مطابق ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، به مجرد وقوع صحیح عقد نکاح، وظایف، حقوق و تکالیف هر یک از زوجین(زن یا شوهر) در قبال یکدیگر بر قرار می شود؛ البته در متن قانون مدنی از لفظ تمکین استفاده نشده و اصطلاح تمکین در قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، ماده ۴ بکار برده شده است. در ادبیات حقوقی، تمکین به دو نوع عام و خاص بکار برده و استفاده شده که در ذیل مختصراً به توضیح هر کدام می پردازیم.

تمکین عام

برخی از مواردی که شامل تمکین عام می شوند و در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران نیز به آن اشاره شده است، عبارتند از:

طبق ماده ۱۱۱۴ قانون مدنی، زن باید در منزلی که شوهر انتخاب می کند که البته باید متناسب با شأن و منزلت زوجه یا همان زن باشد سکونت داشته باشد که البته استثنای آن فرضی است که حق انتخاب محل سکونت و اسکان به زوجه/زن واگذار شده باشد و در عقدنامه ذکر شده باشد.

همچنین از مصادیق دیگر تمکین عام که در ماده ۱۱۰۵ قانون مدنی ذکر شده است، زوجه/زن باید ریاست مرد در خانواده را نیز پذیرفته باشد.

تمکین خاص

منظور از تمکین خاص روابط جنسی و زناشویی متعارف است و اطاعت پذیری زن از مرد در امور جنسی جز در مواردی که اجازه خودداری کردن دارد.

در صورتی که زوجه/زن موارد بالا را رعایت نکند یا به اصطلاح تمکین نکند، ناشزه محسوب می شود و زوج/مرد می تواند وی را از طریق محاکم قضایی مورد الزام به تمکین قرار دهد.

الزام به تمکین زوجه/همسر در دوران عقد

در قانون مدنی، برای دوشیزه(زوجه باکره) این حق پیش بینی شده که وی برای دفاع از دادخواست الزام به تمکین زوج، به دادگاه اعلام می دارد که تا تمام مهریه به او پرداخت نشده است تمکین نمی کند که به این حق، حق حبس می گویند. در این خصوص قاضی رسیدگی کننده مجبور است که دادخواست الزام به تمکین زوج را رد کند که این در ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی ذکر شده است.

نکته ای که در اینجا شایان ذکر است، این است که مطابق ماده ۱۰۸۶ قانون مدنی و رأی وحدت رویه ۸۱۷ مورخ ۱۳/۲/۱۳۹۰ هیأت عمومی دیوان عالی کشور، اگر زن تمکین کرد، دیگر امکان اینکه از حق حبس خود استفاده کند و از تمکین خودداری کند را ندارد.

نحوه طرح دعوای الزام به تمکین

قبل از ارائه دادخواست الزام به تمکین ، زوج می بایست ابتدا برای لزوم تمکین و به طور مثال بازگشت زوجه/همسر به منزل و محل سکونت، اظهارنامه ای را برای زوجه/زن ارسال کند؛ پس از آن، زوج/مرد در صورت عدم تمکین زوجه/زن می تواند با تقدیم دادخواست الزام به تمکین از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی سطح شهر در دادگاه خانواده محل اقامت زوجه/زن اقامه دعوی کند. در صورتی که پس از طی شدن رویه قضایی خاص الزام به تمکین ، و پس از اینکه حکم علیه زوج/زوجه صادر شد، زوج/مرد نمی تواند به زور زن را ملزم به تمکین کند، بلکه در صورت عدم اجرای حکم توسط زوجه/زن، وی ناشزه محسوب شده و مرد می تواند مطابق قانون عمل کند.

گفتیم که زوجه در مواردی که قانون به وی مجوز عدم تمکین را داده، از تمکین خودداری کند که برخی از این موارد عبارتند از:

• زن در دوره عادت ماهانه یا نفاس باشد.
• مرد دچار بیماری های مقاربتی باشد؛ که دقت داشته باشید این باعث محرومیت زوجه/زن از دریافت نفقه نخواهد بود.
•  زوجه/زن باکره یا دوشیزه، بخواهد از حق حبس خود استفاده کند.
• ثابت شود که بودن زوجه/زن در منزل زوج/مرد، باعث ضرر بدنی، مالی و یا شرافتی برای زوجه/زن می باشد.

دعوای الزام به تمکین در زمره دعاوی خانواده می باشد و دارای آثار و نتایجی می باشد که عدم طرح صحیح می تواند عواقب جبران ناپذیری را به بار بیاورد بنابراین می بایست پیش از طرح دعوا با وکیل متخصص دعاوی خانواده مشاوره و راهنمایی لازم را دریافت نمائید تا بتوانید به نتیجه مطلوب و دلخواه خود برسید. دفتر حقوقی بین المللی دادپویان حامی با بهره گیری از وکلای متخصص در حوزه دعاوی خانواده آماده ارائه خدمات حقوقی تخصصی خویش به شما عزیزیان می باشد جهت بهره مندی از این خدمات می توانید با موسسه تماس حاصل نمایید.