نصب متولی ،معمولا توسط واقف،جهت اداره امور وقف صورت میگیرد که البته واقف مجاز است خودش و یا دیگری را به عنوان متولی قرار دهد. اما گاهی شخص یا اشخاصی در وقف نامه به عنوان متولی معین شده اند که این افراد وجود ندارند،در این صورت وقف مجهول التولیه است . ولازم است که برای وقف،متولی منصوب شود که بسته به اینکه وقف عام و یا وقف خاص باشد،در نصب متولی تفاوت وجود دارد.

متولی وقف کیست و چه وطیفه ای بر عهده اوست؟

متولی شخصی است که از طرف واقف، برای اداره وقف معین می شود.و نصب وی ممکن است در ضمن عقد وقف یا در جریان آن انجام گیرد.

واقف می تواند در زمان ایجاب وقف و در ضمن آن خود یا دیگری را به عنوان متولی موقوفه برگزیند.وگرنه بعد از تحقق و انعقاد وقف ،واقف بیگانه از عقد وقف است. مگر اینکه حق انتخاب متولی را برای خودش در ضمن عقد شرط کرده باشد.

نصب متولی توسط واقف

قسمت اخیر ماده ۶۱ و ماده ۷۵ قانون مدنی و ماده ۴ قانون تشکیلات اوقاف و امور خیریه ،اختیار نصب متولی را به واقف داده است.واقف می تواند در جریان عقد یا در ضمن آن شخصی را به عنوان متولی موقوفه تعیین نماید.اما بعد از تحقق عقد ،واقف نمی تواند تولیت را مادام الحیات یا در مدت معینی ،برای خود قرار دهد.یا شرط نماید که برای بعد از مرگ خود ،نیز متولی تعیین نماید.هم چنین واقف می تواند شرط نماید نصب متولی با واقف یا شخص ثالث باشد وباید از شرط پیروی کرد .

موقوفه مجهول التولیه

درصورتی که شخص یا اشخاصی که در وقف نامه به عنوان متولی معین شده اند وجود نداشته باشند.و یا اوصاف مقرر در وقفنامه منطبق با شخص یا اشخاص معین نگردد،موقوفه مجهول التولیه است.به طور کلی واقف در این خصوص می تواند هرترتیبی را که مقتضی می داند، برقرار کند.البته باید شرایط اوصاف متولی را رعایت نماید، والا تولیت برای هر شخصی انعقاد نمی یابد.

ممکن است واقف در ضمن عقد وقف، متولی معین نکرده باشد و هیچگونه ترتیب و شرطی نیز معین ننموده باشد.در این مواقع سوال ایجاد میشود که سرپرستی و تولیت موقوفه از آن چه کسی خواهد بود ؟

در پاسخ به این سوال باید دید وقف عام می باشد یا خاص.

• وقف عام:چنانچه مورد وقف، وقف عام باشد،تولیت و سرپرستی آن با حاکم خواهد بود.
• وقف خاص:چنانچه مورد وقف ، وقف خاص باشد ،و موقوف علیهم محصور باشند تولیت و سرپرستی با موقوف علیهم خواهد بود.

طبق نظر امام خمینی (ره) در وقف های عمومی سرپرستی و تولیت با حاکم یا منصوب از جانب او می باشد.و در وقف خاص، در مواردی که مصلحت وقف و مراعات نسلهای بعدی ایجاب نماید.همانند تعمیر وقف ،حفظ درختهای وقفی ،اجاره دادن آنها… با موقوف علیهم موجود است.به عبارت دیگر نگهداری و ایصال منفعت و جمع آوری عوائد آن بر عهده موقوف علیهم موجود است.

قانون تشکیلات اوقاف و امور خیریه صراحتا مقرر می دارد :

در اداره امور اوقاف عام که فاقد متولی بوده یا مجهول التولیه است و نیز موقوفات خاصه درصورتیکه مصلحت وقف و بطون لاحقه((منظور کسانی است که بعد از موقوف علیهم فعلی،طبق مفاد وقف نامه مصداق موقوف علیهم قرار میگیرند)) یا رفع اختلاف بین موقوف علیهم متوقف بر دخالت ولی فقیه باشد، با سازمان اوقاف و امور خیریه می باشد.
به نظر می رسد که اداره موقوفات عام فاقد تولیت ،به وسیله سازمان اوقاف (حاکم)مطابق با اصل است .چراکه وقف عام منافع عموم و یا عده کثیری از افراد جامعه را در بردارد.در صورت فقدان متولی ،برعهده حاکم جامعه است.که به نمایندگی اقدام بر این امور نماید.دخالت سازمان اوقاف(حاکم ) در موقوفات خاصه در موارد مصلحت وقف در بطون لاحقه و رفع اختلاف موقوف علیهم نیز ضروری و در جهت نگهداری موقوفه برای نسل های بعدی است.

از مفهوم مخالف بند ۱ ماده ۱ قانون اوقاف و نیز ماده ۸۲۱ قانون مدنی استنباط این است که درصورتیکه واقف درخصوص موقوفات خاص، متولی تعیین نکرده باشد و مصلحت وقف و بطون لاحقه متوقف بر دخالت سازمان ایجاب ننماید.سرپرستی و تولیت با موقوف علیهم موجود باشد.اگرچه رویه عملی و مصلحت وقف درهرحال در این است که سازمان، در اداره اوقاف خاصه نیز دخالت نماید.

اشتراک گذاری: