از هم ‌بنیان‌گذاری تا جذب سرمایه: مهم‌ترین قراردادهای حقوقی برای استارتاپ ‌ها

استارت آپ ها که امروزه به وفور در جامعه و اطراف ما در حال تشکیل هستند، اکثراً توسط جوانان دانشجو با تکیه بر نبوغ و ابتکار به صورت ابتدائی ایجاد می شوند. در مسیر پر پیچ و خم رشد، از اولین روزهای هم ‌بنیان‌گذاری تا لحظه جذب سرمایه، قراردادهای حقوقی هستند که مانند یک نقشه راه، از آینده کسب ‌وکار شما محافظت کرده و از بروز اختلافات پرهزینه جلوگیری می‌کنند.

از انجایی که فعالان این عرصه در هنگام ورود به عرصه کار استارت آپی اطلاعات چندانی از مباحث حقوقی مرتبط ندارند، بعدها به دلیل عدم وجود قرارداد یا تنظیم اشتباه قرارداد، به مشکل برخورد می کنند که این امر گاهی منجر به فروپاشی کسب و کاری می گردد که برای آن تلاش های فراوانی گردیده است. ما در این مقاله سعی نموده ایم، گام به گام قراردادهای حقوقی برای استارتاپ ها را بررسی نمائیم، از توافق ‌نامه ‌های اولیه بین هم ‌بنیان‌گذاران و قراردادهای محرمانگی (NDA) تا قراردادهای کلیدی استخدام و سرمایه‌گذاری.

انواع قراردادهای استارت آپ ها

قراردادها نقش مهمی را در استارت آپ ها ایفا می کند و از ایده، تیم و سرمایه شما محافظت کرده و از بروز اختلافات پرهزینه در آینده جلوگیری می‌کنند. مهم‌ترین قراردادها در این حوزه به شرح ذیل می باشد:

تفاهم نامه بنیان گذاران استارت آپ ها

تفاهم نامه سندی است که طی آن عضای تیم کار آفرین در مقابل یکدیگر تعهداتی را پذیرفته و در مقابل حقوقی را برای یکدیگر تضمین می نمایند و در پی این حقوق ضمانت اجرایی نیز برای عدم رعایت آن پیش بینی می نمایند.

نحوه تنظیم تفاهم نامه بنیان گذاران استارت آپ

تفاهم نامه ای که بین هم بنیان گذاران تنظیم می شود بسته به نوع کسب و کار نیاز و الزامات مد نظر بنیان گذاران، مورد به مورد بسیارمتفاوت است. اما مفادی که در تفاهم نامه های مذکور می تواند قرار بگیرند را در ذیل بیان می کنیم:

• طرفین تفاهم نامه: در این بند به معرفی دقیق و کامل طرفین تفاهم نامه به همراه آدرس و سایر مشخصات لازم پرداخته می شود. لازم به ذکر است در صورت تغییر هریک از مشخصات (مثل آدرس) طرفین مورد مذکور باید اصلاح شود.
• موضوع تفاهم نامه: موضوع عبارتست از هدف اصلی بنیان گذاران و حوزه کاری اصلی استارت آپ که قصد تشکیل آن وجود دارد.
• زمینه همکاری و تعهدات مشترک: در این ماده تعهدات کلی طرفین فارغ از تعهدات تخصصی که دراستارت آپ بر عهده دارند بیان می شود. از جمله این تعهدات کلی می توان به شرکت در کلیه جلسات مربوط به استارت آپ، عدم همکاری با شرکت ها یا مجموعه هایی که به نوعی رقیب محسوب می شوند اشاره نمود.
• تعهدات اختصاصی طرفین تفاهم نامه: در این بند تعهدی که هریک از بنیان گذاران به واسطه آن در تیم موسس قرارگرفته اند و به نوعی تخصص آن را دارند بیان می شود.
• مدت: مدتی که برای تفاهم نامه تعیین می گردد بسته به توافق بنیان گذاران است، اما معمولاً این مدت از زمان امضای تفاهم نامه تازمان تشکیل شخصیت حقوقی استارت آپ خواهد بود.
• محرمانگی: در این بند نیز به نوعی حفاظت از داده ها و اطلاعات پیش بینی می گردد. باید توجه داشت موارد ذکر شده در این بند می توانند حصری باشند و به صورت دقیق مشخص گردند یا می توان این بند را به نحوی تنظیم نمود که اصل بر محرمانگی باشد. همچنین برای نقص این ماده می توان در ذیل همین بند یا در قراردادی جداگانه ضمانت اجرا پیش بینی نمود.
• مسئولیت: در این ماده مسئولیت و ضمانت از تخطی از تفاهم نامه تعیین می گردد و می توان شرایط مختلفی را برای تخطی پیش بینی نمود. مثلاً می توان پیش بینی کرد در صورت عدم ایفای تعهد مذکور در این ماده، متخلف ملزم به جبران خسارت وارده می باشد و دیگر بنیان گذاران حق اخراج وی را از تیم بنیانگذار دارند.
• تقسیم سهام: در این ماده اقدام به پیش بینی سهم هریک از کار آفرینان می شود تا در زمان ثبت استارت آپ و شخصیت حقوقی یافتن کسب و کار اختلافی بین طرفین ایجاد نگردد. معمولًا در این بند میزان سهام در نظر گرفته شده برای ارائه به سرمایه گذار آتی و نحوه مشارکت کار آفرینان در خصوص نسبت انتقال سهام به سرمایه گذار نیز تعیین می گردد .
• کناره گیری: از آنجایی که ممکن است برخی از بنیان گذاران در میانه راه از ادامه همکاری بنا به هر دلیلی صرف نظر کنند، لذا بهتر این است که در تفاهم نامه به این امر نیز پرداخته شود و شرایط پیش بینی شده به نحوی باشد که به کسب وکار کمترین خسارت ممکن وارد شود و همچنین حقوق فرد جدا شونده نیز حفظ شود.

توافق نامه سهامداران در استارت آپ

در شرایطی که دو طرف قصد تعهداتی معمولاً غیرمالی را در راستای همکاری داشته باشند همچون توافقات مربوط به محرمانگی یا توافقات میان سهامداران از توافق نامه استفاده می شود.

توافق نامه سهامداران توافقی است میان همه سهامداران استارت آپ که در بدو ثبت شرکت منعقد می گردد. توافق نامه مذکور معمولاً محرمانه بوده و به صورت عمومی منتشر نمی شود ولی در تنظیم روابط سهامداران و حل اختلاف فی مابین آنها از انعطاف برخوردار است و طرفین برای حل اختلافاتی که ممکن است در آینده حادث شود راه حل هایی در سند مذکور پیش بینی می نمایند.

نحوه تنظیم توافق نامه سهامداران

• مقدمه: در ابتدای توافق نامه باید مقدمه ای مشتمل بر این موضوع آورده شود که توافق نامه بین سهامداران چه شخصیت حقوقی قرار است منعقد شود و مشخصات سهامداران که طرفین توافق هستند در آن مقدمه قید شود.
• تعاریف: بعد از مقدمه به شرح فوق بایستی اصطلاحات تخصصی که در توافق سهامداران ذکر می شود تعریف گردد چرا که در صورت عدم تعریف این اصطلاحات، واژه های مذکور بر معانی عرفی تفسیر می شوند که ممکن است در توافق صورت گرفته مفهوم دیگری در نظر بوده باشد.
• مدت توافق: بعد از آن نسبت به مدت توافق نیز می توان تعیین تکلیف کرد البته عدم تعیین تکلیف در این خصوص توافق مذکور را بی اعتبار نمی کند بلکه در این صورت توافق مذکور از زمان انعقاد شروع و تا زمان انحلال شرکت یا تحقق توافق جدید معتبر خواهد بود.
• انواع سهام: از جمله موارد مهمی که باید در توافق نامه سهامداران مدنظر قرار داد انواع سهامی است که در شرکت در نظر گرفته می شود اعم از سهام ممتاز، عادی بی نام و با نام و برنامه سهام تشویقی. منظور از سهام تشویقی آن است که کارآفرینان سهمی را در نظر می گیرند تا برای ایجاد انگیزه در مشاوران و کارمندان به آنها اعطا شود. دارندگان حق اولویت در خرید سهام و تصمیم گیری در مورد نحوه فروش نیز از مواردی است که باید در توافق نامه قید شود.
• محرمانگی: در توافق نامه بین سهامداران باید ماده ای لحاظ گردد که به موجب آن سهامداران متعهد شوند که بدون مجوز هیئت مدیره، به طور مستقیم به کسب و کار یا تجارتی که با کسب و کار شرکت در رقابت باشد نپردازند.
• مرجع حل اختلاف: طبیعی است که در هر توافقی احتمال بروز اختلاف هم در تفسیر توافق و هم در اجرای آن محتمل است لذا باید پیش بینی های لازم در این خصوص صورت گیرد و آن عبارت است از تعیین یک مرجع برای داوری میان طرفین اختلاف تا از لزوم رجوع به مراجع قضایی و صرف وقت و هزینه بیشتر جلوگیری شود.

برای تنظیم توافق نامه میان سهامداران می توانید از وکیل متخصص مالکیت فکری که تجربه و سابقه تنظیم قراردادهای تخصصی را دارد مشورت نمائید و یا تنظیم قرارداد را به وی بسپارید.

قرارداد سرمایه گذاری در استارت آپ

از آن جایی که کارآفرینان دارای سرمایه مالی نیستند و فکر و ایده و تخصص آنها سرمایه این افراد محسوب می شود نیاز است که برای جذب سرمایه گذار و منابع مالی اقدام شود.

روش های جذب سرمایه گذار در استارت آپ

استارت آپ ها به عنوان شرکت هایی ایده محور در مراحل ابتدایی رشد و تکامل خود به دو روش می توانند سرمایه مدنظر خود را جذب کنند.

اول از طریق مراجعه شرکت های سرمایه گذار ریسک پذیر که در زمینه سرمایه گذاری در کسب و کارهای نو پا اقدام می کنند.

دوم از طریق سنتی و مراجعه به افراد سرمایه دار و ترغیب آنها به سرمایه گذاری. در هر دو این حالت ها سرمایه گذار در صورتی حاضر به سرمایه گذاری می شود که تیم کارآفرین شرایط و تعهداتی که در مقابل سرمایه گذاری درخواست می شود قبول نمایند. که این شرایط در قالب یک قرارداد سرمایه گذاری و شرایط نامساوی تنظیم می شود.

نحوه تنظیم قرارداد سرمایه گذاری استارت آپ

در بدو امر چیزی که سرمایه گذار را ترغیب می کند اطلاع دقیق از هویت اعضای تیم کارآفرین است. لذا موردی که بایستی در قرارداد سرمایه گذاری مدنظر قرار بگیرد هویت اعضای تیم کارآفرین و ساختار سهام شرکت است.

در گام دوم باید شرایطی که استارت آپ برای دریافت سرمایه باید رعایت کند شرح داده شود و بعد از اشاره به این شرایط نحوه سرمایه گذاری و تزریق سرمایه به استارت آپ باید تبیین گردد.

ساختار شرکت در دوران پس از سرمایه گذاری نیز باید در همین قرارداد ذکر شود مواردی از قبیل نحوه رای گیری و حق رای سرمایه گذار تا ترکیب هیات مدیره از جمله مواردی است که در قرارداد باید ذکر گردد.

قید محرمانگی و مسئله عدم رقابت با استارت آپ نیز می بایستی در قرارداد سرمایه گذاری ذکر شود. این تعهد دو جانبه بوده و بایستی از سوی طرفین قرارداد رعایت شود.

قرارداد محرمانگی در استارت آپ ها

در اغلب قراردادها بحث عدم افشا یا محرمانگی مسئله ای است ضروری که همیشه مدنظر طرفین قرار می گرفته است. در بسیاری از موارد صرفاً اطلاعات کتبی مبادله شده (اعم از فیزیکی و الکترونیکی) محرمانه تلقی می شود مگر آن که خلاف مسئله تشریح شده باشد.

در این قرارداد نیز مثل قرارداد بین سهامداران در ابتدا طرفین قرارداد و تعاریف تخصصی بیان می شود و سپس به تعهدات مبنی بر ممنوعیت افشای اطلاعات مختص استارت آپ اشاره می گردد و در آخر نیز ضمانت اجرای عدم رعایت مفاد قرارداد و جبرا ن خسارت وارده بیان می شود.

در قراردادهای عدم افشایی که فی مابین استارت آپ و کارمندانش یا با سرمایه گذار منعقد می شود قید عدم استفاده از اطلاعات استارت آپ در جهت منافع شخصی یا راه اندازی کسب و کاری رقیب ضروری است تا امکان سوء استفاده از اطلاعاتی که به نوعی سرمایه اصلی و معنوی شرکت است را به حداقل برساند.

قرارداد کار در حقوق استارت آپ ها

از جمله متداول ترین قراردادهایی که در استارت آپ ها منعقد می شود قرارداد کار میان استارت آپ و کارکنان آن است که در آن شرایط همکاری تعیین می گردد.

نکته ای که در خصوص قراردادهای کار بایستی در نظر گرفت این است که قراردادهای مذکور باید طبق قانون کار منعقد شود و بر این اساس شرایط حداقلی که در قانون در خصوص ساعات کار، مرخصی و حقوق و مزایا عنوان شده در تنظیم قراردادهای استارت آپ بایستی رعایت شود.

از آن جایی که فرض بر نابرابری میان طرفین در رابطه کارگر و کارفرمایی است، نهادهای مربوطه در حل اختلاف بین کارگر و کارفرما که اصولاً هیئت تشخیص و هیئت حل اختلاف اداره کار خواهد بود، قرارداد کار را در مواردی که مبهم بوده و نیاز به تفسیر داشته باشد به نفع کارگر تفسیر می نمایند. لذا تنظیم قرارداد کار شفاف و بدون ابهام برای استارت آپ ها ضروری است و نیاز است در ابتدای امر نسبت به تنظیم چنین قراردادی توسط وکیل متخصص قراردادها اقدام شود.

در پایان باید خاطر نشان نمود، نادیده گرفتن مسائل حقوقی در تنظیم قراردادهای مختص حوزه استارت آپ ها می تواند در آینده مشکلات جدی را برای کسب و کار شما ایجاد نماید. می توان از طریق مشاوره حقوقی با وکیل متخصص و با تجربه قراردادی مطمئن و محکم تنظیم نمود و از بروز مشکلات آتی و صرف وقت و هزینه برای دعاوی ناشی از اختلافات قراردادی جلوگیری نمود. دفتر حقوقی دادپویان حامی با گردهم آوری وکلای متخصص و با سابقه آماده ارائه خدمات حقوقی تخصصی خویش اعم از مشاوره حقوقی و تهیه و تنظیم قرارداد و شرکت در مذاکرات قراردادی به شما عزیزان می باشد. برای بهره مندی از خدمات حقوقی تخصصی ما می توانید از طریق شماره های مدرج در وب سایت با ما در ارتباط باشید.