قرارداد جعاله یکی از عقود معین است که در مواد ۵۶۱ تا ۵۷۰ قانون مدنی به آن پرداخته شده است. این عقد یکی از عقود خاص در قانون مدنی است و علاوه بر شرایط اساسی برای صحت معامله که در ماده ۱۹۰ قانون مدنی ذکر شده است ، دارای شرایط مخصوص به خود نیز می باشد.
کاربرد قرارداد جعاله
جعاله عقدی است که براساس آن یک طرف در ازای انجام خدماتی از سوی طرف دیگر متعهد بر پرداخت اجرت به او می شود.
قانون مدنی ایران در ماده ۵۶۱ جعاله را چنین تعریف کرده است : “جعاله ، عبارت است از التزام شخصی به ادای اجرت معلوم در مقابل عملی اعم از اینکه طرف معین باشد یا غیر معین ” بنابراین با توجه به این ماده ، جعاله بر دو نوع عام و خاص می باشد .
طرفین این قرارداد ، جاعل (ملتزم) و عامل ( انجام دهنده) هستند.
لازم نیست جاعل شخصا از عمل جعاله منتفع گردد ، بلکه کافی است که عمل جعاله دارای منفعت عقلایی باشد ، حتی اگر شخص یا اشخاص ثالثی از آن منتفع گردند.
شرایط جعاله
عملی که مورد جعاله قرار می گیرند بایستی شرایطی داشته باشد از جمله :
۱-حلال و مشروع باشد ؛
۲- منفعت قابل توجه عقلایی داشته باشد ؛
۳- از کارهای واجب بر جاعل نباشد .
هزینه انجام عمل موضوع قرارداد جعاله
هزینه هایی که برای انجام عمل مورد نیاز است بایستی توسط عامل پرداخت شود زیرا تعهد بر هر امری ، تعهد بر لوازم آن نیز می باشد ؛ اما به هر حال ممکن است طرفین ، خلاف این امر را شرط و توافق نمایند.
تعیین مبلغ در قرارداد جعاله
برای تعیین جُعل ، توافق و رضایت طرفین کافی است و نرخ یا مقررات خاصی برای این امر وجود ندارد ، در نتیجه مبلغ مورد توافق بی کم و کاست بایستی به عامل داده شود.
زمان پرداخت مبلغ قرارداد جعاله
از مقررات راجع به جعاله این گونه استنباط می گردد که جُعل بایستی پس از انجام عمل به عامل پرداخت شود ، ولی در عین حال خلاف این امر را نیز که ناشی از توافق طرفین باشد ، نمی توان خلاف قانون دانست ؛زیرا ممکن است طرفین در قرارداد ، مقرر کنند که جاعل بخشی از مبلغ را به عنوان پیش پرداخت به عامل بپردازد.
وضعیت مالی که جعاله بر آن واقع شده است
بنا بر صراحت ماده ۵۶۹ قانون مدنی که مقرر داشته “مالی که جعاله بر آن واقع شده است ، از زمانی که به دست عامل می رسد تا به جاعل رد کند ، در دست او امانت است ؛ لذا باید توجه داشت که عدم تصریح به این نکته در قرارداد جعاله ، نافی امانی بودن ید عامل نمی باشد ؛ اما برای روشن بودن تکالیف بهتر است به آن اشاره شود.
پس از تسلیم امانت از سوی عامل و یا انجام عمل توسط وی ، او مستحق جُعل می گردد.
مسئولیت عامل در قرارداد جعاله
به استثنا فسخ ، در صورتی که عامل پس از شروع به عمل ، آن را ترک نماید و در اثر این ترک عمل ، زیانی متوجه جاعل گردد ، عامل از باب تسبیب ، مسئول خسارات وارده به جاعل می باشد.
فسخ قرارداد جعاله
عقد جعاله از عقود جایز است و لذا در قرارداد مزبور می توان ماده ای را برای فسخ قرارداد در نظر گرفت.
از آنجایی که در عقد جعاله ، عمل عامل مد نظر است و عمل انسان محترم می باشد ، لذا چنانچه فسخ قرارداد ، قبل از شروع به عمل باشد، عامل حقی بر جاعل پیدا نمی کند ؛ زیرا کاری نکرده است که مستحق اجرت باشد ، اما در صورتی که جاعل پس از شروع به کار عامل قرارداد جعاله را فسخ نماید موظف است اجرت المثل را به عامل پرداخت نماید.
اما در صورتی که فسخ قرارداد از سوی عامل باشد ، حتی اگر در این خصوص هزینه هایی را نیز متقبل شده باشد ، مستحق اجرت المثل نخواهد بود.
در عین حال چنانچه عملی که در قرارداد جعاله مد نظر طرفین است ، دارای اجزای متعددی باشد و هر یک از آن اعمال ، جاعل را به هدف و منظور خودش برساند و قرارداد جعاله پس از انجام یکی از این موارد فسخ گردد ، عامل مستحق اجرت المثل می باشد ؛ در این فرض فرقی نمی کند که فسخ از ناحیه جاعل باشد یا عامل.
بطلان قرارداد جعاله
ماده ۵۷۰ قانون مدنی صراحتا مقرر نموده که جعاله بر عمل نامشروع و یا بر عمل غیر عقلائی باطل است.
با این وجود ، خواه جاعل ، عالم و یا جاهل بر بطلان قرارداد باشد ، عامل مستحق اجرت المثل قسمتی از اعمال جعاله که انجام داده است ، خواهد بود.
فوت طرفین قرارداد جعاله
در صورت فوت یا جنون عامل یا جاعل ، حتی اگر مقداری از عمل مورد نظر توسط عامل انجام شده باشد ، قرارداد منفسخ می گردد و هیچ یک از طرفین حقی بر دیگری نخواهد داشت.
طرح دعوای مربوط به قرارداد جعاله
در برخی موارد ممکن است یکی از طرفین قرارداد جعاله در انجام وظایف قراردادی خود کوتاهی کرده و یا از انجام تعهدات خود سر باز زند ؛ در این صورت شخص زیان دیده می تواند با مراجعه به مرجع صالح جهت احقاق حقوق قانونی خود طرح دعوا نماید.
دعوای مربوطه به قرارداد جعاله باید در دادگاه محل اقامت خوانده اقامه گردد و مرجع صالح آن هم با توجه به بهای خواسته شورای حل اختلاف یا دادگستری محل خواهد بود. هزینه دادرسی این دعوا نیز با توجه به تعرفه قانونی تعیین شده براساس خواسته تقویم شده مشخص می گردد.
نمونه قرارداد جعاله
این قرارداد براساس ماده ی ۱۰ و ماده های ۵۶۹ و ۵۷۰ قانون مدنی و با علم و اطلاع کامل و در عین سلامت عقلی و اهلیت دو طرف منعقد گردیده است و کلیه مفاد آن برای طرفین نافذ و لازم الاجرا است.
ماده ی ۱- طرفین قرارداد
۱-۱: جاعل (ملتزم): آقای /خانم…………………………به نشانی…………………………………………………………………………………با شماره تماس………………………
۱-۲: عامل(طرف): آقای /خانم……………………………به نشانی…………………………………………………………………………………… با شماره تماس……………………….
ماده ی ۲- موضوع قرارداد
ارائه ی خدمات در خصوص انجام امورات……………………………………………………….(برای نمونه دریافت گواهی ساخت و پایان کار ساختمان) می باشد.
ماده ی ۳- اجرت قرارداد
۳-۱: دستمزد و حق الزحمه ی عامل برای تمام خدمات انجام گرفته به مبلغ …………………………ریال……………درصد از آن چیزی است که بابت جعاله به دست می آید توافق گردیده است.
۳-۲: پیش پرداخت مبلغ…………………..نقداً یا طی چک شماره ی ……………………….مورخ………………………..بانک از طرف اول به طرف دوم پرداخت گردید………………..ریال و یا…………………….درصد از مالی که از جعاله به دست آمده است.
تبصره: طرف اول می تواند کلیه مطالبات و خسارات قانونی و قراردادی خود را از محل وجه تضمین فوق بدون نیاز به هیچگونه اقدام اداری و قضایی حصول نماید.
۳-۳: تضمین اجرت: طرف اول برای تضمین پرداخت اجرت یک فقره چک به شماره ی…………………بانک……………. را نزد عامل قرار داده است که در صورت هر گونه خلاف تعهد از طرف اول به وسیله ی طرف دوم قابل وصول باشد.
ماده ی ۴- مدت قرارداد
مدت قرارداد جعاله مورد نظر از تاریخ دریافت پیش پرداخت حداقل به مدت……………ماده کاری تعیین و توافق گردیده است که با توافق طرفین قابل تغییر خواهد بود.
ماده ی ۵- سایر موارد
این قرارداد در ۵ ماده و ۴ نسخه یکسان و متحدالشکل تنظیم گردیده است که در صورتی که موانع قانونی و حوادث غیرمنتظره از قبیل سیل، زلزله و… باعث توقف عملیات عامل شود قرارداد فسخ و حسابهای بین طرفین تسویه خواهد شد.
امضای طرف اول (جاعل): امضای طرف دوم (عامل):
دفتر حقوقی بین المللی دادپویان حامی با ده سال سابقه در حوزه دعاوی و تنظیم قراردادهای داخلی و بین المللی آماده ارائه مشاوره حقوقی تخصصی در زمینه انواع قراردادها می باشد.
