فرجام خواهی یکی از طرق فوق العاده شکایت از آرا می باشد دعوایی که مورد اعتراض فرجام خواهی قرار میگیرد در دیوان عالی کشور که بالاترین مرجع رسیدگی به دعاوی است، بررسی میگردد، در این مرجع رای مورد نظر را که از دادگاه بدوی یا تجدید نظر صادر شده است از لحاظ اینکه با موازین شرعی و مقررات قانونی مطابقت دارد یا ندارد مورد بررسی قرار می دهند. اعتراض نسبت به آراء صادره، می تواند به طور عادی و فوق العاده صورت گیرد که فرجام خواهی یکی از طرق فوق العاده شکایت از آرا می باشد. در حقیقت درک این واژه برای بسیاری از افراد مشکل است. از این رو در این مقاله سعی بر این است تا با زبانی ساده این طریقه شکایت مورد بررسی قرار گیرد. چنانچه رایی که مورد فرجام خواهی قرار گرفته است با موازین شرعی و مقررات قانونی مطابقت داشته باشد رای مزبور ابرام (تایید)می گردد، اما درصورتیکه رای مورد نظر با موازین و مقررات شرعی و قانونی منطبق نباشد، رای را نقض می نماید. اما نکته قابل اهمیت در این است که پس از نقض ، دیوان عالی کشور به رای نقض شده خود رسیدگی ماهوی نمی نماید.(وارد ماهیت آن برای صدور رای جدید نمیگردد)بلکه پس از نقض پرونده را به دادگاهی که رای مورد نظر را صادر نموده است ارسال مینماید. اصل کلی که وجود دارد این است که در حقیقت آراء صادره قطعی هستند و قابل فرجام خواهی نمیباشند مگر در مواردی که قانون ،آراء را قابل فرجام بداند. آرایی از دادگاه تجدید نظر صادر شود قطعی می باشند مگر در برخی از آرا که در قانون احصا شده اند و قابل فرجام می باشد، این آرا شامل: برخی از قرارها که از دادگاه تجدیدنظرصادر میشوند و در قانون احصا شده اند، قابل فرجام خواهی محسوب میشوند.این قرارها عبارتنداز: آراء قابل فرجام ،که در قانون مشخص شده است بیان شد، به غیر از این آراء احصایی در قانون سایر آراء قابل فرجام خواهی نمی باشند. اما برخی از آراء حتی چنانچه از موارد احصایی قابل فرجام در قانون هم باشند، قانون گذار آنها را غیر قابل فرجام در نظر گرفته است ،فلذا درصورتیکه به این موارد برخورد شود نمیتوان درخواست فرجام خواهی را مطرح نمود.این آرا عبارتنداز: حکم مستند به اقرار: درصورتیکه حکمی از دادگاه با استناد به اقرار صادر شود و اقرار مزبور خاتمه دهنده به دعوا باشد. لازم به ذکر است که… البته ناگفته نماند که موارد مذکور باید به حدی باشد که رای مورد فرجام خواهی را از اعتبار بیندازد. درخواست فرجام خواهی نیز مانند بسیاری ازدادخواست ها بایستی دارای مهلت معین ومعقولی باشد تا چنانچه فرجام خواه قصد فرجام خواهی(تطبیق رای صادره با موازین شرعی وقانونی) را داشته باشد در مهلت مشخص شده درخواست خود را مطرح نماید .اصل کلی بر این است که فرجام خواهی خارج از مهلت مقرر قانونی مجاز نمیباشد مگر در برخی موارداستثنا . مهلتی که قانون جهت تقدیم درخواست فرجام مشخص نموده است برای ساکنین ایران ۲۰ روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور ۲ ماه می باشد. چنانچه فردی نتواند در مهلت های مشخص شده درخواست فرجام‌خواهی خود را ارائه دهند، قانونگذار در مواردی استثنایی پذیرش درخواست را خارج از مهلت های مزبور مجاز اعلام نموده است. اما تقدیم درخواست خارج از مهلت فرجام خواهی فقط در موارد مصرح قانونی مجاز است و خارج از آن اصلا وجاحت قانونی ندارد. استثنائات عبارتند از: ور شکستگی فرجام خواه: چنانچه یکی از افرادی که محقق در فرجام خواهی است قبل از اینکه مهلت فرجام خواهی به پایان برسد، ورشکسته شود مهلت جدید از زمان ابلاغ حکم یا قرار به مدیر تصفیه آغاز می گردد. فرجام خواهی از طریق دادستان کل کشور: گاهی میتوان از طریق دادستان کل کشور درخواست فرجام خواهی را مطرح نمود در این صورت مستند به تبصره ماده ۳۸۷ قانون آیین دادرسی مدنی، که چنین مقرر می دارد: دادخواست فرجام خواهی در وهله اول توسط طرفین دعوا تقدیم می گردد اما به جز طرفین دعوا ،قائم مقام آنان ،نمایندگان قانونی و وکلای آنان نیز مجاز به تقدیم دادخواست میباشند. و اما تفاوتی که بین این مرحله و مرحله تجدید نظر وجود دارد این است که … نکته مهم و قابل توجه: تاریخ تقدیم دادخواست ،چنانچه دادخواست کامل باشد ،ابتدای مهلت فرجام خواهی میباشد. لازم به ذکر است که،زمانی که پرونده ای به شعبه ای فرستاده میشود ، دیگر امکان استرداد آن از شعبه مزبور وجود ندارد. فرجام خواهی از طرق فوق العاده شکایت از آرا میباشد و دارای آثاری است ،از مهمترین آثار فرجام خواهی این است که رایی که از دیوان صادر میشود تنها مورد استفاده طرفین فرجام خواهی قرار میگیرد،مگر در مواردی استثنا که رای صادره قابلیت تجزیه و تفکیک نداشته باشد.در این صورت فرجام خواهی شامل سایر اشخاصی هم که درخواست فرجام خواهی ننموده اند،میگردد. اصل کلی بر این است که از آنجایی که فرجام خواهی از طرق فوق العاده شکایت از آراست، دارای اثر انتقالی و تعلیقی نمیباشد. اما در مواردی استثنا،میتواند دارای این آثار باشد. هزینه دادرسی در مرحله فرجام خواهی پنج و نیم درصد محکوم به می باشد.
فرجام خواهی و آراء قابل فرجام در آیین دادرسی مدنی
درمرحله فرجام خواهی آراء از چه لحاظ مورد بررسی قرار میگیرند؟
دیوان عالی کشور بالاترین مرجع رسیدگی به دعاوی می باشد، در دیوان عالی کشور رسیدگی به آرا به صورت شکلی می باشد، رسیدگی شکلی بدین معناست که دیوان عالی کشور در رای مزبور وارد ماهیت دعوا نمی شود.
دعوایی که مورد اعتراض فرجام خواهی قرار میگیرد در دیوان عالی کشور بررسی میگردد، در این مرجع رای مورد نظر که از دادگاه بدوی یا تجدید نظر صادر شده است از لحاظ اینکه با موازین شرعی و مقررات قانونی مطابقت دارد یا ندارد مورد بررسی قرار می گیرد.کدام آرا قابل فرجام خواهی هستند؟
آراء قابل فرجام به صراحت در قانون مشخص شده اند و قانون گذار این آرا را در مواد ۳۶۷ و368 قانون آیین دادرسی مدنی، احصا نموده است. برخی از آراء قابل فرجام ، بین دادگاه بدوی (ابتدایی) و تجدیدنظر یکی می باشد که به بررسی هرکدام پرداخته میشود.
چنانچه آرایی (اعم از حکم یا قرار) از دادگاه بدوی (ابتدایی) صادر شود و نسبت به این آرا ،تجدیدنظر خواهی صورت نگیرد، در موارد احصایی مشخص شده در قانون ،امکان فرجام خواهی از این آرا وجود دارد.که به بررسی هرکدام پرداخته میشود .احکام مزبور عبارتند از:کدام قرارها که در دادگاه بدوی صادر میشوند، قابل فرجام خواهی می باشند؟
آراء قابل فرجام که از دادگاه تجدید نظر صادر میشوند کدامند؟
کدام قرارها که در دادگاه تجدیدنظر صادر میشوند، قابل فرجام خواهی می باشند؟
کدام آراء غیر قابل فرجام خواهی می باشند؟
چنانچه حکمی با استناد به نظریه دو یا چند کارشناس صادر شود و طرفین دعوا نظر آنها را به صورت کتبی خاتمه دهنده به دعوا محسوب نمایند.
حکم مستند به سوگند: چنانچه حکمی از دادگاه با استناد به سوگند صادر شود و این سوگند قابلیت خاتمه دادن به رسیدگی را داشته باشد.
ساقط نمودن حق فرجام خواهی توسط طرفین: چنانچه حکمی قابل فرجام باشد اما طرفین حق فرجام خواهی خود را ساقط نمایند.
حکم نسبت به خسارتهای یک دعوا: ممکن است حکمی نسبت به خسارتهای یک دعوا ،قبل یا بعد از رسیدگی صادر شود در این صورت اگر اصل دعوا قابل فرجام خواهی نباشد،حکم صادره راجبه این مورد هم قابل فرجام خواهی نیست.
حکم مستند به قوانین خاص : برخی از احکام به موجب قوانین خاص قابل فرجام نیستند.در چه صورتی رای در مرحله فرجام خواهی نقض میگردد؟
چنانچه دادگاه صلاحیت ذاتی داشته باشد اما فاقد صلاحیت محلی باشد،در صورتی دادگاه از رسیدگی امتناع مینماید که نسبت به این موضوع ایراد گرفته شود.فرجام خواه تا چه زمانی میتواند از رای صادره فرجام خواهی نماید؟
نکته قابل توجه:
شروع مهلت فرجام خواهی بین آرا صادره از دادگاه بدوی و دادگاه تجدید نظر تفاوت دارد.چنانچه رای از دادگاه بدوی صادر شده باشد مهلت شروع فرجام خواهی از زمانی آغاز میگردد که مهلت تجدید نظر پایان یافته باشد.
همچنین مهلت تجدیدنظرنیز برای اشخاص ساکن ایران بیست روز و برای اشخاص ساکن خارج از کشور دو ماه می باشد، که مهلت فرجام خواهی از انقضای تاریخ های فوق آغاز می گردد. و چنانچه رای از دادگاه تجدید نظر صادر شده باشد شروع مهلت فرجام خواهی را از تاریخ ابلاغ رای محاسبه می نمایند و همچنین در این مرحله بین رای غیابی و حضوری تفاوتی وجود ندارد.آیا پذیرش درخواست فرجام خواهی در غیر از مهلت فرجام خواهی مجاز است ؟
محجوریت فرجام خواه: ممکن است فرد محقق در فرجام خواهی قبل از انقضای مهلت فرجام محجور شود( زائل شدن عقل یا از دست دادن قوه درک مالی) در این صورت مهلت جدیدی جهت فرجام خواهی از زمان ابلاغ به قیم فرد محجور داده می شود.
فوت فرجام خواه: در صورتی که فردی قبل از اتمام فرصت فرجام خواهی فوت نماید ، حق فرجام خواهی وی زائل نمیگردد، بلکه مهلت جدیدی از تاریخ ابلاغ به وراث یا قائم مقام یا نماینده قانونی داده می شود.
زائل شدن سمت فرجام خواه: گاهی افرادی به نمایندگی(ولایت ،وکالت ،قیومیت ،وصایت و…) در اقامه یک دعوا نقش ایفا می نمایند، چنانچه در مهلت فرجام خواهی سمتهای مزبور زائل گردد، شروع فرجام از زمان ابلاغ حکم یا قرار به افراد جدیدی است که سمت مزبور را دریافت می نمایند.
عذر موجه فرجام خواه: گاهی فرجام خواه دارای عذرهای موجهی است که با اثبات آنها میتواند تاخیر مناسبی را در فرجام خواهی درخواست نماید،عذرهای مزبور عبارتند از:
” مهلت تقدیم دادخواست یک ماه از تاریخ انقضای مهلت فرجام خواهی یا قطعی شدن قرار رد دادخواست فرجامی یا ابلاغ رای دیوان عالی کشور در خصوص تایید قرار رد دادخواست فرجامی میباشد”اصحاب دعوا در فرجام خواهی چه کسانی می باشند؟
همچنین دادستان کل کشور نیز ازجمله افرادی است که قانون گذار به او اجازه تقدیم دادخواست را اعطا نموده است.
ورود ثالث و جلب ثالث درمرحله فرجام ،امکان پذیر نمی باشد.چراکه فرجام خواهی در دیوان عالی کشور انجام میشود و در دیوان عالی کشور رسیدگی ماهوی وجود ندارد تا بتوان به دعوای ورود ثالث وجلب ثالث توجه نمود.
رسیدگی در دیوان عالی کشور علی الاصول بدون حضور اصحاب دعوا صورت میگیرد و فرجام خواهی نیز که از طرق فوق العاده شکایت در دیوان بدون حضور اصحاب دعوا میباشد.چه تشریفاتی در رسیدگی فرجامی در دیوان عالی کشور بایستی رعایت شود؟
چنانچه دادخواست ناقص باشد و یا اینکه هزینه دادرسی آن پرداخت نشده باشد،چنین دادخواستی ناقص میباشد ونیاز به اصلاح دارد،چنانچه تکمیل شود که به جریان می افتد و در غیر این صورت به وسیله قرار دادگاهی که دادخواست بدان تقدیم گردیده است رد میگردد.فرجام خواهی چه آثاری را دارا می باشد؟
هزینه دادرسی فرجام خواهی چه میزان می باشد؟
به این مقاله چه امتیازی می دهید؟
(رای: 14 امتیاز: 3.1)