بررسی جامع تغییرات در سرمایه شرکت (افزایش و کاهش سرمایه در شرکت‌ ها)

تغییرات در سرمایه شرکت تجاری اعم از افزایش یا کاهش سرمایه یکی از تصمیمات مهمی است که مدیران و سهامداران با آن مواجه می شوند. این تغییرات می تواند بنا به علل مختلفی مانند نیاز به تامین مالی برای طرح های توسعه ای، جبران زیان های وارده یا خروج شرکاء رخ دهد. اما انجام این تغییرات فارغ از نوع شرکت، تابع ضوابط و شرایط قانونی مشخصی است که در قانون تجارت و سایر مقررات مرتبط پیش بینی شده است.

عدم آگاهی یا  عدم رعایت این مقررات می تواند منجر به بروز مشکلات حقوقی، ابطال تصمیمات مجامع و حتی مسئولیت برای مدیران شود. به دلیل اهمیت این موضوع سعی نمودیم در این مقاله به بررسی دلایل و شرایط قانونی تغییرات سرمایه در شرکت ها بپردازیم تا با اگاهی کامل مراحل قانونی تغییرات سرمایه را طی نمائید.

مشاوره تخصصی (آنلاین، تلفنی، حضوری) را هم اکنون دریافت کنید.

تغییرات در سرمایه شرکت به چه معناست؟

تغییرات در سرمایه شرکت به هرگونه افزایش یا کاهش در میزان سرمایه ثبت‌شده و قانونی یک شرکت اطلاق می‌شود. سرمایه، نشان‌دهنده آورده اولیه و تعهدات مالی سهامداران یا شرکا به شرکت است و مبنای بسیاری از محاسبات و تصمیم‌گیری‌های مالی و حقوقی قرار می‌گیرد. تغییرات در سرمایه به دو دسته افزایش سرمایه و کاهش سرمایه تقسیم می شود که به شرح ذیل توضیح خواهیم داد.

افزایش سرمایه شرکت

افزایش سرمایه در انواع شرکت های تجاری یکی از روش ها برای تغییرات سرمایه است که مجامع عمومی یا هیات مدیره می توانند از طریق صدور سهام جدید یا از طریق بالابردن مبلغ اسمی سهام موجود اقدام به افزایش سرمایه نمایند.

راه های افزایش سرمایه شرکت

افزایش سرمایه ممکن است به یکی از دو روش زیر صورت گیرد:

از طریق صدور سهام جدید

چنانچه شرکت تصمیم به افزایش سرمایه از طریق صدور سهام جدید اتخاذ نماید، تادیه مبلغ اسمی سهام جدید به یکی روش های ذیل امکان پذیر می باشد:

• تادیه مبلغ اسمی سهام جدید به صورت نقد

چنانچه شرکت اقدام به صدور سهام جدید نماید، می تواند مبلغ اسمی سهام را به صورت نقد و در قالب پول دریافت نماید.

• تبدیل مطالبات نقدی حال شده اشخاص از شرکت به سهام جدید

ممکن است اشخاصی از شرکت طلبکار باشند اما به جای تادیه طلبشان، شرکت سهام جدید را صادر می کند و به آن ها سهام اعطا می شود. البته طلبکار می بایست به این امر رضایت دهند.

• تبدیل سود تقسیم نشده شرکت به سهام جدید

در صورتی که سودی در اختیار شرکت باشد که می بایست بین سهامداران تقسیم گردد، شرکت می تواند به جای تادیه سود به سهامداران، سود را  تبدیل به سهم کرده و به سهامداران اعطا نماید.

• تبدیل اندوخته اختیاری شرکت به سهام جدید

چنانچه شرکت اندوخته اختیاری داشته باشد می تواند به جای تقسیم اندوخته اختیاری، آن را تبدیل به سهام کرده و به سهامداران اعطا نماید.

• تبدیل عواید حاصل از اضافه ارزش سهام جدید به سرمایه شرکت

اگر شرکت اقدام به صدور سهام جدید نماید در حالی که بین ارزش اسمی سهام و ارزش معامله شده آن تفاوت وجود داشته باشد، شرکت می تواند به جای تقسیم عواید حاصله از اضافه ارزش سهام جدید، اقدام به صدور سهام نماید و در اختیار سهامداران قرار دهد.

• تبدیل اوراق مشارکت به سهام

بر اساس ماده ۶ قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت، در شرکت های سهامی عام می توانند طبق این قانون اوراق مشارکت قابل تبدیل یا تعویض به سهام منتشر کنند.

• تبدیل اوراق قرضه به سهام

در قانون تحت رعایت شرایطی، تبدیل اوراق قرضه به سهام امکان پذیر می باشد. مجمع عمومی فوق العاده می بایست بنا به پیشنهاد هیات مدیره و گزارش خاص بازرسان شرکت، شرایط و مهلتی که طی آن دارندگان این اوراق می توانند اوراق خود را به سهام شرکت تبدیل کنند. تعیین و اجازه افزایش سرمایه را به هیات مدیره بدهند. هیات مدیره با رعایت شرایط، اقدام به افزایش سرمایه شرکت می نماید.

افزایش سرمایه از طریق تجدید ارزیابی موجود

دراین نوع از افزایش سرمایه، شرکت دارایی های خود را مجددا ارزیابی می کند، با این کار ارزش شرکت در تراز نامه به روز می شود.

افزایش سرمایه از طریق بالابردن مبلغ اسمی سهام موجود

گاهی ممکن است شرکت تصمیم به افزایش از طریق بالا بردن مبلغ اسمی سهام نماید. برای مثال، مبلغ اسمی سهام در عرضه اولیه ۱۰۰۰ تومان عرضه شده باشد و بعد از مدتی مبلغ اسمی سهام ۲۰۰۰ افزایش یابد و شرکا می بایست ۱۰۰۰ تومان مابه التفاوت را پرداخت نمایند. در این زمان اگر افزایش سرمایه برای شرکا ایجاد تعهد کند رضایت همه شرکا لازم می باشد و در صورتی که افزایش سرمایه سبب افزایش تعهد نگردد، رضایت همان اکثریت مقرر در مجامع عمومی کافی می باشد.

مطلب مرتبط: نقل و انتقال سهام شرکت ها

حق تقدم سهامداران در خرید سهام جدید

بر اساس ماده ۱۶۶ لایحه قانونی قسمتی از قانون  تجارت، سهامداران شرکت به نسبت سهامی که مالک می باشند، حق تقدم دارند و چنانچه بخواهند از حق تقدم خود استفاده نمایند، می بایست ظرف ۶ روز از مهلت پذیره نویسی نسبت به اعمال این حق اقدام نمایند.

حق تقدم فقط در خصوص افزایش سرمایه از طریق صدور سهام جدید امکان پذیر می باشد. سهامداران می توانند حق تقدم خود را به دیگران انتقال دهند و یا از حق تقدم خود اعراض نمایند. همچنین مجمع عمومی فوق العاده که افزایش سرمایه را تصویب می کند، می تواند حق تقدم را پس از قرائت گزارش هیات مدیره و گزارش بازرس یا بازرسان شرکت، کلا یا جزئا از سهامداران سلب نماید .

براساس ماده ۱۶۸ لایحه قانونی قسمتی از قانون تجارت، اگر سلب حق تقدم بعضی از سهامداران به نفع بعضی دیگر انجام شود، سهامدارانی که سهام جدید برای تخصیص به آن ها در نظر گرفته شده است، حق ندارند در اخذ رای درباره سلب حق تقدم سایر سهامداران شرکت کنند. در احتساب حد نصاب رسمیت جلسه و اکثریت لازم برای رای گیری، سهام سهامدارانی که سهام جدید برای تخصیص به آن در نظر گرفته شده به حساب نخواهد بود.

مراحل افزایش سرمایه شرکت

مراحل افزایش سرمایه شرکت به شرح ذیل می باشد:

1. هیات مدیره پیشنهاد افزایش و لزوم آن را ارائه می دهد و گزارشی درباره امور شرکت از بدو سال مالی در جریان نیز ارائه می نماید و اگر تا آن زمان مجمع عمومی نسبت به حساب های سال مالی قبل تصمیم نگرفته باشد، گزارش باید حاکی از وضع شرکت از ابتدای سال مالی قبل باشد.
2. بازرس یا بازرسان هم باید گزارشی درباره پیشنهاد هیات مدیره تنظیم کنند و در آن نظر خود را درباره پیشنهاد هیات مدیره اعلام نمایند.
3. در اساسنامه نمی توان اختیار افزایش سرمایه را به هیات مدیره اعطا نمود بلکه این در حیطه وظایف مجمع عمومی فوق العاده می باشد.
4. مجمع عمومی فوق العاده اقدام به تشکیل جلسه برای تصمیم گیری در این خصوص می نماید و شرایط مربوط به فروش سهام جدید و تادیه قیمت آن را تعیین می کند یا اختیار تعیین آن را به هیات مدیره واگذار می نماید.
5. مجمع عمومی فوق العاده می تواند خود تمام شرایط و زمان افزایش سرمایه را تعیین کند یا به هیات مدیره اجازه دهد ظرف مدت معینی که نباید از ۵ سال تجاوز کندف سرمایه شرکت را تا میزان معینی به یکی از طرق مذکور در قانون افزایش دهد.
6. تا زمانی که سرمایه قبلی شرکت تماما تادیه نشده باشد، افزایش سرمایه شرکت تحت هیچ عنوانی مجاز نیست.
7. در شرکت سهامی عام پس از تصمیم راجع به افزایش سرمایه از طریق انتشار سهام جدید باید مرتب در روزنامه کثیرالانتشار آگهی شود و به اطلاع سهامداران برسد.
8. در شرکت های سهامی خاص نیز این تصمیم باید از طریق نشر آگهی در روزنامه کثیرالانتشار به اطلاع سهامداران برسد.
9. گواهی نامه حق خرید باید مانند سهام شرکت به امضا برسد.
10. برای افزایش سرمایه شرکت های سهامی عام، اجازه انتشار اعلامیه پذیره نویسی توسط مرجع ثبت شرکت ها، پس از موافقت سازمان بورس و اوراق بهادار صادر می شود.
11. فقط افزایش سرمایه از طریق پذیره نویسی سهام جدید نیاز به مجوز ثبت شرکت ها و مجوز سازمان بورس دارد.
12. خریداران ظرف مهلتی که در اعلامیه پذیره نویسی سهام جدید معین شده است و نباید از ۳۰ روز بیشتر باشد، به بانک مراجعه و ورقه تعهد خرید سهم را امضا کرده و مبلغی را که باید تادیه شود، تادیه و رسید دریافت خواهند کرد.
13. اگر پس از رسیدگی به اوراق پذیره نویسی مقدار سهام خریداری شده بیش از میزان افزایش سرمایه باشد، هیات مدیره ضمن تعیین تعداد سهام هر خریدار دستور استرداد وجه سهام اضافه خریداری شده را به بانک مربوطه می دهد.
14. برای ثبت افزایش سرمایه شرکت در شرکت های سهامی خاص فقط تسلیم اظهارنامه به ضمیمه مدارک مزبور در ماده ۱۸۳ لایحه اصلاحی قانون تجارت به مرجع ثبت شرکت ها کافی است.
15. اگر افزایش سرمایع تا ۹ ماه از تاریخ تسلیم طرح اعلامیه پذیره نویسی به مرجع ثبت شرکت ها به ثبت نرسد، به درخواست هر یک از پذیره نویسان سهام جدید، مرجع ثبت شرگت ها گواهی عدم ثبت افزایش سرمایه را صادر و به بانکی که تعهد سهام در آن به عمل آمده ارسال می کند تا پذیره نویسان بتوانند وجوه خود را وصول نمایند.

در صورتی که قصد افزایش سرمایه شرکت را دارید با وکیل متخصص شرکت های تجاری مشاوره نمائید تا با بررسی تمامی جوانب بهترین راهکار را به شما ارائه نماید.

برای ثبت درخواست مشاوره حقوقی با وکیل متخصص، فرم زیر را تکمیل نمایید. وکلای متخصص دادپویان حامی بعد از دریافت اطلاعات در اسرع وقت با شما تماس خواهند گرفت.

کاهش سرمایه شرکت

بر اساس قانون، کاهش سرمایه شرکت از ۳ طریق امکان پذیر می باشد.

• کاهش اجباری سرمایه شرکت

بر اساس ماده ۱۴۱ لایحه قانونی قسمتی از قانون تجارت اگر بر اثر زیان های وارده حداقل نصف سرمایه شرکت از میان برود هیات مدیره مکلف است بلافاصله مجمع عمومی فوق العاده صاحبان سهام را دعوت نماید تا در خصوص انحلال یا بقاء شرکت تصمیم گرفته شود. چنانچه مجمع عمومی فوق العاده رای به انحلال شرکت بدهد باید در همان مجمع سرمایه شرکت به مبلغ سرمایه موجود کاهش یابد. سرمایه شرکت در شرکت کاهش اجباری سرمایه ممکن است به صورت کاهش تعداد سهام و کاهش مبلغ اسمی سهام انجام پذیرد. در کاهش اجباری سرمایه، ممکن است حقوق طلبکارانی که قبل از کاهش سرمایه با شرکت معامله کرده اند تضییع شود اما به حقوق طلبکارانی که بعد از این کاهش با شرکت معامله کرده اند خللی وارد نمی شود.

• کاهش اختیاری سرمایه شرکت

بر اساس ماده ۱۸۹ لایحه قانونی قسمتی از قانون تجارت، مجمع عمومی فوق العاده می تواند به پیشنهاد هیات مدیره در مورد کاهش اختیاری اتخاذ نماید به شرط آن که اثر کاهش سرمایه به تساوی حقوق صاحبان سهام لطمه ای وارد نشود و سرمایه شرکت در خصوص شرکت سهامی عام از پنج میلیون ریال و در شرکت سهامی خاص از یک میلیون کمتر نگردد. کاهش اختیاری سرمایه از طریق کاهش بهای اسمی سهام به نسبت متساوی و رد مبلغ کاهش یافته هر سهم به صاحب آن انجام می گیرد.

• کاهش سرمایه شرکت از طریق دادگاه

در صورتی که در شرکت های سهامی تمام سرمایه شرکت در زمان تشکیل شرکت تادیه نشده باشد، مبلغ پرداخت نشده باید ظرف مدت مقرر در اساسنامه مطالبه شود. اگر مطالبه صورت نگیرد، هیات مدیره شرکت باید مجمع عمومی فوق العاده سهامداران شرکت را برای کاهش سرمایه شرکت تا میزانی که سرمایه تادیه شده دعوت کند وگرنه هر ذی نفع حق خواهد داشت که برای تقلیل سرمایه ثبت شده، شرکت تا میزان مبلغ پرداخت شده به دادگاه رجوع کند.

این کاهش سرمایه را اگر به دستور دادگاه صورت می گیرد کاهش قضایی سرمایه می نامیم.

در صورت نیاز به راهنمایی بیشتر یا مشاوره حقوقی در خصوص افزایش یا کاهش سرمایه شرکت، می‌توانید با متخصصان حقوقی در امور ثبت شرکت‌ ها مشورت نمایید.

مراحل کاهش سرمایه شرکت

پیشنهاد هیأت مدیره راجع به کاهش سرمایه باید حداقل چهل و پنج روز قبل از تشکیل مجمع عمومی فوق ‌العاده به بازرس یا بازرسان ‌شرکت تسلیم گردد. پیشنهاد مزبور باید متضمن توجیه لزوم کاهش سرمایه و هم چنین شامل گزارشی درباره امور شرکت از بدو سال مالی در جریان و اگر تا آن زمان مجمع ‌عمومی نسبت به حساب ‌های مالی قبل تصمیم نگرفته باشد، حاکی از وضع شرکت از ابتدای سال مالی قبل باشد.

بازرس یا بازرسان شرکت پیشنهاد هیأت مدیره را مورد رسیدگی قرار داده و نظر خود را طی گزارشی به مجمع عمومی فوق‌العاده تسلیم‌ خواهند نمود و مجمع عمومی پس از استماع گزارش بازرس یا بازرسان تصمیم گیری خواهد کرد.

هیأت مدیره قبل از اقدام به کاهش اختیاری سرمایه باید تصمیم مجمع عمومی را درباره کاهش سرمایه حداکثر ظرف یک ماه در روزنامه رسمی ‌و روزنامه کثیرالانتشاری که آگهی ‌های مربوط به شرکت در آن نشر می‌گردد، آگهی کند.

اعتراض به کاهش سرمایه

کاهش اجباری و قضایی سرمایه قابل اعتراض نیستند. اما کاهش اختیاری سرمایه شرکت می تواند مورد اعتراض اشخاص ثالث واقع شود. برابر ماده ۱۹۳ لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت، هر شخص ذی نفع و هر بستانکاری که منشاء طلب او به پیش از تاریخ انتشار آخرین آگهی راجع به کاهش سرمایه برگردد، می تواند به کاهش سرمایه شرکت اعتراض کند. به این ترتیب داینین لاحق که پس از تاریخ انتشار آخرین آگهی کاهش سرمایه از شرکت طلبکار شده اند در مورد اعتراض به این موضوع ذی نفع محسوب نمی شوند. مهلت تقدیم اعتراض به کاهش سرمایه شرکت دو ماه از تاریخ انتشارآخرین آگهی است.

ابطال کاهش غیر قانونی سرمایه شرکت

کاهش سرمایه فرآیندی است که طی آن، شرکت تجاری اقدام به تقلیل سرمایه ثبت شده خود می نماید. کاهش سرمایه ممکن است اجباری، اختیاری یا قضایی باشد و هم چنین ممکن است از طریق کاهش تعداد سهام یا کاهش مبلغ اسمی آنها باشد. کاهش سرمایه به هر طریق مستلزم رعایت قوانین و مقررات ناظر بر این امر است و چنانچه شرکت بدون رعایت تشریفات قانونی اقدام به کاهش سرمایه نماید، بستانکاران شرکت می توانند به جهت ورود ضرر و زیان و یا صوری بودن کاهش سرمایه، ابطال کاهش غیرقانونی سرمایه شرکت را از مرجع صالح بخواهند.

چه اشخاصی می توانند ابطال کاهش غیرقانونی سرمایه را مطرح کنند؟

مسئولیت شرکا یا سهامداران نسبت به بدهی های شرکت، جز در مورد شرکای ضامن و نسبی، محدود به سرمایه ای است که به شرکت آورده اند و زائد بر این مبلغ تعهدی ندارند. بنابراین سرمایه شرکت وثیقه عمومی مطالبات بستانکاران شرکت و کاهش این سرمایه منافی با حقوق طلبکاران می باشد.

به همین جهت همانطور که بستانکاران حق دارند جهت مطالبه باقی مانده سهام یا سهم الشرکه شرکت ها اقدام کنند، ابطال کاهش غیر قانونی سرمایه را نیز می توانند تعقیب نمایند. پس از صدور حکم ورشکستگی شرکت، مدیر تصفیه نیز می تواند در این مورد اقامه دعوا نماید.

در صورتی که به نظر دادگاه، اعتراض نسبت به کاهش سرمایه وارد تشخیص داده شود و شرکت جهت تأمین پرداخت طلب معترض، وثیقه ‌ای ‌که به نظر دادگاه کافی باشد، نسپارد، در این صورت آن دین حال شده و دادگاه حکم به پرداخت آن خواهد داد.

‌در مهلت دو ماهه که در ماده ۱۹۳ لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت برای اعلام اعتراض در نظر گرفته شده و هم چنین در صورتی که اعتراضی شده باشد، تا خاتمه اجرای حکم قطعی دادگاه، شرکت از کاهش ‌سرمایه ممنوع است.

مرجع صالح جهت رسیدگی به ابطال کاهش غیر قانونی سرمایه شرکت

رسیدگی به دعاوی بین‌ شرکت و شرکا و اختلافات حاصله بین شرکاء و دعاوی اشخاص دیگر علیه شرکت تا زمانی ‌که شرکت باقی است و نیز درصورت انحلال تا وقتی‌که ‌تصفیه امور شرکت در جریان است، در مرکز اصلی شرکت اقامه می‌شود. بنابراین دادگاه عمومی حقوقی مرکز اصلی شرکت به دعوای ابطال کاهش سرمایه شرکت رسیدگی خواهد کرد.

با توجه به مواردی که گفته شد، تغییرات سرمایه در شرکت ها یکی از مهمترین تصمیماتی است هیات مدیره اتخاذ می نمایند و می تواند تاثیرات عمیقی بر ساختار مالی شرکت ها داشته باشد. پیش از هرگونه تصمیم در این خصوص می بایست از شرایط قانونی تغییرات سرمایه اگاهی و اطلاع کامل داشته باشید در غیراینصورت درگیر مشکلاتی مانند ابطال تصمیمات مجمع و مسئولیت برای مدیران و سهامداران خواهید شد.  دفتر حقوقی دادپویان حامی با بهره‌گیری از تیمی مجرب از وکلای متخصص در حوزه دعاوی شرکت‌ ها و ثبت تغییرات شرکت، آماده ارائه خدمات مشاوره ‌ای دقیق و کاربردی به مدیران، سهامداران و کارآفرینان گرامی است. ما در دادپویان حامی، در تمامی مراحل تغییرات سرمایه شرکت، از تحلیل دلایل و انتخاب بهترین روش تا تنظیم مستندات قانونی و ثبت نهایی، در کنار شما خواهیم بود تا این فرآیند حساس با اطمینان و در چارچوب قانون به سرانجام برسد.

برای دریافت مشاوره تخصصی و اطمینان از صحت فرآیندهای قانونی شرکت خود، با دفتر حقوقی دادپویان حامی تماس بگیرید و از تخصص ما بهره ‌مند شوید.