قراردادهای صنعت ساخت را براساس هزینه های پروژه و مسئولیت های کاری می توان به دو دسته به شرح ذیل تقسیم نمود.

انواع قراردادهای مهندسی با توجه به مسئولیت های کاری

الف) روش تک عاملی

در این روش که به روش امانی نیز معروف است کارفرما قسمت قابل توجهی از عوامل اجرایی را در اختیار دارد و بیشتر امور در زمینه های طراحی و اجرا و مدیریت از سوی کارفرما انجام می شود لذا بالاترین سطح از مسئولیت را به کارفرما تحمیل می کند و به همین دلیل مدیران با تجربه سعی می کنند حتی المقدور از این روش استفاده نکنند.

در این روش ارکان اجرایی پیمانکار به صورت کلی حذف می شود بنابراین میزان سود پیمانکار نیز به صورت مستقیم از هزینه های دوره ی عمر پروژه حذف می شود ولی هزینه های مستقیم و غیرمستقیم کارفرما بالا خواهد رفت. این روش بیشتر جهت اجرای پروژه های ساده و کوچک مناسب است.

ب) روش دو عاملی

در این روش کارفرما از طریق یک قرارداد واحد،عملیات طراحی و ساخت را به شخص دیگر واگذار می کند. مسئولیت امور به صورت عمده بر دوش پیمانکار است و نقش کارفرما عمدتاً مدیریت قرارداد و تأئید مراحل اجراست. و به جهت اینکه تغییر مفاد قرارداد برای هر دوطرف موجب ادعای جدید برای طرفین می شود باید در ابتدا با دقت نسبت به انتخاب پیمانکار و انعقاد قرارداد اقدام نمود.

ج) قراردادهای طراحی و مدیریت

گسترش یافته ی روش طرح و ساخت را قراردادهای طراحی و مدیریت می نامند و تفاوت آن با روش طراحی و ساخت در این است که پیمانکار علاوه بر اجرا،مدیریت طراحی اولیه را نیز به عهده دارد.

د) روش سه عاملی

استفاده از این روش در ایران بسیار رایج می باشد که در آن کارفرما با استفاده از قراردادهای جداگانه عملیات طراحی را به مشاور و عملیات ساخت را به پیمانکار واگذار می کند و نظارت کار به عهده ی مشاور است. در این روش پس از آماده شدن و تصویب نهایی طرح، معمولاً اسناد مناقصه توسط مشاور، تهیه و پس از طی تشریفات خاص جهت مرحله ی اجرا به پیمانکار واگذار می شود.

با توجه به اینکه شرح وظایف پیمانکاران اجرایی در قالب فعالیت های مربوط به تأمین کالا، اجرای عملیات ساخت و نصب و سازماندهی اولیه جهت بهره برداری می باشد لذا وظیفه ی نظارت بر نحوه ی اجرا نیز لازم است بر عهده یک مشاور باشد.

در این شکل از قرارداد مسئولیت هماهنگی و ریسک عدم هماهنگی بین طراح و ساخت به عهده کارفرما است و مابقی ریسک، بین طراح و سازنده تقسیم می شود.

ه) روش چهار عاملی

در این روش که بهبود یافته ی روش سه عاملی می باشد کارفرما مسئولیت های خود از نظر هماهنگی بین طراحی و اجرا را به شخص خارجی دیگر منتقل می کند و مسئولیت ها بین چهار رکن اصلی طراح و پیمانکار ،مدیر طرح و کارفرما تقسیم می شود.

و) روش طراحی، تدارکات، ساخت (EPC)

در این روش کارفرما خواسته های خود که مشتمل بر طرح اولیه ، استانداردهای مورد نظر و محدوده ی کار می باشد را به طرف دوم قرارداد اعلام می کند و ادامه ی کار را به وی می سپارد. در این روش کارفرما پروژه را به پیمانکار تحویل داده و در خاتمه، پروژه ی آماده ی بهره برداری را تحویل می گیرد و در زمان طراحی و اجرا شخصاً یا به وسیله ی نماینده ا ی که می تواند مدیر طراح یا مشاور باشند بر صحت انجام کار نظارت می کند. در این روش مسئولیت هر اشتباه به عهده پیمانکار می باشد.

ز) روش ساخت و بهره برداری و انتقال (BOT)

این روش یکی از روش های پذیرفته شده در راستای مشارکت بخش خصوصی در توسعه پروژه های زیربنایی در سطح بین المللی می باشد. دولت ها از این روش به عنوان یک روش مناسب برای سرمایه گذاری و ساخت سریع پروژه های زیربنایی که مورد نیاز جامعه می باشد استفاده می کنند.در این شکل از توسعه دادها واگذاری امتیاز سرمایه گذاری، طراحی، اجرا، بهره برداری، فروش محصولات و بازپرداخت هزینه ها و نهایتاً واگذاری پروژه به عهده ی پیمانکار می باشد

این نوع قراردادها به انواع گوناگونی نامگذاری شده اند از جمله

˗ ساخت، بهره برداری و واگذاری (BOT)

˗ ساخت، مالکیت، بهره برداری و واگذاری (BOOT)

˗ طراحی، ساخت، بهره برداری (DBO)

˗ طراحی، ساخت، بهره برداری و واگذاری(DBOT)

˗ ساخت، مالکیت، بهره برداری(BOO)

˗ ساخت، واگذاری، بهره برداری(BTO)

˗ طراحی، ساخت، تأمین منابع، بهره برداری(DBFO)

˗ ساخت، اجاره و واگذاری (BLT)

˗ نوسازی، بهره برداری، مالکیت و واگذاری(MOOT)

˗ بازسازی،مالکیت، راه اندازی(ROO)

ح) قراردادهای مبتنی بر کارایی انرژی (ESCO)

قراردادهای مبتنی بر کارایی انرژی یک از ابزارهای مهم بهینه سازی مصرف انرژی است این قررادادها مبلغ ثابت و مشخصی ندارند بلکه میزان پرداخت به شرکت به میزان صرفه جویی انجام شده بستگی دارد. درقرارداد منعقده شرکت خدمات انرژی راساً اقدام به سرمایه گذاری می کند و در مقابل، مشتری فقط در طول قرارداد بخشی از صرفه جویی حاصله در هزینه های انرژی را به شرکت پرداخت می کند. پس از پایان قرارداد مالکیت تجهیزات نصب شده را به دست می آورد.

ط) قراردادهای بیع متقابل

قرارداد بیع متقابل از چندین قرارداد تشکیل می شود که مجموع آنها یک قرارداد را به وجود می آورد. در این نوع قرارداد، شرکت سرمایه گذار خارجی کلیه ی وجوه سرمایه گذاری و همچنین نصب تجهیزات و راه انداز ی و انتقال تکنولوژی را بر عهده می گیرد و پس از راه اندازی به کشور میزبان واگذار می کند.بازگشت سرمایه و سود سرمایه از طریق فروش محصولات و خدمات به دست می آید.

در این شکل از عقود ملاحظات حقوقی به صورت ویژه می بایست لحاظ گردد. معمولا ًمباحث حاکمیت قوانین مفیدتر و نه فقط قوانین داخلی، روابط ارزی فی ما بین، اعمال حق کنترل و نظارت فنی و مالی و موارد مشابه به نحو برجسته ای در قرارداد قید می گردد.

انواع قراردادهای مهندسی با توجه به شیوه های پرداخت

الف) روش پرداخت به صورت مقطوع

در این روش طرف قرارداد متعهد می شود که براساس یک مبلغ کلی و مشخص تمامی کارهای معین شده در قرارداد را انجام دهد. در این روش کارفرما علاوه بر فرار از مقدار زیادی از ضررهای ناشی از تغییرات قیمتی و موارد قابل پیش بینی عمده ی مسئولیت قراردادی و فرا قراردادی خود را به پیمانکار انتقال می دهد به عبارت دیگر در این روش بیشترین ریسک به عهده پیمانکار است.

در صورت ضرورت انجام اقدامات مازاد بر تعهدات پیمانکار،قیمت نیز تغییر می کند. این مسأله باید در شروط مذکور در بند تغییرات قرارداد در نظر گرفته شده باشد.

قراردادهای مقطوع انواع متنوعی دارد که سه نوع از آنها عبارتند از:۱- قرارداد مبلغ معین قطعی۲-قرارداد مبلغ معین انگیزشی۳- قرارداد مبلغ معین با امکان تعدیل

ب) روش پرداخت آحاد بها

استفاده از این روش در بیشتر پروژه های کشور در بخش اجرا معمول می باشد در این روش کلیه ی فعالیت ها برحسب واحد انجام کار اندازه گیری و براساس نرخ شخص واحد،پرداخت می شود با توجه به دقت این روش و پرداخت براساس میزان واقعی مصالح، یا حجم کار، مورد علاقه ی کارفرمایان است.

در مورد فعالیتهای که به طور دقیق قابل شمارش نیستند نظیر طراحی، تجهیز کارگاه، صعوبت کار، هزینه های بالاسری و غیره روش واحد بها مناسب نیست. کارفرما در این روش به صورت مستقیم یا غیرمستقیم دخالت دارد و به عبارتی ریسک ناشی از دخالت خود را پذیرفته است.

قراردادهای آحادبها دارای انواع مختلفی به شرح ذیل می باشد:

• قرارداد UP-NE

در این حالت تعدیل به پیمانکار تعلق نمی گیرد و تغییر قیمت قرارداد فقط در ارتباط با تغییر احجام و مشخصات فنی است. معمولاً این روش برای قراردادهای با زمان اجرای کوتاه مفید است.

• قرارداد UP-E

در این حالت معمولاً تعدیل به پیمانکار تعلق می گیرد قیمت نهایی با توجه به تغییر احجام و مشخصات فنی، زمان و ضرایب مختلف نشأت گرفته از عواملی مثل تورم به دست می آید. ریسک این روش برای کارفرما زیادتر است و معمولاً این روش برای قراردادهای بازمان اجرای بلند مفید است.

ج) روش های هزینه و دستمزد

در این روش، براساس هزینه های ساخت به علاوه درصد سود یا حق الزحمه ی ثابت مورد توافق طرفین در هنگام عقد قرارداد عمل می شود روش هزینه و دستمزد در مواقعی که پروژه را نمی توان به اندازه ی کافی تشریح کرد و برای پروژه های که دارای نقاط مبهمی می باشند مناسب است.البته استفاده از این روش به ضرر کارفرما می باشد زیرا با توجه به درگیرشدن کارفرما در ریز مسائل مالی پروژه و نحوه ی هزینه شدن آن، اختلافات بسیاری در این زمینه با پیمانکار خواهد داشت این روش کارفرما را قادر می سازد تا در زمینه ی انتخاب پیمانکار جزء بیشتر دخالت کند با وجود این میزان دخالت ها نباید به حدی باشد که توان مدیریتی و حق انتخاب پیمانکار اصلی را محدود نماید.

نحوه ی پرداخت این روش براساس هزینه های مستقیم و هزینه هایی است که شده و از سوی پیمانکار صورت حساب گردیده است.

انواع قراردادهای این روش به شرح ذیل می باشند.

• قرارداد CPFF
• قرارداد CPPF
• قرارداد CPIF

اشتراک گذاری: