فسخ نکاح ، یکی از طرق انحلال نکاح یا همان ازدواج می باشد؛ به معنای از بین رفتن رابطه زناشویی.

تفاوت های میان فسخ نکاح و طلاق

۱-طلاق منوط به تشریفات خاصی است، مثل اجرای صیغه مخصوص و حضور دو شاهد عادل (مرد). ولی فسخ نکاح تنها به اراده صاحب حق انجام می‌پذیرد (ماده ۱۱۳۲ قانون مدنی) و تنها کافیست به اطلاع طرف مقابل برسد.
۲- طلاق در صورتی درست است که شرایط خاصی در زن موجود باشد ولی رعایت این ترتیب در فسخ نکاح شرط نیست (ماده۱۱۳۲ قانون مدنی)، به عنوان مثال فسخ نکاح در دوران عادت زنانگی ممکن است در حالی که مطابق ماده ۱۱۴۰ قانون مدنی طلاق زن در این دوران درست نیست.

فسخ نکاح

۳-پیش از وقوع طلاق باید از دادگاه حکم یا اذن گرفته شود، ولی فسخ نکاح نیاز به این اقدام ندارد و رسیدگی دادگاه محدود به احراز وجود حق فسخ است و تکلیفی در باب اصلاح زوجین و ارجاع به داوری ندارد.
۴- بر اساس مواد ۱۱۵۲و۱۱۵۳ قانون مدنی طلاق مخصوص نکاح دائم است ولی موارد فسخ نکاح در دائم و منقطع یکسان است.

۵-طلاق از جانب شوهر صورت می گیرد، در حالی که فسخ نکاح ممکن است از جانب زن هم واقع شود.

۶-در طلاق رجعی شوهر می‌تواند در زمان عده به همسر خود رجوع کند، اما در فسخ نکاح امکان رجوع وجود ندارد و تشکیل دوباره خانواده جز با نکاح جدید امکان پذیر نیست.
۷-مطابق ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی، در صورتی که مرد پیش از نزدیکی زن خود را طلاق دهد، زن مستحق نصف مهریه است ولی در فسخ نکاح زن حق مهریه ندارد، مگر در صورتی که موجب فسخ عنن باشد که زن مستحق نصف مهریه است.

۸- اگر بین زوجین سه بار طلاق اتفاق بیفتد آنها دیگر نمی‌توانند با یکدیگر ازدواج کنند مگر با آمدن محلل. اما فسخ هرچند بار که بین زن و مرد اتفاق افتد ایجاد حرمت نمی‌کند.

مطابق ماده ۱۱۲۰ قانون مدنی، عقد نکاح به فسخ، طلاق و یا بذل مدت در عقد موقت منحل می شود؛ که البته موارد دیگری نیز مانند انقضای مدت در عقد موقت، فوت زن و یا شوهر و یا تغییر جنسیت هر یک از زوجین، لعان و ارتداد نیز شامل فسخ خواهند بود.

به خاطر داشته باشیم که که اگر هر یک از عیوب گفته شده در ذیل، در صورتی برای هر یک از زن یا شوهر ایجاد حق فسخ میکند مه قبل از عقد، زن و یا شوهر از آن عیوب اطلاعی نداشته باشند.

اما سایر مواردی را که باعث فسخ نکاح میشوند، به اختصار در ذیل برای شما عزیزان، شرح خواهیم داد:

۱-جنون

طبق ماده ۱۱۲۱ قانون مدنی، جنون هر یک از زوجین، در صورتی که مستمر و یا ادواری باشد، مگر در صورتی که جنون زودگذر باشد به هریک از طرفین نکاح چه زن و چه شوهر حق فسخ می دهد. تفاوت حق فسخ بوسیله عیب جنون در زن و مرد در این است که جنون شوهر چه قبل از نکاح و چه بعد از نکاح موجب حق فسخ برای زن است در صورتی که جنون زن فقط در زمانی به مرد حق فسخ می دهد که عیب مزبور(جنون) در حال عقد وجود داشته باشد.

۲-عیوب خاصه

 برای روشن تر شدن مفهوم برای شما عزیزان، این عیوب را به دو قسمت تقسیم می کنیم:

الف) عیوب موجد حق فسخ برای زن: به این معنی که اگر این عیوب در مردی باشد، ماده ۱۱۲۲ قانون مدنی برای زن حق فسخ در نظر گرفته است، مطابق این ماده، عیوب عبارتند از خصا یا اختگی، عنن به این معنی که مرد با هیچ زنی توانایی برقراری رابطه جنسی نداشته باشد و مقطوع بودن آلت تناسلی به نحوی که مرد قادر به انجام عمل زناشویی نباشد.

جالب است بدانیم، اگر مرد به بیماری مقاربتی مبتلا شود، زن حق خواهد داشت که از نزدیکی با او امتناع بورزد و هم چنان نفقه هم دریافت کند.

لازم به ذکر است که جنون و عنن در مرد، هرگاه پس از عقد هم حاصل شود، زن حق فسخ دارد.

ب) عیوب موجد حق فسخ برای مرد: که به این معناست که اگر این عیوب در زنی باشد، مرد حق فسخ دارد. این عیوب که در ماده ۱۱۲۳ قانون مدنی ذکر شده، عبارتند از: قرن(به معنی استخوانی زائد در اندام تناسلی زن که مانع نزدیکی می گردد)، جذام، برص(منظور پیسی است)، افضا، زمین گیری و نابینایی از هر دو چشم.

در مورد عیوب زن که برای مرد حق فسخ ایجاد می کند، ذکر این نکته الزامی است که عیوب باید در حال عقد وجود داشته باشد و اگر قابل درمان باشد، حق فسخی وجود ندارد.

۳-تخلف از شرط صفت

از ماده ۱۱۲۸ قانون مدنی این چنین استنباط می شود که، اگر در هر یک از طرفین صفت خاصی شرط شده باشد و بعد از عقد مشخص گردد که طرف مقابل، خواه زن یا شوهر، فاقد صفت گفته شده است، طرف مقابل حق فسخ خواهد داشت، حتی می توان گفت که هرگاه صفت خاصی در عقد صریحاً ذکر نشده باشد ولی بتوان اینگونه برداشت کرد که آن صفت منظور طرفین بوده است.

هرگاه که هرکدام از عیوب فوق، در هر یک از طرفین، زن و یا شوهر رویت شود، می توانند ازدواج را فسخ کنند و همانگونه که قبلاً گفته شد مطابق ماده ۱۱۳۲ قانون مدنی نیاز به رعایت تشریفات طلاق هم ندارد.

مهريه در هنگام فسخ نکاح

اگر قبل از شروع زندگي زناشويي فسخ نکاح اتفاق بیفتد، مهریه ای به زن تعلق نمی گیرد، در غير اين صورت، مهريه به زن تعلق مي‌گيرد، مگر اين كه علت آن، تدلیس باشد یعنی مانند فرض عدم انجام عمل زناشویی، مهریه ای به زن تعلق نمی گیرد.

ثبت فسخ نکاح

پیش تر گفتيم که برای فسخ نکاح برخلاف طلاق، نیازمند رعايت تشريفات خاصی نيستیم و صرف گفتن الفاظ يا انجام عملي که دال بر این عمل باشد، رخ می دهد. دقت داشته باشیم که ثبت فسخ نکاح پس از صدور حکم مربوطه از سوي دادگاه صالح الزامی است چرا که عدم ثبت آن به صورت رسمي، منجر به جزاي نقدي درجه پنج و حبس تعزيري درجه هفت برای متخلف مي‌شود.