شرکت های تعاونی به عنوان یکی از ارکان مهم اقتصادی و اجتماعی کشور، همواره با چالش ها و اختلافاتی در روابط بین اعضا، ارکان و اشخاص ثالث مواجه بوده است. سرعت، تخصص و هزینه کمتر در فرآیند حل و فصل این اختلافات، از جمله عواملی هستند که اهمیت ساز وکارهای جایگزین رسیدگی قضایی، به ویژه داوری را بیش از پیش نمایان می‌سازند. در این میان، اتاق تعاون به عنوان نهادی تخصصی و برآمده از بطن همین بخش، نقشی کلیدی در رسیدگی به این اختلافات ایفا می‌کند.
با این حال، صلاحیت داوری اتاق تعاون در رسیدگی به اختلافات تعاونی ها، به ویژه ابعاد حقوقی و مبانی قانونی آن، همواره محل بحث و نیازمند تحلیل حقوقی دقیق بوده است. عدم آگاهی از دامنه صلاحیت اتاق تعاون ممکن است منجر به اتلاف وقت و هزینه طرفین اختلاف و همچنین سردرگمی در انتخاب مرجع صالح شود.
در این مقاله به تحلیل حقوقی صلاحیت اتاق تعاون در زمینه حل و فصل دعاوی مرتبط با تعاونی ها، به بررسی مبانی قانونی، انواع صلاحیت (از جمله صلاحیت ذاتی، محلی و مبتنی بر ارجاع)، و مشکلات پیش روی آن خواهیم پرداخت.
مشاوره تخصصی (آنلاین، تلفنی، حضوری) را هم اکنون دریافت کنید.
اتاق تعاون چیست و چه وظایفی دارد؟
اتاق تعاون دارای شخصیت حقوقی مستقل است که در تبصره ۲ ماده ۵۷ قانون اصلاح موادی از قانون بخش تعاونی مصوب ۹۲ مقرر گردیده است: نحوه تشکیل و فعالیت اتاق های تعاون استان و شهرستان بر اساس ائین نامه ای است که به تصویب مجمع عمومی نمایندگان اتاق تعاون ایران می رسد. بر همین اساس آئین نامه نحوه تشکیل و فعالیت اتاق های تعاون شهرستان و استان در سال ۹۷ به تصویب رسید. در ماده ۲ این آئین نامه آمده، اتاق تعاون شهرستان و استان تشکل غیرانتفاعی و دارای شخصیت حقوقی و مالی مستقل است.
وظایف اتاق تعاون گسترده و متنوع است، اما مهم ترین آن ها را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
-
نمایندگی و دفاع از منافع بخش تعاون
- نمایندگی بخش تعاون در مراجع ملی و بین‌المللی.
- دفاع از حقوق و منافع قانونی تعاونی ها و اتحادیه ها.
- ارائه نظرات مشورتی به قوای سه‌گانه (مجلس، دولت، قوه قضائیه) در خصوص قوانین و مقررات مرتبط با بخش تعاون.
-
توسعه و ترویج فرهنگ تعاون
- ترویج فرهنگ تعاون و کار گروهی در جامعه.
- معرفی ظرفیت ها و توانمندی های بخش تعاون.
- کمک به تأسیس، توسعه و توانمندسازی شرکت ها و اتحادیه های تعاونی.
-
ارائه خدمات مشاوره‌ای و آموزشی
- ارائه خدمات مشاوره ای در زمینه های حقوقی، مدیریتی، مالی، فنی، بازرگانی و … به تعاونی ها.
- برگزاری دوره های آموزشی تخصصی و عمومی برای مدیران، اعضا و کارکنان تعاونی‌ها.
-
داوری و حل و فصل اختلافات
- یکی از مهم ترین وظایف اتاق تعاون، داوری و میانجی‌گری در اختلافات فی مابین تعاونی ها، یا بین تعاونی ها و اعضای آن ها، و یا بین تعاونی ها و اشخاص ثالث (در صورت توافق طرفین) است.
-
نظارت و ارزیابی
- نظارت (به صورت غیرمستقیم و از طریق اتحادیه‌ها) بر حسن اجرای قوانین و مقررات در تعاونی‌ها.
- کمک به ارزیابی عملکرد تعاونی ها و ارائه راهکارهایی برای بهبود آن ها.
-
ایجاد هماهنگی و همکاری
- ایجاد هماهنگی و همکاری بین تعاونی ها و اتحادیه های مختلف.
- تسهیل ارتباطات و شبکه سازی بین فعالان بخش تعاون.
- برقراری ارتباط با نهادهای مشابه در سایر کشورها و سازمان‌های بین‌المللی مرتبط با تعاون.
-
کمک به بازاریابی و صادرات
- کمک به تعاونی ها برای بازاریابی محصولات و خدماتشان در داخل و خارج از کشور.
- فراهم کردن زمینه برای حضور شرکت های تعاونی در نمایشگاه های داخلی و خارجی.
- صدور کارت عضویت و کارت بازرگانی برای اشخاص حقوقی بخش تعاونی
-
جمع‌آوری و انتشار آمار و اطلاعات
- جمع‌آوری، تجزیه و تحلیل و انتشار آمار و اطلاعات مربوط به بخش تعاون.
داوری اتاق تعاون
یکی از وظایف اتاق تعاون طبق بند ۱۴ ماده ۵۷، داوری در امور حرفه ای بین اشخاص حقوقی بخش تعاونی با یکدیگر و یا با سایر اشخاص حقیقی و حقوقی بخش تعاونی با یکدیگر و یا با سایر اشخاص حقیقی و حقوقی و نیز بین هر شخص حقوقی بخش تعاونی با اعضایش از طریق مرکز داوری اتاق می باشد.
حدود صلاحیت داوری اتاق تعاون
حدود صلاحیت داوری اتاق تعاون را می توان به شرح زیر دسته بندی کرد:
- در صورتی که در اساسنامه نمونه یا اساسنامه شرکت یا اتحادیه تعاونی،داوری پیش‌بینی شده باشد، کلیه اختلافات ناشی از امور تعاونی بین اعضاء و شرکت یا اتحادیه مربوطه، و یا بین شرکت ها و اتحادیه‌های تعاونی با یکدیگر از طریق داوری اتاق تعاون مربوطه حل و فصل می‌گردد.
- اگر در اساسنامه شرط داوری پیش‌بینی نشده باشد، طرفین می‌توانند با درج شرط داوری در قراردادهای خود، یا با تنظیم موافقتنامه داوری جداگانه، رسیدگی به اختلافات احتمالی خود را به داوری اتاق تعاون ارجاع دهند.
آیا ارجاع دعاوی شرکت های تعاونی به داوری اتاق تعاون الزامی است؟
برای پاسخ به این سوال باید میان جایی که داوری به موجب اساسنامه و یا موافقتنامه داوری به اتاق تعاون واگذار می شود و جایی که اساسنامه و یا موافقتنامه داوری نیست تفکیک قائل شویم. اگر اختلاف میان شرکت های تعاونی یا اتحادیه های تعاونی با یکدیگر است و یا اختلاف اعضای شرکت ها و یا اتحادیه های تعاونی با آن هاست، مرجع رسیدگی به اختلاف اتاق داوری اتاق تعاون است.
به این دلیل که در این موارد اعضای بخش تعاون با پذیرش اساسنامه شرکت ها یا اتحادیه های تعاونی خود را متعهد کرده اند که در صورت بروز اختلاف به جای رسیدگی قضایی، حل اختلاف از طریق داوری اتاق تعاون صورت گیرد. اما در مواردی که موافقتنامه داوری وجود نداشته باشد، مرجع حل اختلاف دادگاه بوده و الزامی برای مراجعه به اتاق داوری اتاق تعاون وجود ندارد.
برای اینکه اطمینان حاصل نمائید آیا مرجع صالح رسیدگی به دعوای شما داوری اتاق تعاون است یا دادگاه، بهتر است با وکیل شرکتی مشاوره نمائید تا از اتلاف وقت و هزینه جلوگیری کنید.
برای ثبت درخواست مشاوره حقوقی با وکیل متخصص، فرم زیر را تکمیل نمایید. وکلای متخصص دادپویان حامی بعد از دریافت اطلاعات در اسرع وقت با شما تماس خواهند گرفت.
محدودیت‌های صلاحیت داوری اتاق تعاون
- اگر اختلاف بین یک عضو تعاونی و خود تعاونی در خصوص اصل عضویت آن ها در شرکت یا اتحادیه تعاونی پیش آید، این اختلاف معمولاً از شمول صلاحیت داوری اتاق تعاون (حتی با وجود شرط در اساسنامه) خارج است.
- اختلاف بین اشخاص ثالث طرف قرارداد با شرکت ها و اتحادیه های تعاونی در صورتی که موافقتنامه داوری وجود نداشته باشد، از صلاحیت داوری اتاق تعاون خارج می باشد.
- رسیدگی به دعاوی کیفری از صلاحیت داوری اتاق تعاون خارج است.
مراحل درخواست داوری از اتاق تعاون
خواهان می تواند با تکمیل برگ درخواست داوری و قید تمام موارد ضروری و ارائه اسناد لازم، رسیدگی به ادعای خود را از مرکز داوری اتاق تعاون درخواست نماید.
در صورتی که برگ مزبور به صورت ناقص تقدیم شده باشد، مرکز داوری هیچ وظیفه ای در خصوص درخواست مزبور نخواهد داشت و در این موارد صدور اخطار رفع نقص نیز منتفی است.
درخواست خواهان توسط این مرکز به خوانده دعوا ابلاغ می شود و خوانده ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ مهلت دارد تا ضمن پاسخگویی به ادعاهای خواهان، ایرادات یا دعاوی احتمالی خود را نیز بیان نماید.
پرداخت هزینه درخواست داوری از مرکز داوری اتاق تعاون مطابق آیین نامه هزینه های داوری مرکز داوری اتاق تعاون ایران خواهد بود.
مطلب مرتبط: مهلت ابلاغ رای داوری در صورت عدم تعیین مدت داوری
نحوه رسیدگی داوری اتاق تعاون ایران
لزوم تشکیل جلسه رسیدگی با تشخیص داور یا وداوران است اما در مواردی که یکی از طرفین درخواست تشکیل جلسه نماید، برگزاری جلسه با حضور طرفین الزامی خواهد بود.
کلیه لوایح، مدارک و مستندات ارائه شده از سوی هر یک از طرفین باید به طرف مقابل ابلاغ شود. داور صورت مجلسی از مذاکرات جلسه تهیه و به امضای اشخاص حاضر در جلسه می رساند. چنانچه برای کشف حقیقت نیاز به ارجاع به کارشناسی داشته باشد، داوران می توانند قرار ارجاع به کارشناسی را صادر نمایند.
داوران موظفند بر اساس قوانین و مقررات جاری و اصول و قواعد حقوقی حاکم بر ماهیت اختلاف حداکثر ظرف یک هفته از تاریخ اعلام ختم دادرسی، رای مقتضی را صادر نماید.
داوران مکلفند در اظهار نظر خود به مفاد قرارداد میان طرفین، عرف و عادت و اوضاع و احوال مربوطه توجه نمایند.
در صورتی که داور واحد به موضوع رسیدگی نماید، نظر وی به عنوان رای داور قابل اجرا می باشد و چنانچه درخواست خواهان به هیات داوری ارجاع شده باشد، نظر اکثریت اعضا این هیات رای داوری محسوب می شود.
مهلت اعتراض به رای داوری اتاق تعاون
افراد مقیم ایران ظرف بیست روز و افراد مقیم خارج از کشور ظرف دو ماه می توانند ابطال رای داوری صادره از اتاق تعاون را از دادگاه عمومی بخواهد. این روش ابطال رای در عرف به اعتراض به رای داوری مشهور است.
چنانچه در مهلت مزبور اعتراضی واصل نشده باشد، رای صادره قطعی و لازم الاجرا می باشد.
اجرای رای مرکز داوری اتاق تعاون
رای داوری اتاق تعاون پس از قطعیت مانند احکام قطعی دادگاه ها به تقاضای محکوم له و با صدور اجرائیه از طریق واحد اجرای احکام دادگستری قابل اجرا می باشد. مراحل اجرای رای داوری در مقاله مجزایی به طور کامل توضیح داده شده است که جهت کسب اطلاعات بیشتر می توانید به این مقاله مراجعه نمائید.
موارد بطلان رای داوری اتاق تعاون
به تصریح ماده ۲۲ آیین‌نامه داوری در بخش تعاونی، رای صادره از مرکز داوری اتاق تعاون ایران در موارد ذیل باطل و غیر قابل اجرا خواهد بود:
- رأی صادره مخالف با قوانین موجد حق باشد.
- داور نسبت به مطلبی که موضوع داوری نبوده رأی صادر کرده است.
- داور خارج از حدود اختیار خود رأی صادر نموده باشد. در این صورت فقط آن قسمت از رأی که خارج از اختیار داور است ابطال می‌گردد.
- رأی داور پس از انقضای مدت داوری صادر و تسلیم شده باشد.
- رأی داور با آنچه در دفتر املاک یا بین اصحاب دعوا در دفتر اسناد رسمی ثبت شده و دارای اعتبار قانونی است مخالف باشد.
- رأی داور به وسیله داورانی صادره شده که مجاز به صدور رأی نبوده‌اند.
- قرارداد رجوع به داوری بی‌اعتبار بوده باشد.
هزینه داوری اتاق تعاون
هزینه های داوری اتاق تعاون شامل موارد ذیل می باشد:
- حق الزحمه داوری طبق آئین نامه حق الزحمه داوری مصوب ۱۴۰۱
- حق الزحمه کارشناسان
- هزینه ماموریت داوران به خارج از حوزه مرجع داوری در صورتی که به تقاضای هر یک از طرفین و یا تصمیم داور و تائید مرجع داوری انجام شده باشد.
- هزینه های اداری شامل تدارک مکان مناسب برای برگزاری جلسات داوری، امور دبیرخانه، تامین منشی و نظایر آن مبلغ سیصد هزار ریال می باشد.
داوری اتاق تعاون می‌تواند به طور قابل توجهی از حجم پرونده های ورودی به محاکم دادگستری کاسته و با بهره‌گیری از داوران متخصص در امور تعاونی ها، به صدور آرای عادلانه تر و متناسب تر با ماهیت اینگونه اختلافات کمک نماید. انتخاب مرجع صالح و طی نمودن صحیح فرآیند داوری می‌تواند از اتلاف وقت و هزینه جلوگیری کرده و به احقاق حق طرفین کمک شایانی نماید.
در این مسیر پیچیده و تخصصی، بهره مندی از مشاوره و خدمات حقوقی متخصصین امور تعاونی ها و داوری، راهگشا خواهد بود. دفتر حقوقی دادپویان حامی، با اتکاء به تیمی مجرب و متخصص در حوزه حقوق تعاون و ساز وکارهای حل اختلاف، آماده ارائه خدمات مشاوره ای و وکالتی به شرکت ها، اتحادیه ها و اعضای محترم تعاونی ها در خصوص تمامی ابعاد صلاحیت اتاق تعاون و فرآیندهای داوری مرتبط می‌باشد.
سلام متعاقب اختلاف اعضای تعاونی با هیت مدیره دادخواستی تقدیم اطاق داوری درسال۱۴۰۱نموده که به شماره۲۳۳۶/الف/د/۱۱۰رای داوران ان واحدبنفع هشت نفر از کل۱۷ نفرسهامدارصادر شد لیکن هیت مدیره در شعبه۲۲۹دادگاه عمومی شهیدمطهری تهران رای داوری را ابطال نمودندوتاکنون نیزهیچگونه اقدامی در راستای پرداخت حق السهم اعضاانجام نمیدهندوسرمایه اعضای تعادنی بلاتکلیف مانده خواهشا رسیدگی وراهنمایی لازم بفرمایید
با سلام. برای اینکه بتوانیم به سوال شما پاسخ دهیم نیاز به مطالعه اسناد و مدارک و رای داوری و رای ابطال رای داوری می باشد. در صورت تمایل می توانید برای ارسال مدارک با دفتر تماس حاصل نمائید.
با سلام
آیا اتحادیه های تعاونی مسکن صلاحیت تشکیل هیئت داوری و صدور حکم را در خصوص تضئیع حقوق احدی از اعضای یک تعاونی مسکن زیر مجموعه را دارند و آیا از نظر قانونی این رای لازم الاجرا است؟
با سلام. بله. در شکایت علیه تعاونی مسکن اتحادیه های تعاونی مسکن صلاحیت تشکیل هیات داوری را دارا بودند که هم اکنون هیئت داوری از طریق اتاق تعاون تعیین می گردد.