قرارداد فرانچایز: همه نکات حقوقی که باید بدانید

امروزه روش های مختلفی برای توسعه و گسترش فعالیت های تجاری وجود دارد که هر کدام مزایا و مشکلات خاص خود را دارند. یکی از این روش ها که توانسته است در سال‌ های اخیر توجه بسیاری از کارآفرینان و سرمایه‌گذاران را به خود جلب کند، قرارداد فرانچایز است. اما فرانچایز چیست و چرا به یکی از محبوب‌ترین روش‌های توسعه کسب ‌وکار تبدیل شده است؟ در این مقاله، به بررسی جامع مفهوم فرانچایز، مزایا و معایب آن و نکات کلیدی در تنظیم قرارداد فرانچایز می‌پردازیم. با ما همراه باشید تا با این قرارداد در دنیای تجارت آشنا شوید و ببینید چگونه می‌توانید با استفاده از آن، کسب ‌وکار خود را به سطح جدیدی از موفقیت برسانید.

قرارداد فرانچایز چیست؟

در قوانین ایران هیچ تعریف و حتی هیچ اشاره ای از قرارداد فرانچایز دیده نمی شود. از نظر دکترین حقوقی تعریف حقوقی قرارداد فرانچایز به شرح ذیل است:

قرارداد فرانچایز قراردادی است که در آن یک طرف که امتیازدهنده (Franchaisor) نامیده می شود به طرف دیگر که امتیازگیرنده (Franchaisee) نام دارد، در مقابل یک حق الامتیاز یا اجرت (free)، حق استفاده از علامت تجاری را که همراه با دیگر حقوق مالکیت فکری مانند اسرار تجاری، دانش تجربی و … می باشد را برای فروش یا تولید محصولات یا ارائه ی خدمات، اعطا می کند.

در این نوع از قرارداد ممکن است شرایطی برای ارائه ی دانش فنی، آموزش مدیریت سیستم و جلب مشتری، کنترل کیفیت و … از سوی امتیاز دهنده و یا تعهداتی به عهده امتیازگیرنده درج شود که با توجه به تنوع و انواع این قراردادها شروط آن متفاوت است.

انواع قراردادهای فرانچایز

قراردادهای فرانچایز به طور کلی به چند نوع مختلف تقسیم می‌شوند که هر کدام ویژگی‌ها و شرایط خاص خود را دارند. در زیر به برخی از رایج ترین انواع قراردادهای فرانچایز اشاره می‌کنیم:

• فرانچایز تجاری (Business Format Franchise): این نوع فرانچایز شامل یک بسته کامل از سیستم کسب‌ وکار، شامل برند، محصولات یا خدمات، روش‌ های عملیاتی و پشتیبانی مداوم است. این نوع فرانچایز رایج‌ترین نوع است و در صنایع مختلفی مانند رستوران ‌ها، خرده ‌فروشی‌ها و خدمات استفاده می‌شود.
• فرانچایز محصول یا توزیع (Product Distribution Franchise): در این نوع، فرانچایزی حق فروش محصولات تولید شده توسط فرانچایزر را دریافت می‌کند. این نوع قرارداد بیشتر در صنایع خودرو، نوشیدنی و لوازم خانگی دیده می‌شود.
• فرانچایز تولیدی (Manufacturing Franchise): در این نوع، فرانچایزی حق تولید و فروش محصولات تحت علامت تجاری فرانچایزر را دارد. این نوع قرارداد بیشتر در صنایع غذایی و نوشیدنی و تولید کالاهای مصرفی کاربرد دارد.
• فرانچایز خدماتی (Service Franchise): این نوع شامل ارائه خدمات خاصی تحت برند و سیستم فرانچایزر است. خدماتی مانند آموزش، مشاوره، نظافت و تعمیرات در این دسته قرار می‌گیرند.
• فرانچایز سرمایه‌گذاری (Investment Franchise): این نوع فرانچایز معمولاً نیاز به سرمایه‌گذاری قابل توجهی دارد و فرانچایزی به عنوان سرمایه‌گذار عمل می‌کند. این نوع بیشتر در صنعت هتل‌داری و رستوران ‌های بزرگ دیده می‌شود.
• فرانچایز تبدیل (Conversion Franchise): در این نوع، کسب ‌وکارهای موجود به سیستم فرانچایز ملحق می‌شوند و تحت برند فرانچایزر فعالیت می‌کنند. این نوع برای کسب ‌وکارهایی که به دنبال بهبود سیستم ‌های عملیاتی و افزایش شناخت برند هستند، مناسب است.

هر یک از این انواع فرانچایز بسته به شرایط و نیازهای کسب ‌وکار و بازار هدف، مزایا و معایب خاص خود را دارد. انتخاب نوع مناسب بستگی به اهداف کسب ‌وکار و منابع موجود دارد. البته می توانید از طریق مشاوره حقوقی با وکیل متخصص مالکیت فکری مناسب ترین نوع از قرارداد فرانچایز را انتخاب نمائید.

تعهدات طرفین در قرارداد فرانچایز

در قراردادهای فرانچایز که یک نوع از قراردادهای انتقال فناوری محسوب می گردد، واگذارنده امتیاز فرانچایزر و گیرنده امتیاز فرانچایزی نامیده می شود. تعهدات طرفین (فرانچایزر و فرانچایزی) به طور کلی شامل موارد زیر می‌شود:

تعهدات فرانچایزر (Franchisor)

ارائه دانش فنی و برند:

ارائه روش ‌ها، دستورالعمل ‌ها و دانش فنی مورد نیاز برای راه‌اندازی و مدیریت کسب ‌وکار.

اعطای حق استفاده از برند و علائم تجاری.

آموزش و پشتیبانی:

ارائه دوره‌های آموزشی اولیه و مستمر برای فرانچایزی و کارکنان او.

ارائه پشتیبانی فنی و مدیریتی به صورت مداوم.

تبلیغات و بازاریابی:

اجرای برنامه‌های تبلیغاتی و بازاریابی که به نفع شبکه فرانچایز باشد.

تأمین کالا و تجهیزات:

تأمین کالاها، مواد اولیه و تجهیزات مورد نیاز با قیمت و کیفیت مناسب.

حفظ و ارتقاء برند:

تلاش برای حفظ و ارتقاء کیفیت و شهرت برند.

تعهدات فرانچایزی (Franchisee):

• پرداخت هزینه‌ ها: پرداخت هزینه ‌های اولیه فرانچایز (مثل حق امتیاز اولیه) و هزینه ‌های مستمر (مثل حق‌الامتیاز ماهیانه یا درصدی از فروش).
• اجرای استانداردها: رعایت استانداردها، رویه‌ها و دستورالعمل‌های تعیین‌شده توسط فرانچایزر.
• استفاده از برند: استفاده صحیح و قانونی از برند و علائم تجاری مطابق با مقررات تعیین‌شده.
• گزارش‌دهی: ارائه گزارش‌های مالی و عملکردی به فرانچایزر به صورت منظم.
• حفظ محرمانگی: حفظ محرمانگی اطلاعات و دانش فنی ارائه‌شده توسط فرانچایزر.
• بازاریابی محلی: اجرای فعالیت‌های بازاریابی محلی به منظور جذب مشتریان و افزایش فروش.

این تعهدات بسته به نوع کسب ‌وکار و شرایط خاص قرارداد متغیر می باشد. مهم است که هر دو طرف قرارداد را به دقت مطالعه و درک کنند و در صورت نیاز با مشاوران حقوقی یا وکیل متخصص قراردادها مشورت نمایند.

مدت قراردادهای فرانچایز

مدت قراردادهای فرانچایز بسیار متفاوت باشداست و به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله نوع صنعت، توافقات بین فرانچایزر و فرانچایزی، و استراتژی ‌های بلندمدت هر دو طرف. به طور کلی، مدت زمان قراردادهای فرانچایز معمولاً به شرح زیر است:

• کوتاه ‌مدت (۱ تا ۵ سال): برخی از قراردادهای فرانچایز ممکن است برای مدت زمان کوتاه‌ تری منعقد شوند، به ویژه در صنایعی که تغییرات سریع دارند یا در مواردی که فرانچایزی جدید است و فرانچایزر می‌خواهد ریسک را کاهش دهد.
• متوسط‌ مدت (۵ تا ۱۰ سال): بسیاری از قراردادهای فرانچایز در این بازه زمانی قرار می‌گیرند. این مدت زمان به فرانچایزی اجازه می‌دهد تا کسب و کار خود را تثبیت کند و به سودآوری برسد، در حالی که به فرانچایزر امکان می‌دهد تا بر عملکرد فرانچایزی نظارت کند و در صورت نیاز تغییرات لازم را اعمال کند.
• بلندمدت (بیش از ۱۰ سال): برخی از قراردادهای فرانچایز، به ویژه در صنایع با ثبات‌ تر، ممکن است برای مدت زمان طولانی‌تری منعقد شوند. این قراردادها شامل بندهایی برای بازنگری و تمدید هستند.

در هر حالت، قراردادهای فرانچایز معمولاً شامل گزینه ‌هایی برای تمدید می‌شوند، البته با شرایط و ضوابطی که باید بین طرفین توافق شود. همچنین، فرانچایزها ممکن است شامل بندهایی برای فسخ زود هنگام باشند، در صورتی که یکی از طرفین نتواند به تعهدات خود عمل کند.

انحلال و فسخ قراردادهای فرانچایز

انحلال و فسخ قراردادهای فرانچایز موضوعی پیچیده و حساس است که نیازمند توجه دقیق به شرایط و ضوابط قرارداد و همچنین قوانین محلی و ملی مربوطه است. در ادامه به برخی از نکات مهم در این زمینه اشاره می‌کنیم:

• شرایط قرارداد: ابتدا باید شرایط و ضوابط قرارداد فرانچایز را به دقت بررسی کنید. بسیاری از قراردادهای فرانچایز شرایط خاصی برای فسخ دارند که ممکن است شامل اطلاع ‌رسانی قبلی، پرداخت جریمه یا شرایط خاص دیگری باشد.
• دلایل فسخ: دلایل فسخ متنوع می باشد، از جمله عدم رعایت استانداردهای تعیین‌شده توسط فرانچایزر، عدم پرداخت حق‌الامتیاز، نقض قوانین یا شرایط قرارداد، و یا حتی تصمیم به تغییر استراتژی تجاری.
• فرآیند قانونی: اگر تصمیم به فسخ قرارداد گرفته ‌اید یا با فسخ از سوی طرف مقابل مواجه شده‌اید، ممکن است نیاز به مشاوره حقوقی داشته باشید تا فرآیند قانونی به درستی طی شود و از حقوق خود دفاع کنید.
• توافق دوطرفه: در برخی موارد، ممکن است فسخ قرارداد به صورت توافق دو طرفه انجام شود. در این حالت، هر دو طرف باید شرایط و ضوابط جدیدی را برای فسخ مشخص کنند و به توافق برسند.
• پیامدهای مالی و عملیاتی: فسخ قرارداد ممکن است پیامدهای مالی و عملیاتی برای هر دو طرف داشته باشد. این موضوع می‌تواند شامل پرداخت جریمه، بازپرداخت هزینه ‌ها، و تغییر در عملیات روزمره باشد.
• مذاکره و حل و فصل اختلافات: در بسیاری از موارد، حل و فصل اختلافات از طریق مذاکره و میانجی‌گری می‌تواند از پیچیدگی‌ های قانونی و هزینه ‌های قضایی جلوگیری کند.

با توجه به پیچیدگی‌های مربوط به انحلال و فسخ قراردادهای فرانچایز، توصیه می‌شود که همواره با یک وکیل متخصص در این زمینه مشورت کنید تا از حقوق و تعهدات خود به ‌خوبی آگاه شوید و بهترین تصمیم ممکن را اتخاذ کنید.

نتیجه‌گیری:

قرارداد فرانچایز یکی از قراردادهای نوین است که می‌تواند به صورت قابل توجهی به رشد و موفقیت برندها کمک کند. با نگارش دقیق و جامع این قرارداد، طرفین می‌توانند از حقوق و تعهدات خود آگاه شوند و از بروز اختلافات احتمالی جلوگیری کنند. اهمیت نگارش قرارداد فرانچایز به گونه‌ای است که می‌تواند به حفاظت از منافع هر دو طرف و تضمین اجرای صحیح تعهدات منجر شود.

در این راستا، توجه به جزئیات حقوقی و استفاده از مشاوره‌ های متخصصان حوزه حقوقی بسیار مهم است. دفتر حقوقی دادپویان حامی با تجربه و تخصص در زمینه تنظیم قرارداد و مشاوره قراردادهای فرانچایز، آماده است تا شما را در این مسیر همراهی کند. با بهره‌گیری از خدمات حرفه‌ای این دفتر، از اطمینان خاطر بیشتری در تنظیم قراردادهای خود برخوردار شوید و به موفقیت‌ های بیشتری دست یابید.

برای اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره، با ما ارتباط بگیرید.

سوالات متداول در خصوص قرارداد فرانچایز

فرانچایز چیست؟

فرانچایز یک مدل کسب ‌وکار است که در آن فرانچایزی با پرداخت هزینه و رعایت شرایط مشخص، حق استفاده از برند و سیستم‌های کسب ‌وکار فرانچایزر را به دست می‌آورد.

مزایای استفاده از فرانچایز چیست؟

برخی از مزایا شامل استفاده از یک برند معتبر، دسترسی به آموزش و پشتیبانی، کاهش ریسک کسب‌ وکار به دلیل استفاده از یک مدل تجاری اثبات‌ شده، و بهره ‌برداری از تبلیغات و بازاریابی گسترده فرانچایزر است.

تعهدات فرانچایزی چیست؟

فرانچایزی معمولاً موظف است به استانداردها و رویه ‌های عملیاتی فرانچایزر پایبند باشد، هزینه ‌های مرتبط با فرانچایز را پرداخت کند، و در بازه‌ های زمانی مشخص گزارش‌های مالی و عملکردی ارائه دهد.

فرایند اخذ فرانچایز چگونه است؟

معمولاً شامل مراحل مذاکره، بررسی و تحلیل اطلاعات مالی و عملیاتی، امضای قرارداد و پرداخت هزینه‌ های اولیه می‌شود. همچنین ممکن است شامل دوره ‌های آموزشی و آماده‌سازی باشد.

آیا فرانچایز برای همه مناسب است؟

فرانچایز برای همه مناسب نیست و بستگی به توانایی مالی، تعهد به رعایت استانداردها و علاقه به نوع خاصی از کسب ‌وکار دارد. بررسی دقیق شرایط و مشاوره با کارشناسان قبل از ورود به این نوع قرارداد توصیه می‌شود.

مشکلات رایج در قراردادهای فرانچایز چیست؟

مشکلات رایج شامل عدم شفافیت در قرارداد، اختلافات مالی، عدم رعایت استانداردها توسط فرانچایزی، و مسائل مربوط به پشتیبانی و آموزش است.