انواع طلاق در نظام حقوقی ایران

در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران و قانون مدنی کشورمان، در رابطه با مبحث طلاق، مانند ازدواج بسیار از فقه اسلامی کمک و الگو گرفته شده است. در ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی ذکر شده است که: مرد می تواند با رعایت تشریفات مقرر در این قانون با مراجعه به دادگاه، تقاضای طلاق همسرش را نماید. اگر چه مرد می تواند طی تنظیم وکالت نامه تنظیمی در دفاتر اسناد رسمی، وکالت طلاق به همسرش اعطا کند. انواع طلاق مطابق ماده ۱۱۴۳ قانون مدنی،به دو نوع بائن و رجعی تقسیم شده است.

طلاق بائن

طلاق بائن طلاقی است که در آن رابطه زوجیت از بین می‌رود و مستند به ماده ۱۱۴۴ قانون مدنی، در طلاق بائن، زوج یا شوهر حق رجوع ندارد و در واقع این حق از وی ساقط می‌گردد. در نظر داشته باشید که به طور پیش فرض، طلاق به حکم دادگاه بائن است حتی اگر طبیعت طلاق، رجعی باشد. براساس ماده ۱۱۴۵ قانون مدنی، موارد زیر در زمره طلاق بائن در نظر گرفته می‌شوند:

• طلاق زن یا دختر غیر مدخوله

اگر طلاق، قبل از نزدیکی اتفاق بیفتد؛ دقت داشته باشیم که منظور از واژه غیر مدخوله الزاما به معنای باکره نیست بلکه منظور از آن زوجه ای است که زوج پس از وقوع نکاح بدون نزدیکی با وی او را طلاق دهد، یعنی ممکن است که زن قبل از ازدواج با فردی که اکنون میخواهد از وی طلاق بگیرد، بکارت خود به هر طریقی از دست داده باشد.

• طلاق مربوط به زن یائسه

زنی که به دلیل شرایط سنی دیگر دچار عادت ماهانه زنانه نمی‌شود، طلاقش بائن است، که به طور معمول این سن حدوداً پنجاه سالگی است.

طلاق خلع

طلاق خلع، از انواع طلاق بائن است. خلع به معنای کراهت داشتن زن از شوهر است. در واقع طلاق خلع به واسطه کراهت زن از شوهر و عدم ادامه رابطه زناشویی از سمت زن رخ می‌دهد. براساس ماده ۱۱۴۶ قانون مدنی ایران، زن به واسطه کراهتی که از شوهر خود دارد در مقابل مالی که به شوهر می دهد طلاق می گیرد؛ حال آن مال می تواند عین مهر و یا معادل آن حتی بیشتر یا کمتر از آن باشد.

این کراهت ممکن است به هر دلیلی باشد، مانند کراهت زوجه از خلق و خوی شوهر، داشتن همسر دیگر توسط مرد، وجود نقص یا عیب در شوهر و یا عدم ایفاء زوج به بعضی از حقوق واجبه زن و سایر دلایل مشابه.

در طلاق از نوع خلع زوج حق ندارد در زمان عده رجوع کند، مگر پس از اینکه زن به فِدیه یا عوض رجوع کند.

نکته ای در طلاق خلعی وجود دارد و آن اینکه زن تا پایان عده می تواند با مراجعه به دفترخانه ثبت ازدواجی که صیغه طلاق را جاری کرده است، به آنچه بخشیده رجوع و پس از رجوع آن به آنچه بذل کرده مثلاً مهریه اش یا عوض آن یا هر چیز دیگری، طلاق از بائن به رجعی تبدیل می شود و مرد نیز می تواند طلاق را بر هم زند.

 طلاق مبارات

طلاق مبارات که تعریف  آن در ماده ۱۱۴۷ قانون مدنی آمده است، آن است که کراهت از طرفین باشد ولی عوض نباید زاید بر میزان مهر باشد این طلاق با طلاق خلع از نظر ماهوی هیچ تفاوتی ندارد جز این که در طلاق مبارات کراهت از طرفین است ولی در خلع کراهت تنها از سوی زوجه است.

طلاق رجعی

طلاق رجعی یکی از دو نوع کلی انواع طلاق به شمار می‌رود که در ماده ۱۱۴۸ قانون مدنی کشورمان به آن اشاره شده است؛ مطابق مفاد این ماده، در این نوع طلاق به زوج این اختیار داده شده است که در مدت عده رجوع نماید. بر خلاف طلاق بائن، در طلاق رجعی، شوهر می تواند فقط در ایام عده به زن رجوع کند و طلاق را بر هم زند این را هم در نظر داشته باشید که همه طلاق ها رجعی هستند مگر مواردی که برای طلاق بائن آمده است.

در یک تقسیم بندی کلی طلاق رجعی را می توان شامل موارد زیر دانست:

• اگر مردی تقاضای طلاق کند، رأی صادر و طلاق ثبت گردد، اگر زن دوشیزه یا یائسه نباشد و طلاق پس از سه بار ازدواج نباشد طلاق رجعی است و زوج در ایام عده می تواند به زن رجوع کند و طلاق را بر هم بزند.
• اگر شوهری تقاضای طلاق کند و رأی صادر شود و زن دوشیزه و یا یائسه باشد، طلاق بائن است.
• اگر زوجه تقاضای طلاق کند و چیزی (مالی) را در قبال طلاق ببخشد چه اینکه مرد قبول کند و یا اینکه دادگاه به جای او قبول کند طلاق خلعی است و طلاق خلعی بائن است، یعنی زن مقداری مال مثلاً بخشی از مهریه را به جهت کراهت از مرد و زندگی مشترک در قبال طلاق بذل می کند که در این صورت طلاق خلع می شود و طلاق خلع هم از انواع طلاق بائن است.
• اگر طلاق توافقی باشد، ماهیتاً مبارات است.