دیه یا خون بها ، از جمله مجازات های مقرر برای جرایم علیه تمامیت جسمانی انسان می باشد که در کنار قصاص و تعزیرات بررسی می شود. دیه به صورت مالی است که به عنوان بدل نفس یا اطراف در جرایم گفته شده به قربانی یا اولیای دم او پرداخت می شود. در ماده ۱۴ قانون مجازات اسلامی در بند پ دیه ذکر شده و در ماده ۱۷ همان قانون به این شکل تعریف شده است: دیه اعم از مقدر و غیرمقدر، مالی است که در شرع مقدس برای ایراد جنایت غیر عمدی بر نفس ، اعضاء و منافع و یا جنایت عمدی در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد به موجب قانون مقرر می شود.

انواع دیه

مطابق ماده ۴۴۸ و ۴۴۹ قانون مجازات اسلامی دیه بر دو نوع تقسیم می شود:

دیه مقدر و نامقدر که دیه ی مقدر مطابق ماده ۴۴۸ مال معینی است که در شرع مقدس به سبب جنایت غیرعمدی بر نفس، عضو یا منفعت، یا جنایت عمدی در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد مقرر شده است و مطابق ماده ۴۴۹ قانون مجازات اسلامی دیه نامقدر یا ارش دیه ای است که میزان آن در شرع تعیین نشده است و دادگاه با لحاظ نوع و کیفیت جنایت و تأثیر آن بر سلامت مجنی علیه و میزان خسارت وارده با در نظر گرفتن دیه مقدر و با جلب نظر کارشناس میزان آن را تعیین می کند. مقررات دیه مقدر در مورد ارش نیز جریان دارد مگر اینکه در این قانون ترتیب دیگری مقرر شود.

مطابق ماده ۴۵۰ قانون مجازات اسلامی در جنایت شبه عمد، خطای محض و جنایت عمدی که قصاص در آن جایز یا ممکن نیست، در صورت درخواست مجنی علیه یا ولی دم دیه پرداخت می شود مگر به نحو دیگری مصالحه شود.

مدارک برای شکایت کیفری دیه

مدارک لازم جهت طرح شکایت کیفری دیه می تواند مدارک پرشکی قانونی مبنی بر قتل یا ضرب و جرح، شهادت شهود و… باشد. در قانون مجازات اسلامی مواد ۳۶۷ الی ۴۹۶ به مبحث دیه اختصاص یافته است از قبیل دیه ی اعضا (مثل دیه مو، دیه گردن ، دیه بینی، دیه گوش، دیه لب، دیه زبان، دیه دندان، دیه گردن، دیه فک، دیه دست و پا، دیه ناخن، دیه ستون فقرات، دیه نخاع و….)، دیه جنایتی که بر مرده واقع می شود، دیه سقط جنین و…

مراجع رسیدگی کننده به دیه

شخصی که به او خسارتی وارد شده و قصد شکایت و گرفتن دیه را دارد، می‌تواند برای سهولت کار و تسریع در رسیدگی‌ ابتدا مقدار دیه خود را محاسبه کند، به این پرونده‌ها در دادگاه کیفری یا همان دادسرا رسیدگی می‌شود.

در این مراجع احتیاجی به ارائه دادخواست و پرداخت هزینه جداگانه نیست. اگر شخصی درخواست دیه خود را به اشتباه به دادگاه حقوقی ببرد، باید برای رسیدگی به پرونده، دادخواست تنظیم کند. همچنین باید هزینه‌ای جداگانه برای رسیدگی پرداخت کند. شما می توانید برای راهنمایی بیشتر در محاسبه و شکایت، از وکلای متخصص دعاوی کیفری ما راهنمایی بخواهید.

مجازات های مشمول دیه

• قتل شبه عمد: هر گاه فردی قصد کشتن شخصی را نداشته باشد ولی باعث کشته شدن او شود. در ادبیات حقوقی و قانون به این نوع قتل، قتل شبه عمد گفته می‌شود و یکی از موارد مشمول دیه است.
• فوت در جرائم رانندگی: هر گونه حادثه ای که در جرائم رانندگی رخ دهد و باعث فوت شخص یا حتی آسیب دیدن تمام و یا قسمتی از بدن وی می‌شود، طبق قانون مشمول دیه است. مقدار دیه بر اساس میزان صدمه وارد شده به شخص تعیین می‌شود.