ثبت بین المللی اختراع: مراحل، هزینه ها و نکات کلیدی

در نظام حقوقی ایران و سایر کشورهای جهان، اختراعی قانوناً حمایت خواهد شد که در مرجعی صلاحیت دار ثبت گردد و تا زمانیکه اختراعی ثبت نشده باشد، مورد حمایت قانون نخواهد بود و طبعاً آثار قانونی هم نخواهد داشت. ثبت بین‌المللی اختراع مهم‌ترین گامی است که هر مخترع، کارآفرین یا شرکت دانش‌بنیان برای ورود به بازارهای جهانی باید بردارد، فرآیندی که در نگاه اول ممکن است پیچیده، زمان ‌بر و پرهزینه به نظر برسد.

در این مقاله جامع، قصد داریم به طور کامل به مراحل ثبت بین‌المللی اختراع، هزینه‌های مرتبط با آن و نکات کلیدی بپردازیم تا این مسیر را برای شما شفاف و هموار کنیم. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه با ما همراه باشید.

مشاوره تخصصی (آنلاین، تلفنی، حضوری) را هم اکنون دریافت کنید.

ثبت بین المللی اختراع به چه معناست؟

ثبت بین المللی اختراع بدین معناست که مخترع همزمان با تسلیم اظهارنامه ثبت اختراع در یک کشور، در کشورهای مختلف دیگر هم اظهارنامه ثبت اختراع تسلیم نماید.

روش های ثبت بین المللی اختراع

الف) ثبت اختراع مطابق با نظام کنوانسیون پاریس

ممکن است مخترع با توجه به ضوابط مقرر در کنوانسیون پاریس که کشور متبوع وی عضو این کنوانسیون است یا حتی در صورت عدم عضویت در این کنوانسیون دارای شرایط مقرر در معاهده پاریس باشد، اظهارنامه ثبت اختراع را به یکی از کشورهای عضو کنوانسیون پاریس تسلیم کند.

سپس طی ۱۲ ماه از تاریخ تسلیم اظهارنامه اولیه، اظهارنامه های اختراع جداگانه ای را تسلیم سایر کشورهایی عضو قرارداد پاریس نماید و از حق تقدم پیش بینی شده در کنوانسیون پاریس استفاده کند. در این صورت، ثبت اختراع، ثبت بین المللی محسوب می شود.

ب) ثبت اختراع مطابق با معاهده همکاری ثبت اختراع (pct)

یکی از روش های آسانتر و کم هزینه تر از روش های ثبت اختراع در بعد بین المللی، تسلیم اظهارنامه اختراع در چارچوب نظام معاهده همکاری ثبت اختراع (pct) می باشد که یک پیمان بین المللی بوده و زیر نظر سازمان جهانی مالکیت فکری (wipo) فعالیت می کند.

مطابق با معاهده pct، چنانچه اختراعی در pct (patent cooperation treaty ) ثبت شود، امکان حمایت از این اختراع در کلیه کشورهایی که عضو آن معاهده هستند وجود دارد و در واقع مخترع صرفاً با ارائه یک اظهارنامه می تواند فرآیند ثبت اختراعش را در تمامی کشورهای عضو معاهده بر اساس همان اظهارنامه تقدیمی اولیه و با توجه به حق تقدم اولین افشاء آن ادامه دهد و هزینه کمتری را متحمل شود.

از بین دو روش فوق تنظیم اختراع مطابق با معاهده همکاری ثبت اختراع(PCT)، ساده تر و رایج تر می باشد که در این مقاله به تفصیل به بررسی فرآیند آن خواهیم پرداخت.

معاهده همکاری ثبت اختراع(pct) چیست؟

معاهده همکاری ثبت اختراع (PCT) یک توافق‌نامه جهانی بسیار مهم است که فرآیند ثبت اختراع در چندین کشور را به طور چشمگیری ساده ‌تر و کم ‌هزینه ‌تر می‌کند. بسیاری به اشتباه فکر می‌کنند که با PCT یک “پتنت بین‌المللی” دریافت می‌کنند. اما اینطور نیست. در واقع، معاهده PCT یک سیستم هوشمند برای مدیریت درخواست شماست و خودش گواهی صادر نمی‌کند. وظیفه اصلی آن، ایجاد یک مسیر یکپارچه برای شروع فرآیند ثبت اختراع در کشورهای عضو است.

فرض کنید می‌خواهید اختراع خود را در ۱۰ کشور ثبت کنید. به جای ارائه ۱۰ درخواست جداگانه، پرداخت هزینه‌ های سنگین و ترجمه مدارک برای هر کشور از روز اول، با سیستم PCT شما یک درخواست واحد ثبت می‌کنید،WIPO مسئول بررسی‌ های اولیه، ترجمه و ارسال درخواست شما به کشورهای مورد نظرتان است و  این سیستم به شما فرصت می‌دهد تا با ارزیابی دقیق، تصمیم بگیرید که در کدام کشورها می‌خواهید فرآیند ثبت نهایی را ادامه دهید.

ایران از سال ۱۳۹۲ به طور رسمی به این معاهده پیوسته است. امروزه بیش از ۱۵۰ کشور توسعه‌ یافته و در حال توسعه عضو این پیمان جهانی هستند، که این موضوع فرصت ‌های فوق‌العاده‌ای را برای مخترعان ایرانی فراهم می‌کند. 

برای ثبت درخواست مشاوره حقوقی با وکیل مالکیت فکری، فرم زیر را تکمیل نمایید. وکلای متخصص دادپویان حامی بعد از دریافت اطلاعات در اسرع وقت با شما تماس خواهند گرفت.

فواید معاهده همکاری ثبت اختراع

1. مفید برای متقاضیان ثبت اختراع یا مخترعان
2. ارتقای سطح دانش کارشناسان.
3. توسعه صنایع تولید و رشد اقتصاد ملی کشورها.
4. همکاری بیشتر بین کشورها و ارتباط یافتن آنها با سازمان های بین المللی.
5. تشویق مبتکران و مخترعان در رفع مشکلات فنی.
6. تأمین آرامش بیشتر بشریت.

مراحل ثبت بین المللی اختراع مطابق با معاهده همکاری ثبت اختراع (pct)

1. تسلیم اظهارنامه به اداره دریافت کننده (اداره بین المللی یا سازمان بین الدولی) یا به دبیرخانه بین المللی وایپو.

شرایط تسلیم اظهارنامه بین المللی به شرح ذیل است:

• مخترع تابع یا مقیم یکی از کشورهای عضو معاهده باشد.

تشخیص تبعه یا مقیم کشور متعاهد بودن متقاضی تابع قانون ملی آن کشوری خواهد بود که تصمیم گیری درباره آن توسط اداره دریافت کننده صورت خواهد گرفت.

• مطابق با شق ۲ ماده ۳ معاهده، اظهارنامه بین المللی باید «حاوی تقاضا، توصیف، یک یا چند ادعا، یک یا چند نقشه و خلاصه باشد.» که در مقالات سابق در مورد آن ها به تفصیل توضیح داده شده است و در خود معاهده هم به این موارد پرداخته شده است و جهت جلوگیری از اطاله بحث از توضیح مجدد آنها خودداری می نماییم.
• تنظیم اظهارنامه بین المللی به یکی از زبان های مقرر در معاهده همکاری ثبت اختراع.

مطابق با شق ۴ ماده ۳ معاهده، اظهارنامه بین المللی باید به یکی از زبان های مقرر در معاهده همکاری ثبت اختراع (زبان چینی، روسی، انگلیسی، فرانسوی، آلمانی،ژاپنی، اسپانیایی و…) تنظیم شده باشد و در آن الزامات مربوط به شکل اظهارنامه و ضمائم آن رعایت شده باشد و مشمول پرداخت هزینه های مقرر شده باشد.

• تسلیم اظهارنامه بین المللی

متقاضی ثبت اظهارنامه بین المللی می تواند اظهارنامه بین المللی را به «اداره ملی ثبت اختراع کشور خود» یا به « دفتر بین المللی سازمان جهانی مالکیت معنوی» تسلیم کند.

در صورتیکه متقاضی مقیم یا تابع کشوری باشد که در یکی از معاهدات اختراعات منطقه ای عضو است، در صورت اجازه قوانین داخلی حاکم، می تواند اظهارنامه ثبت بین المللی اختراع خود را به «اداره ثبت اختراع منطقه ای» تسلیم نماید.

• تاریخ تسلیم اظهارنامه بین المللی

مطابق با ماده ۱۱ معاهده « اداره دریافت کننده، تاریخ دریافت اظهارنامه را به عنوان تاریخ تسلیم بین المللی اظهارنامه تلقی خواهد نمود. مشروط بر اینکه در زمان دریافت اظهارنامه وجود شرایط زیر برای آن اداره محقق باشد:

الف. متقاضی به دلایل اقامتی یا تابعیتی فاقد حق تسلیم اظهارنامه بین المللی به اداره دریافت کننده نباشد.

ب.  اظهارنامه بین المللی به زبان تعیین شده تنظیم شده باشد.

ج. در اظهارنامه بین المللی اشاره شده باشد که اظهارنامه تسلیمی با هدف و قصد و نیت اظهارنامه بین المللی تنظیم شده است.

د. حداقل یک کشور متعاهد در اظهارنامه تعیین شود.

ه. نام متقاضی در اظهارنامه قید شود.

و. در اظهارنامه، توصیف اختراع آمده باشد.

ز. در اظهارنامه، قسمتی که از ظاهر آن معلوم شود به ادعا یا ادعاها اختصاص دارد، پُر شود.

اگر اداره دریافت کننده در زمان اظهارنامه بین المللی تشخیص دهد که الزامات مندرج در این ماده رعایت نشده است، در آن صورت متقاضی را دعوت می نماید تا اصلاحات لازم را به عمل آورد و در صورت انجام اصلاحات، اداره دریافت کننده تاریخ دریافت نسخه اصلاح شده را به عنوان تاریخ تسلیم اظهارنامه ملاک عمل قرار خواهد داد.

2. مرحله جستجوی بین المللی

 این مرحله توسط مرجع جستجوی بین المللی انجام می گیرد.

• مطابق با ماده ۱۲ معاهده، ۱ نسخه (نسخه اصلی) از اظهارنامه بین المللی در اداره دریافت کننده اظهارنامه نگهداری می شود و نسخه دیگر (نسخه بایگانی) برای دفتر بین المللی ارسال خواهد شد. نسخه دیگر هم (نسخه جستجو) به مرجع جستجوی بین المللی ارسال خواهد شد.
• مرجع جستجوی بین المللی (ISAS): مطابق با ماده ۱۶ معاهده، مرجع جستجوی بین المللی می تواند یک اداره ملی و یا یک سازمان بین الدولی نظیر موسسه بین المللی اختراع باشد که از جمله وظایف آن تهیه گزارش های جستجوی مستند در خصوص سابقه اختراع ادعایی در مورد اختراعات موضوع اظهارنامه ها است.

ادارات ملی استرالیا، اتریش، کانادا، چین، فنلاند، ژاپن، کره، روسیه، اسپانیا، سوئد، هند، برزیل، ترکیه و ایالات متحده و اداره اختراع اروپایی کار مربوط به جستجوی بین المللی  و جستجوی مقدماتی بین المللی را انجام می دهند.

• مطابق با ماده ۱۵ معاهده، هر اظهارنامه بین المللی مشمول جستجوی بین المللی خواهد بود. جستجوی بین المللی، بر اساس ادعاها با توجه مقتضی به توصیف و نقشه ها انجام خواهد شد. نتایج جستجوی بین المللی در اختیار متقاضی و اداره بین المللی قرار می گیرد.
• هدف از جستجوی بین المللی:

هدف از این جستجو صرفاً کشف هر گونه سابقه افشاء قبلی اختراع است. بنا بر مفاد گزارش جستجو، مخترع شانس خود را در ثبت اختراع در کشورهای تعیین شده ارزیابی می کند و اگر گزارش جستجوی بین المللی رضایت بخش نبود مخترع این فرصت را دارد که یا اظهارنامه اش را اصلاح کند و یا قبل از انتشار آگهی اظهارنامه اش را مسترد کند.

• گزارش جستجوی بین المللی و نظریه کتبی مقام جستجو کننده بین المللی:

این اسناد اطلاعات لازم را در اختیار متقاضیان ثبت اختراع قرار می دهد تا بتوانند در رابطه با تقاضای حمایت از اختراعشان در کشور مربوطه و پیگیری درخواستشان در کشورهای مربوطه تصمیم گیری نمایند.

مفاد گزارش جستجوی بین المللی شامل فهرستی از اسناد سوابق افشاهای قبلی در سرتاسر جهان است که تشخیص داده شده به اختراع مورد نظر ارتباط دارند.

نظریه کتبی مقام جستجو کننده بین المللی،  قابلیت ثبت بالقوه را با توجه به نتیجه گزارش جستجو تجزیه و تحلیل می کند.

• اصلاح ادعاها نزد دفتر بین المللی:

مطابق با ماده ۱۹ معاهده،  « متقاضی پس از دریافت گزارش جستجوی بین المللی، این حق را دارد که برای یک بار و در ظرف مهلت معین اصلاحیه هایی را در خصوص ادعاهای مذکور در اظهارنامه بین المللی به دفتر بین المللی تسلیم کند…

در اصلاحیه ها افشاء اختراع نباید فراتر از حدی باشد که در اظهارنامه بین المللی تسلیمی آمده است.

3. انتشار اظهارنامه بین المللی توسط دبیرخانه بین المللی وایپو

• مطابق با ماده ۲۱ معاهده، « دفتر بین المللی اظهارنامه های بین المللی را منتشر خواهد کرد و اگر اظهارنامه بین المللی مسترد نشده باشد، پس از ۱۸ ماه از تاریخ حق تقدم به همراه گزارش جستجوی بین المللی توسط دفتر بین المللی منشر می شود و توسط آن دفتر به هر کشور تعیین شده ابلاغ می شود.»
• نشر بین المللی دارای آثار زیادی از جمله فاش نمودن نوع اختراع برای مردم و نوع حمایت احتمالی از مخترع می باشد.
• دفتر بین المللی و مقامات صلاحیتدار جستجوی بین المللی اجازه نخواهند داد که شخص یا مقامی قبل از نشر آگهی بین المللی اظهارنامه بین المللی، به اظهارنامه مذکور دسترسی یابند مگر با تقاضای متقاضی یا اجازه او.

4. بررسی مقدماتی بین المللی

این بررسی توسط همان مراجع جستجوی بین المللی انجام می شود که همانگونه که گفته شد این مراجع توسط مجمع سازمان جهانی مالکیت معنوی منصوب می شوند.

هدف از بررسی مقدماتی بین المللی، تدوین نظر مقدماتی و غیرالزام آور درباره اختراعات قابل ثبت از جمله جدید بودن اختراع ادعایی، گام ابتکاری داشتن اختراع و کاربرد صنعتی داشتن اختراع می باشد.

5. انتخاب کشورهای مورد حمایت توسط متقاضی

در نهایت، برای ثبت بین المللی اختراع، متقاضی از بین کشورهای تعیین شده، آن دسته از کشورهایی که حمایت در آن ها مورد نظر است را انتخاب می کند.

هزینه ثبت اختراع بین المللی

انواع هزینه هایی که در نظام معاهده همکاری ثبت اختراع باید پرداخت شود ۵ مورد به شرح ذیل است:

• هزینه ارسال

این هزینه بابت خدمات اداره ملی است که توسط اداره دریافت کننده اظهارنامه تعیین می شود.

• هزینه بین المللی

هر اظهارنامه بین المللی شامل پرداخت هزینه شامل پرداخت هزینه ای به نفع دفتر بین المللی می باشد که به وسیله اداره دریافت کننده وصول و شامل هزینه های اصلی و هزینه تعیین به تعداد اختراعات ملی و منطقه ای  می باشد.

• هزینه جستجو

متقاضی باید هزینه ای را که هر مرجع جستجوی بین المللی مقرر کرده است جهت انجام جستجوی بین المللی و سایر وظایف مقرر در معاهده که به عهده این مراجع است، به آن مرجع پرداخت نماید و هم چنین متقاضی باید هزینه درخواست جستجوی مقدماتی بین المللی را هم پرداخت کند.

• هزینه مربوط به انتشار آگهی اظهارنامه ثبت بین المللی.

• سایر هزینه هایی که در معاهده و آیین نامه مربوط تعیین شده است.

برای اظهارنامه های بین المللی تسلیمی توسط متقاضی شخص حقیقی که تبعه و مقیم کشوری باشد که درآمد ملی سرانه آن بر طبق میانگین ارقام درآمد ملی سرانه مورد استفاده سازمان ملل متحد کمتر از ۳۰۰۰ دلار امریکا باشد، کلیه هزینه های قابل پرداخت به میزان ۷۵ درصد تخفیف می یابد، اگر متقاضیان ثبت اختراع بین المللی متعدد باشند، هر کدام از آن ها باید ضابطه های فوق را رعایت نمایند.

نکته مهم: لازم به ذکر است، وظیفه نظام معاهده همکاری ثبت اختراع (pct)، اعطای ورقه های اختراع نیست. چرا که صدور ورقه های اختراع، پس از طی فرآیند ثبت اختراع در فاز بین المللی و ملی بر عهده ادارات ملی کشورهاست که بر اساس نظام معاهده همکاری ثبت اختراع مبادرت به صدور ورقه اختراع می کنند.

نقش سازمان جهانی مالکیت معنوی در ثبت بین المللی اختراع

وظایف سازمان جهانی مالکیت معنوی در رابطه با اظهارنامه های بین المللی ثبت اختراع به شرح ذیل است:

1. دریافت و بایگانی کلیه اسناد و مدارک مربوط به اظهارنامه بین المللی.
2. بررسی های شکلی اظهارنامه های بین المللی.
3. انتشار اظهارنامه های بین المللی.
4. انتشار مجله معاهده همکاری ثبت همکاری(pct)
5. ترجمه بخش های مختلف اظهارنامه های بین المللی و اسناد و مدارک پیوست آن ها به زبان های انگلیسی یا فرانسه.
6. ارسال اسناد و مدارک به ادارات و اشخاص ثالث.
7. ارائه مشورت حقوقی به ادارات و کاربران در صورت درخواست.
8. انتشار راهنمایی متقاضیان نظام معاهده همکاری ثبت اختراع و خبرنامه نظام همکاری ثبت اختراع (pct).
9. ارائه مشورت در رابطه با اجرای نظام معاهده همکاری ثبت اختراع در قانون گزاری های ملی کشورها و منع رویه های داخلی در ادارات اختراع کشورهای عضو.
10. سازمان دهی و برگزاری همایش ها و دوره های آموزشی در رابطه با معاهده همکاری ثبت اختراع. (pct)

به کارگیری موقت یا اتفاقی اختراع در قوانین و مقررات مالکیت صنعتی ایران

چنانچه کالاهای اختراعی در جریان عملیات حمل و نقل به عنوان جزئی از یک کشتی یا هواپیما وارد کشوری شوند که در آن کشور ورقه اختراع برای آن کالاها صادر شده است، حقوق صاحب ورقه اختراع در این فرض نقض نشده است.

1. ماده ۵ ثالث کنوانسیون پاریس(قانون اجازه الحاق دولت ایران به اتحادیه عمومی بین المللی معروف به پاریس برای حمایت مالکیت صنعتی و تجارتی و کشاورزی مصوب ۱۳۳۷)

مطابق با ماده فوق الذکر،  موارد زیر در یک مملکت عضو اتحادیه به عنوان تضییع حق دارنده ورقه اختراع تلقی نخواهد شد:

به کار بردن وسایل موضوع ورقه اختراع به وسیله کشتی های سایر ممالک اتحادیه در ساختمان بدنه، منضمات و ماشین آلات و جهاز حرکت و آلات و ادوات هدایت کشتی ها. زمانیکه این کشتی ها به طور موقت یا بر حسب تصادف وارد آبهای کشور صاحب ورقه اختراع شوند. به شرط آنکه این وسایل منحصراً برای رفع احتیاجات کشتی به کار بروند.

به کار بردن وسایلی که موضوع ورقه اختراع مخترع است در ساختن یا به کار انداختن وسایل حمل و نقل هوایی یا زمینی متعلق به سایر ممالک عضو اتحادیه و یا لوازم مربوط به ماشین های مزبور موقعیکه این ماشین ها موقتاً یا اتفاقاً وارد کشور متبوعه وی می گردد.

2. شق ۲ بند ج ماده ۱۵ قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب ۱۳۸۶

مطابق با ماده قانونی فوق الذکر، استفاده از وسایل موضوع اختراع در هواپیماها، وسائط نقلیه زمینی یا کشتی های سایر کشورها که به طور موقت یا تصادفاً وارد حریم هوایی، مرزهای زمینی یا آبهای کشور می شوند، مجاز است و حقوق ناشی از گواهینامه اختراع شامل آن نمی شود.

شرایط به کارگیری موقت یا اتفاقی اختراع

1. استفاده از وسایل اختراع در وسایل نقلیه سایر کشورها

محدودیت به کار رفته در قوانین فوق فقط در رابطه با کشتی ها، هواپیماها و وسایل نقلیه زمینی سایر کشورهاست و شامل وسایل نقلیه داخلی نمی شود.

2. موقت بودن یا تصادفی بودن ورود وسایل نقلیه

منظور از ورود موقت شامل ورود متناوب می باشد و ورود تصادفی مربوط به مواقع طوفانی و ورود اشتباهی می باشد.

3. مفهوم آبهای کشور

منظور از آبهای کشور، آبهای ساحلی، راه های آّبی و رودخانه های داخلی، بندرها و باراندازهاست.

4. استفاده از وسایل اختراع در ساختمان فیزیکی وسایل نقلیه

همانگونه که در ماده ۵ کنوانسیون پاریس نیز تصریح شده، دستگاه ها و قطعاتی که در کشتی، هواپیما، وسایل نقلیه زمینی قرار دارد، باید حتماً در بدنه، در ساز و کار، ترمز یا بالابر یا ملحقات اتصال نیرو باشد و باید منحصراً برای نیازهای اجرایی یعنی رفع احتیاجات مورد استفاده قرار بگیرند.

5. عدم واگذاری وسایل اختراع

در استثناء به کارگیری موقت یا اتفاقی در بحث حمل و نقل بین المللی، “فقط استفاده و به کارگیری” از دستگاه ها و قطعات دارای گواهی اختراع جزء انحصارات حقوق دارنده گواهینامه اختراع می باشد. و فروش محصولات دارای گواهی اختراع به عموم یا فروش محصولات حاصل شده برطبق یک طریقه ساخت دارای گواهی اختراع را شامل نمی شود.همچنین ساختن، تولید و عرضه برای فروش و موارد تجاری دیگر از بحث به کارگیری موقت یا اتفاقی خارج است.

النهایه؛ باید گفت برخی اقدامات همچون به کارگیری موقت یا اتفاقی، به صورت موقت توسط اشخاص دیگری غیر از دارنده گواهینامه اختراع، در مورد موضوع اختراع انجام می شود و با آنکه هیچگونه قرارداد معتبر یا موافقتی از سوی صاحب حق اختراع وجود ندارد، نقض حقوق ناشی از اختراع به شمار نمی روند.

نکته مهم: در توجیه اینگونه محدودیت ها باید گفت که گاهی ملاحظات ناشی از مصلحت عمومی وجود این استثنائات را اقتضا می کند؛ و از طرفی اعمالی که انجام آنها توسط شخصی غیر از دارنده گواهینامه اختراع یا قائم مقام او ممنوع است و مستوجب تعقیب می باشد، حتماً باید خصلتی تجاری داشته و با هدف جلب سود در بازار انجام شوند. حال آنکه اقدامات انجام شده با مقاصد غیرتجاری بوده و فاقد انگیزه های جلب منفعت و فاقد رقابت در عرصه بازرگانی می باشند. لذا فاعل آنها را هم نباید به علت نقض حقوق دارنده گواهینامه اختراع مؤاخذه نمود.

دفتر حقوقی دادپویان حامی با بیش از ۲۰ سال سابقه فعالیت در حوزه حقوق مالکیت فکری و ثبت بین المللی حق اختراع اماده ارائه خدمات حقوقی تخصصی خویش در این زمینه به شما عزیزان می باشد. جهت بهره مندی از خدمات تخصصی ما می توانید از طریق شماره های مندرج در وب سایت با ما در ارتباط باشید.