریافت حقوق ورودی و هزینه های گمرکی از طریق سازمان جمع آوری و فروش اموال تملیکی نسبت به فروش کالا اقدام کند تا مطالبات خود را وصول کند. علاوه بر کالاهایی که وارد گمرک شده اند و ظرف مهلت قانونی ترخیص نشده اند موارد دیگری نیز وجود دارند که کالاهای ورودی متروکه تلقی شده و از سوی سازمان جمع آوری و فروش اموال تملیکی قابل فروش هستند. برای مثال اگر کالایی پس از ورود تشریفات گمرکی آن برای ترخیص انجام شود و سند ترخیص نیز صادر گردد اما ظرف یک ماه از تاریخ صدور سند ترخیص از انبارهای گمرکی خارج شوند نیز متروکه محسوب می شوند.

• مقررات کالای متروکه در خصوص کالاهای فاسدشدنی

در صورتی که کالای ورودی کالای فاسدشدنی باشد یا کالایی باشد که نگهداری آن ها منجر به ایجاد هزینه اضافه برای گمرک شود باید بلافاصله، پس از تخلیه و تحویل، ترخیص شوند یا با مسئولیت صاحب کالا و نظارت گمرک به انبار مناسب انتقال داده شوند.

در صورتیکه صاحب کالا طبق بند بالا اقدام نکند مرجع تحویل گیرنده هیچ مسئولیتی در قبال ضایع شدن یا فاسد شدن آن ها ندارد و بلافاصله مقررات متروکه را در مورد آن کالا اعمال خواهد کرد.

• کالای ورودی چه زمانی متروکه می شود؟

همانطور که در بالا نیز اشاره شد کالاهای ورودی بسته به نوع آن ها (سریع الفساد بودن یا نبودنشان) پس از گذشت مدت خاصی متروکه محسوب می شوند. مسئله ای که در این خصوص وجود دارد این است که مرجع تحویل گیرنده مکلف است به هنگام تسلیم قبض انبار تاریخ متروکه شدن کالا و اقدام برای فروش آن را با درج مفاد ماده ۲۴ قانون امور گمرکی در پشت قبض انبار به وارد کننده ابلاغ نماید.

• متروکه شدن کالای ورودی در مناطق آزاد و مناطق ویژه اقتصادی

در خصوص کالاهایی که وارد گمرک مناطق آزاد و مناطق ویژه اقتصادی می شوند در قوانین مربوطه پیش بینی شده است و نیازی نیست در گمرک برای آن ها تعیین تکلیف شود. (تبصره ۴ ماده ۲۴)

نحوه محاسبه مدت توقف کالای ورودی در گمرک

محاسبه مدت زمان توقف مجاز کالا در گمرک از زمان ورود کالا به گمرک و تحویل آن شروع می شود اما مواردی وجود دارند که باعث تعلیق این مدت زمان می شوند. برای مثال زمانی که گمرک ارزش اظهاری کالای ورودی از سوی وارد کننده را نامتناسب تشخیص دهد مستقلاً مبادرت به تعیین ارزشی کالا می نماید. حال فرآیندی که صاحب کالا منتظر اعلام نظر گمرک است یا پس از اعلام نظر گمرک در خصوص ارزش کالا به آن اعتراض می نماید جزو مدت زمان توقف محسوب نمی شود و مهلت قانونی توقف در این بازه زمانی تعلیق می گردد. در واقع تا زمانیکه کالا به دلایل قهری در گمرک مانده جزو مواعد قانونی محسوب نمی شود.

تنظیم اظهارنامه گمرکی برای کالای متروکه

زمانی که طبق ضوابط گفته شده در بالا کالایی متروکه شد، گمرک مکلف است برای کالای هر ردیف دفتر انبار، اظهارنامه گمرکی تنظیم و در حضور انباردار کالا را ارزیابی نماید. در متن اظهارنامه ای که گمرک تنظیم می کند باید مقدار، نوع، ارزش و سایر مشخصات کالای متروکه را آورده و بعد از محاسبه حقوق ورودی (برای آشنایی با مفهوم حقوق ورودی به مقاله مفاهیم و اصطلاحات گمرکی مراجعه نمائید.) و هزینه های انجام خدمات مربوطه، فهرست کالاها را به همراه اظهارنامه مربوطه به سازمان فروش ارسال می کند.

گمرک در زمان محاسبه حقوق ورودی و هزینه های جانبی متعلق به کالای ورودی، نرخ زمان تنظیم اظهارنامه را مبنا قرار می دهد.

فروش کالای متروکه پس از تنظیم اظهارنامه گمرکی

پس از اینکه کالای متروکه با رعایت ضوابط و گذشت مهلت های قانونی به عنوان کالای متروکه فروخته شد درآمد ناشی از آن بعد از کسر بدهی های صاحب کالا به گمرک بابت حقوق ورودی، هزینه های گمرکی و عوارض و  حمل داخلی و بیمه داخلی و همچنین کسر حق الزحمه کارشناسی و حق الزحمه فروش سازمان اموال تملیکی به مدت دو سال در حساب موقتی به نام حساب صندوق امانات نگهداری می شود. اگر ظرف این دو سال صاحب کالا مراجعه نمود مبلغ باقی مانده به صاحب کالا مسترد می شود در غیر اینصورت به حساب خزانه دولت واریز می شود.

چگونه می توان مدت زمان توقف مجاز کالا را در گمرک افزایش داد؟

برای تمدید مهلت قانونی توقف کالای ورودی در گمرک صاحب کالا باید تقاضای کتبی خود را به گمرک تسلیم نماید. این تقاضا در خصوص کالاهای عبوری باید توسط شرکت های حمل و نقل صورت گیرد. در صورتی که تقاضای تمدید به تشخیص گمرک مبتنی بر علل موجه باشد با پرداخت هزینه انبارداری تا تاریخ مشخص تمدید می گردد.

• مدت اولیه ای که کالا می بایست ظرف آن مهلت از گمرک خارج می شد حداکثر تا دو ماه قابل تمدید است .

• متروکه شدن کالا پس از تمدید مهلت توقف در گمرک

اگر پس از تمدید مهلت توقف مجاز در گمرک و گذشت مهلت دو ماهه صاحب کالا اقدام قانونی برای ترخیص کالا و پرداخت وجوه متعلقه نکند، کالا مشمول مقررات متروکه می شود.

لازم به ذکر است مرسولات پستی غیرتجاری در خصوص مهلت توقف تابع مقررات پستی بوده و مشمول قواعد فوق نمی گردند.

حق تقدم صاحب کالا در خصوص کالاهای متروکه

اگرچه عدم ترخیص کالای ورودی یا عبوری ظرف مواعد قانونی باعث متروکه شدن کالا و امکان ضبط و فروش می گردد اما قانونگذار با در نظر گرفتن امتیازاتی برای صاحب کالا این حق را برای وی منظور نموده که تا قبل از به فروش رسیدن کالای متروکه توسط سازمان جمع آوری و فروش اموال تملیکی، صاحب کالا این حق را دارد با مراجعه به گمرک و بعد از انجام تشریفات گمرکی به ترخیص کالای خود مبادرت ورزد. حتی در صورتی که کالای متروکه به سازمان مذکور ارسال شده باشد صاحب کالا، با پرداخت هزینه های انجام شده می تواند اقدام به انجام تشریفات گمرکی نماید.

اعمال مقررات کالای متروکه به کالاهای غیرمجاز یا ممنوع

کالاهایی که وارد گمرک می شوند ممکن است ممنوع یا غیرمجاز باشند که در اینصورت صاحب کالا موظف است کالا را ظرف مهلت قانونی عودت نماید حال اگر این امر در مهلت قانونی مقرر نگردد کالای مذکور متروکه تلقی می گردد در این حالت ارزیاب گمرک موظف است صورت مجلس مربوطه برای ضبط کالای مذکور را تنظیم و به گمرک تحویل دهد.

گمرک پس از وصول صورتمجلس مزبور فوراً مراتب را به آدرس و نشانی صاحب کالا یا آورنده آن ابلاغ می نماید. البته در صورتیکه آدرس و نشانی صاحب کالا یا آورنده معلوم نباشد، ابلاغ به وسیله درج آگهی در یک روزنامه کثیرالانتشار صورت می پذیرد. لازم به ذکر است که این ابلاغ (ابلاغ صورت مجلس ضبط) مانع فروش کالای متروکه نخواهد بود.

حق اعتراض به صورت جلسه ضبط کالای متروکه

صاحب کالا یا نماینده قانونی او ظرف دو ماه از تاریخ ابلاغ صورت مجلس ضبط ( چه از طریق ابلاغیه چه از طریق انتشار روزنامه) می تواند در دادگاه محل ضبط اعتراض نماید و صاحب کالا باید پس از اعتراض به ضبط در دادگاه قضایی محل مراتب را حداکثر ظرف ۱۵ روز از تاریخ مراجعه به مرجع قضایی با ارائه گواهی به گمرک مربوطه اعلام نماید در غیر اینصورت کالا به ضبط قطعی دولت در می آید.

اشتراک گذاری: