دعوای انتزاع ید زارع
دعوای انتزاع ید زارع از سوی مالک ملک مزروعی صورت می گیرد که به تبع آن صاحب حق زارعانه نیز می تواند مطالبه حق زارعانه را تقاضا نماید.
با تصرف ملک زراعی، آیا دعوای خلع ید از سوی مالک ملک صحیح است؟
با تصرف ملک زراعی از سوی زارع چنانچه مالک ملک بخواهد علیه زارع طرح دعوا نماید می بایست به جای دعوی خلع ید باید دعاوی دیگری را جایگزین نماید تا با مبانی غصب تعارض نداشته باشد. به عبارتی از آن جایی که حق زارعانه، ناشی از اذن مالک و در روابط قراردادی ایجاد می شود، به تبعیت از رویه حاکم در مورد عقد اجاره و شباهت های حق زارعانه با حق کسب و پیشه در تجارت، می توان تخلیه ملک مزروعی را جایگزین خلع ید کرد.
آیا مالک می تواند پس از ایجاد حق زارعانه دعوای انتزاع ید زارع را بخواهد؟
این امر هنگامی رخ می دهد که مدت قرارداد زراعی تمام شده باشد و مالک اقدام به خروج ملک مزروعی خود از ید زارع نماید که در این خصوص بنا به نظریه های مختلف آرای متفاوتی صادر شد ازجمله:
- آراء و نظریه های تعدادی از قضات استان گلستان و مازندران که در مراجع عالی ابرام شده، این بود که دو حق مالکیت و حق زارعانه با یکدیگر تعارض و تناقض ندارند بلکه صاحب دسترنج، مستقر در زمین و متصرف آن است و مالک زمین حق مطالبه زمین خود را ندارد و صرفا می تواند حقوق مالکانه خود را دریافت نماید.
در دادنامه شماره ۶۲/۶۳/۱۳۶۷ صادره از شعبه یک دادگاه حقوقی گنبد کاووس که به موجب دادنامه شماره ۷۱۹/۶۸ صادره از شعبه ششم دیوان عالی کشور ابرام شد، بیان شده است که : حق مالکیت مالک با حق زارعانه متعارض نیستند و هر یک از دو حق مذکور در قلمرو ثانی خود قابلیت اعمال دارد و در نتیجه دادگاه هم دعوی خلع ید مالک و هم دعوی ابطال سند زارع را محکوم به بطلان دانست.
در دادنامه شماره ۶۵۶ و ۶۵۵/۷۵ صادره از شعبه اول دادگاه عمومی بندر ترکمن که به موجب دادنامه شماره ۱۱۱۷ – ۱۱/۱۵/۱۳۷۶ صادره از شعبه نهم دادگاه تجدید نظر استان گلستان تائید شد، بیان شده است که: حق مالکیت و دستارم مالک و متصرف بر رقبه می بایست جمع باشد و هیچ تزاحمی نیز متصور نیست که چرا مالک سند حقوقی مالکانه دارد و متصرف حق زارعانه و در نهایت دعوی مالک مبنی بر خلع ید و دعوی زارع به خواسته ابطال سند مالکیت محکوم به بطلان گردید.
- اما گروهی دیگر در خصوص قابلیت انتزاع ید زارع پس از ایجاد حق زارعانه نظریه دیگه ای مطرح کرده اند اینکه اساسا مالک می تواند با تادیه حق زارعانه زارع، مشارالیه را ملزم به تخلیه زمین متصرفی نماید. به عبارتی متصرف زمین اعم از اینکه زارع طرف قرارداد باشد و یا انتقال گیرنده ای که حق زارعانه به او انتقال یافته است با تادیه حق زارعانه از سوی مالک ملزم به تخلیه زمین متصرفی بوده و به طور کلی حق عینی ناشی از مالکیت موجر و مزارع به طرفیت عموم قابل استناد خواهد بود.
در دادنامه شماره ۷۷۲ مورخ ۱۸/۸/۱۳۸۳ صادره از شعبه سوم دادگستری شهرستان رامیان که به موجب دادنامه شماره ۲۳۰۷/۸۴ صادره از شعبه اول دادگاه تجدید نظر استان گلستان تائید شده است، ضمن صدور حکم بر خلع ید ملک از ید زارع، مالک ملزم به پرداخت حق زارعانه گردید.
اما در نتیجه با دقت در آرای صادر شده و عقاید علمای حقوق می توان عنوان کرد که حق زارعانه برخلاف حق انتفاع و ارتفاق از حقوق عینی محسوب نمی شود. بلکه زارع تنها می تواند ما به ازای کار و تلاش خود در جهت آبادانی ملک مزوعی، از هر فردی که عین در دست او است حق دسترنج خود را مطالبه نماید. به همین دلیل عدم امکان انتزاع ید از زارع، مخالف عرف مسلم و منافی با سلطه مالکانه مالک می باشد.
آیا برای انتزاع ید از ملک مزروعی باید ابتدائا حق زارعانه پرداخت شده باشد؟
در مورد اینکه اگر مالک انتزاع ید زارع را طی دعوای مستقلی مطرح نمود آیا ابتدائا می بایست حق زارعانه را پرداخت نماید رویکرد دادگاه ها متفاوت است. نظر گروهی این است که مطالبه حق زارعانه نیازمند تقدیم دادخواست مستقل می باشد نظر دیگر براین است که طرح دادخواست ضرورتی ندارد اما در نهایت نظریه اخیر با عرف مسلم منطبق است ( عرف منشا اصلی حق زارعانه است). زیرا دادگاه باید ضمن صدور حکم به تخلیه، نسبت به پرداخت حق زارعانه نیز اتخاذ تصمیم نماید در واقع انتزاع ید زارع را منوط به پرداخت حق زارعانه دانسته است.
صدور حکم تخلیه با قید پرداخت حق زارعانه به زارع
چنانچه حکم خلع ید یا تخلیه با قید پرداخت وجه به زارع (حق دسترنجی) صادر شود و قطعی شده باشد آیا محکوم علیه(زارع) می تواند اجرائیه علیه محکوم له دایر بر پرداخت وجهی که به نفع محکوم علیه قید شده، صادر نماید؟
اگر حکمی نظیر خلع ید یا تخلیه ید به نفع خواهان و علیه خوانده با قید پرداخت وجهی ( بابت حق کسب، پیشه یا تجارت و یا دسترنج زراعی و یا مواردی از این قبیل ) از طرف محکوم له به محکوم علیه از دادگاه صادر شود و پس از ابلاغ دادنامه محکوم له وجه مزبور را پرداخت ننماید و اجرای حکم را نیز درخواست نشود، محکوم علیه نمی تواند برای اخذ وجه مورد حکم صدور اجرائیه یا عملیات اجرایی را در آن قسمت از حکم تقاضا نماید زیرا پرداخت وجه مذکور مشروط به اجرای حکم به نفع محکوم له است.
مطالبه حق زارعانه از سوی زارع بعد از انتزاع ید
در صورتی که مالک ملک مزروعی را به تصرف خود درآورد با خروج ملک زراعی از تصرف زارع، وی برای احقاق حق خویش که ناشی از فعالیت های وی در آبادانی ملک ایجاد شده است به دو طریق می تواند اقدام نماید:
الف: اول این که زارع می تواند ابتدا با طرح دعوی اثبات حق زارعانه، استحقاق خود را ثابت نماید. در این نوع از دعاوی دادگاه ها بدون تعیین میزان حق زارعانه، با تحقیق و معاینه محل و حتی ارجاع امر به کارشناس، موضوع مطروحه را بررسی می نماید.
ب: دوم این که زارع می تواند بدون طرح دعوای اثبات حق زارعانه به طور مستقیم مطالبه حق زارعانه را با دادخواست مطالبه حق زارعانه تقدیم دادگاه صالحه نماید.
اصولاً اثبات حق، با مدعی حق زارعانه است که اجرای آن را از دادگاه می خواهد و با اثبات حق زارعانه و احراز آن از سوی دادگاه، دادگاه میزان حق زارعانه را با جلب نظر دادگاه تعیین و آنگاه مبادرت به صدور حکم می نماید.
در صورت داشتن هرگونه مسائل حقوقی در زمینه هر یک از دعاوی مربوط به اراضی زراعی به ویژه دعاوی حق زارعانه می توانید با دفتر حقوقی بین المللی دادپویان حامی که دارای ۱۰ سال سابقه فعالیت در این زمینه می باشند تماس حاصل فرمایید و از دریافت مشاوره های تخصصی وکلای با تجربه و سایر خدمات حقوقی موسسه بهره مند گردید.
آیا این نوشته برایتان مفید بود؟
2 نظر
سلام. آیا این امکان وجود داره که کشاورز هم حق زارعانه خودش و از مالک زمین مطالبه کنه و هم در زمین به فعالیت خودش ادامه بده؟ شخصی که سالهاست روی زمین پدرم کار می کنه رفته مطالبه حق زارعانه کرده تو دادگاه، ما هم بهش گفتیم زمین رو تحویل بده تا حق زارعانت رو پرداخت کنیم قبول نمی کنه؟
با سلام. تا زمانیکه مالک به انتزاع ید زارع (گرفتن زمین از کشاورز) اقدام نکند، تعهدی هم در پرداخت حق زارعانه نداره لذا کشاورز نمی تواند برای مطالبه حق زارعانه اقدام نماید.