استفاده مقدم از حق اختراع
در کنار حقوق انحصاری صاحب حق اختراع (حقوق ناشی از ثبت اختراع)، گاهی اشخاص ثالث خود را مجاز در بهره برداری از اختراع می‌دانند به نحوی که برخلاف سایر محدودیت‌ها نیازی به تحصیل مجوز از سوی دارنده گواهینامه اختراع، مقامات قضایی یا ماموران اداری نمی باشد. این نوع محدودیت ها که بر حقوق انحصاری دارنده گواهینامه اختراع تحمیل می شود، محدودیتی برگرفته از انصاف و عدالت است که در این مقاله قصد داریم که اصل استفاده (تصرف) مقدم در حقوق اختراع را به عنوان یکی از استثنائات حقوق انحصاری دارنده گواهینامه اختراع بررسی نماییم .
-
مبنای حق تصرف مقدم
مطابق با اصل استفاده مقدم در حقوق اختراع، چنانچه شخصی” قبل از تقاضای ثبت اختراع” یا “قبل از تاریخ تقاضای حق تقدم”، از اختراع استفاده کرده یا اقدامات جدی و موثری را برای آماده شدن استفاده از آن به عمل آورده باشد، تحت شرایطی عمل وی نقض حق اختراع تلقی نخواهد گردید .
-
شرایط و اوصاف تصرف
تصرف (استفاده) مقدم به عنوان محدودیتی بر حق انحصاری مالک اختراع بایستی واجد ویژگی های ذیل باشد :
۱– یقینی بودن تصرف مقدم
تصرف مقدم بایستی یقینی باشد و از لحاظ وجودی و موضوعی مورد تردید نباشد .
۲- مطابقت تام
تصرف مقدم باید با موضوع اختراع ثبت شده برای دارنده گواهینامه، مطابقت تام داشته باشد و این مطابقت به اثبات برسد.
۳- مستدل بودن تصرف
در بحث اثبات تصرف مقدم، عناصر معنوی و مادی تصرف بایستی مستدل باشند.
۴– اثبات تصرف توسط مدعی آن
کسی باید اوصاف متصرف را اثبات نماید که بدان استناد کرده و مدعی حق تصرف مقدم می باشد.
۵- ضرورت حسن نیت متصرف
متصرف سابق موضوع اختراع بایستی حسن نیت داشته و به طریق مشروع بر موضوع اختراع استیفا پیدا کرده باشد. والا، اگر متصرف به روش نامشروع و با سوءنیت متصرف موضوع اختراع شده باشد، نمی‌تواند مدعی حق در برابر دارنده گواهینامه اختراع و باعث محدودیت حقوق مخترع گردد.
لازم به ذکر است در بعضی نظام‌های حق اختراع، اثبات و احراز حسن نیت بر عهده دادگاه است تا با توجه به عملکرد شخص در رابطه با حسن نیت یا عدم حسن نیت شخص ثالث اظهار نظر کنند.
۶- محدودیت حق متصرف :
۶/۱) متصرف مقدم اختراع، حقی انحصاری در بهره برداری از اختراع ندارد. بدین معنی که او محدودیتی کیفیتی دارد نه کمیتی. فی الواقع او محدود به بهره برداری از اختراع در آینده و با همان ویژگی های عمومی تصرف مقدم خواهد بود . با این توضیح که کسی که دارای حق تصرف مقدم است، محدودیتی در کمیت اختراع ندارد ولی می تواند میزان و مقدار تولید محصول اختراع ثبت شده را توسعه و افزایش دهد، اما نمی تواند فعالیت تجاری خود را در مورد محصول موضوع اختراع، از تولید محصول موضوع اختراع به واردات آن محصول تغییر دهد.
۶/۲) همچنین چنانچه استفاده قبلی از اختراع به عنوان مثال در رابطه با استفاده از اختراع روش یا استفاده از اختراع وسیله باشد، استفاده‌کننده مقدم نمی تواند به استناد استفاده قبلی از اختراع روش یا وسیله ، خواستار ادامه استفاده از کالاهای ناشی از این وسیله اختراعی بعد از ثبت اختراع گردد.
۷- غیرعلنی و محرمانه بودن تصرف
با توجه به ضروری بودن «شرط تازگی» در مبحث اختراعات قابل ثبت و اختراعات غیرقابل ثبت باید گفت که استفاده و تصرف قبلی باید حتماً به صورت محرمانه و غیر علنی باشد. در غیر اینصورت به علت زوال عنصر تازگی اختراع موجب عدم ثبت اختراعی خواهد شد که در دسترس عموم قرار گرفته است.
۸- ضرورت تقدم و سبق تصرف و استفاده
شخص ثالث حتماً باید اختراع مورد نظر را “قبل از تقاضای ثبت “یا در موارد حق تقدم،” قبل از تاریخ تقاضای حق تقدم” مورد استفاده قرار دهد تا مشمول نقض حق اختراع (دعوای رفع نقض از حق اختراع) قرار نگیرد .
۹- استعمال مقدم و درخواست ثبت اختراع در قلمرو کشور ایران
استفاده مقدم در صورتی به عنوان محدودیت بر حق انحصاری مخترع پذیرفته می شود که این استعمال قبلی در قلمرو کشور ایران صورت گرفته باشد و در قلمرو کشور ایران هم درخواست ثبت اختراع شده باشد نه در کشور دیگری.
لذا؛ به استناد این موضوع ، اگر شخصی فعالیتی را در خارج از ایران انجام داده باشد و سپس شخص دیگری در رابطه با آن فعالیت ورقه اختراعی در ایران گرفته باشد، آن شخص اول نمی تواند به استناد استفاده قبلی که سابقاً در کشور خارج از ایران داشته، از اختراع ثبت شده در ایران استفاده کند. چرا که استفاده وی در قلمرو ایران صورت نگرفته است.
۱۰- شخصی بودن حق متصرف مقدم
حق استفاده کننده سابق در استثناء بودن تصرف مقدم نسبت به حقوق انحصاری مخترع، یک حق شخصی می باشد و فقط او یا حداکثر شریک تجاری او می توانند از این حق استفاده نمایند.
۱۱- غیر قابل انتقال بودن حق متصرف مقدم به طور مستقل
به دلیل جلوگیری از سوء استفاده، حقوق استفاده کننده قبلی از اختراع ، صرفاً به همراه شرکت یا کسب و کار یا همراه بخشی که در آن اختراع استفاده می شده یا مقدمات استفاده از آن فراهم گردیده، قابل انتقال و واگذاری است نه به صورت مستقل.
۱۲- فراهم کردن مقدمات استفاده از اختراع
چنانچه شخص مقدمات استفاده از اختراع را هم فراهم کند برای برخورداری از استثناء تصرف مقدم کفایت می کند و در این حالت هم شخص مشمول نقض حق اختراع نخواهد بود.
۱۳- حمایت از سرمایه‌گذاری در صنایع داخلی
اصل استفاده مقدم، صرفاً برای حمایت از سرمایه‌گذاری در صنایع داخلی می باشد. با این توضیح که حق استفاده کننده قبلی صرفاً اختصاص به ساخت محصول اختراعی یا استفاده از وسیله یا روش اختراعی و یا مقدمات استفاده از آنها می باشد و وی حق واردات کالاهای اختراعی، حق عرضه برای فروش و حق فروش یا ذخیره محصولات را ندارد و فقط نسبت به کالاهای اختراعی ساخت داخل حق داشته و می تواند آنها را به همان صورتی که ساخته شده به بازار عرضه دارد.
-
پیش بینی تصرف مقدم در قوانین و مقررات مالکیت صنعتی
- شق ۴ بند ج ماده ۱۵ قانون ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی و علائم تجاری
مطابق با مقرره فوق، حقوق ناشی از ثبت اختراع شامل موارد زیر نمی شود : … بهره برداری توسط هر شخصی که با حسن نیت قبل از تقاضای ثبت اختراع یا در مواقعی که حق تقدم تقاضا شده است، قبل از تاریخ تقاضای حق تقدم همان اختراع، از اختراع استفاده می کرده یا اقدامات جدی و موثری جهت آماده شدن برای استفاده از آن در ایران به عمل آورده است.
- ماده ۳۰ موافقتنامه تریپس
در قوانین و معاهدات بین المللی احکام کاملاً صریحی در رابطه با استفاده مقدم نیامده. ولیکن مطابق با ماده ۳۰ موافقتنامه تریپس: «اعضا می‌توانند استثنائات محدودی را در مورد حقوق انحصاری ناشی از ثبت اختراع قائل شوند، مشروط بر اینکه استثنائات مزبور مغایرتی غیر معقول با استفاده از اختراع ثبت شده نداشته باشد و به منافع مشروع مالک اختراع ثبت شده با توجه به منافع مشروع اشخاص ثالث لطمه‌ای غیر منقول وارد نیاورد.»
– با توجه به اختیاراتی که در این ماده برای اعضای کشورهای عضو این موافقت نامه در رابطه با اعمال استثنائات در نظر گرفته شده است، پیش‌بینی این استثنا در قوانین ملی کشورهای عضو بلامانع است.
۳- بند ب ماده ۴ کنوانسیون پاریس
«….. حقوقی که برای اشخاص ثالث، پیش از تاریخ نخستین اظهارنامه ای که به عنوان مبنای حق تقدم مورد استفاده قرار می‌گیرد، حاصل گردیده است، بر طبق قانون داخلی هر یک از کشورهای اتحادیه حفظ خواهد شد.»
مطابق با ماده فوق این مفهوم برداشت می شود که هرگاه اشخاص با حسن نیت پیش از تقدیم اظهارنامه ثبت اختراع، از لحاظ تجاری اختراعی را مورد استفاده قرار دهند، یا آن که مقدمات اساسی استفاده تجاری را فراهم نموده باشند، حق مکتسبه ای برای آنان ایجاد می شود که گواهینامه اختراعی که متعاقب آن صادر می‌شود، در مقابل آنان قابل استناد نخواهد بود
آیا این نوشته برایتان مفید بود؟
