انواع ضمانت نامه بانکی: بررسی و مزایای هر یک

انواع ضمانت نامه بانکی به این منظور صادر می شود که در صورت عدم ایفای تعهد از سوی متعهد قرارداد، بانک با درخواست ذینفع نسبت به پرداخت مبلغ ضمانت نامه اقدام نماید.
ضمانت نامه های بانکی دارای انواع مختلفی است که هر یک شرایط و کاربرد و مزایای خاص خود را دارد. در این مقاله سعی نموده ایم انواع مختلف ضمانت نامه های بانکی را به همراه شرایط و مزایای آن توضیح دهیم تا بتوانید در صورت نیاز ضمانت نامه مناسب برای قرارداد خود را انتخاب نمایید.

انواع ضمانت نامه بانکی شامل کدام موارد می شوند؟

انواع ضمانت نامه بانکی به ترتیب زیر می باشد:

ضمانت نامه شرکت در مناقصه

ضمانت نامه بانکی شرکت در مناقصه، یکی از انواع ضمانت نامه بانکی است که از شرکت کنندگان در مناقصه جهت اطمینان از عدم انصراف برنده مناقصه و امضای قرارداد اخذ می شود. مناقصه فرایند رقابتی برای تامین کیفیت مورد نظر است که در آن تعهدات موضوع معامله به مناقصه گری که کم ترین قیمت متناسب را پیشنهاد کرده باشد واگذار می شود.
ضمانت نامه بانکی شرکت در مناقصه به همراه پیشنهاد توسط شرکت کننده ارائه می شود. چنانچه پس از برنده شدن، شرکت کننده از انعقاد قرارداد انصراف دهد، برگزار کننده مناقصه ضمانت نامه شرکت در مناقصه را ضبط می نماید تا از این طریق خسارات وارده ناشی از صرف زمان و هزینه را جبران نماید. یکی از دعاوی مناقصات مربوط به ضبط ضمانت نامه های شرکت در مناقصه می باشد.

مدت ضمانت نامه بانکی شرکت در مناقصه

مدت ضمانت نامه شرکت در مناقصه بسیار محدود است و فقط برای دوران برگزاری مناقصه و اعلام برنده آن دارای اعتبار است.
سررسید ضمانت نامه های بانکی شرکت در مناقصه طرح های عمرانی دولت، ۳ ماه بوده و حداکثر با درخواست دستگاه اجرایی برای ۳ ماه دیگر قابل تمدید است. در صورت ارائه درخواست تمدید بیش از مواعد ذکر شده، ضمانت نامه بانکی شرکت در مناقصه طرح های عمرانی دولت می بایست ابطال شده و مجددا به درخواست ذینفع صادر شود.
تمدید سایر ضمانت نامه های شرکت در مناقصه بابت طرح های غیر عمرانی، حسب درخواست ذینفع ضمانت نامه بانکی شرکت در مناقصه و ارائه آگهی تمدید ضمانت نامه بلامانع است.

میزان ضمانت نامه شرکت در مناقصه

میزان ضمانت نامه شرکت در مناقصه به طور معمول معادل ۵ درصد مبلغ پیشنهادی می باشد. مبلغ ضمانت نامه شرکت در مناقصه، بر حسب درصدی از برآورد هزینه اجرای کار به استناد مصوبه ۵۳۲۱۲/۱۰۱ مورخ ۴/۸/۸۲ هیات وزیران بدین شرح است:
تا ۱۰۰ میلیون ریال ۵ درصد، از ۱۰۰ میلیون ریال تا یک میلیار ریال ۵ دهم درصد، از یک میلیارد ریال تا ده میلیارد ریال ۳ دهم درصد و بالاتر از ده میلیارد ریال ۲ دهم درصد می باشد. ضمانت نامه شرکت در مناقصه باید همراه با پیشنهاد تسلیم گردد تا در صورت برنده شدن شرکت کننده و انصراف وی از انعقاد قرارداد به نفع کارفرما ضبط گردد.
حسب ماده ۳۷ آئین نامه صدور ضمانت نامه و ظهرنویسی از طرف بانک ها موضوع نامه شماره ۹۴۶۴۷/۹۳ مورخ ۱۰/۴/۹۳ بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران حداقل وثیقه نقدی هنگام صدور ضمانت نامه شرکت در مناقصه ۲ درصد مبلغ ضمانت نامه می باشد.
ضمانت نامه شرکت در مناقصه با توجه به اینکه احتمال ضبط شدن آن بسیار کم می باشد جزء کم ریسک ترین ضمانت نامه ها به شمار می رود.

ضمانت نامه شرکت در مزایده

یکی از انواع ضمانت نامه بانکی، ضمانت شرکت در مزایده می باشد. این نوع از ضمانت نامه بابت این است که در صورت برنده شدن متقاضی در مزایده، ملزم به پرداخت کل مبلغ مزایده می باشد در غیر اینصورت، منجر به ضبط ضمانت نامه خواهد شد.
به همین جهت بانک ها باید برای صدور چنین ضمانت نامه ای از تمکن مالی متقاضی اطمینان حاصل نمایند.

ضمانت نامه حسن انجام تعهدات

ضمانت نامه حسن انجام تعهد به منظور تضمین اجرای صحیح و به موقع متعهد قرارداد در مقابل طرف دیگر صادر می شود.
این نوع ضمانت نامه تا اجرای کامل قرارداد در اختیار کارفرما می ماند تا چنانچه در هر مرحله از مراحل کار و قرارداد، مجری طرح به تعهدات خود عمل نکرد، بتواند بابت خسارت خود وجه ضمانت نامه را از بانک مطالبه و دریافت نماید.
برای صدور این نوع از ضمانت نامه ها نیاز به ارائه پیش نویس قرارداد بین مضمون عنه و مضمون له می باشد.

ضمانت نامه پیش پرداخت

ضمانت نامه پیش پرداخت پس از امضای قرارداد و ارائه ضمانت نامه حسن انجام تعهدات، برای دریافت مبلغ پیش پرداخت به کارفرما ارائه می شود.
کلیه مبلغ پیش پرداخت در طی سه مرحله( ۴۰ درصد پس از تحویل زمین، ۳۰ درصد پس از اجرای حداقل ۶۰ درصد از عملیات تجهیز کارگاه و ۳۰ درصد زمانی که حداقل ۳۰ درصد کار به موجب صورت وضعیت ارائه شده از سوی پیمانکار که به تائید مهندس ناظر رسیده باشد) پرداخت می شود.
کلیه مبلغ پیش پرداخت قبل از آخرین صورت وضعیت مستهلک خواهد شد.

ضمانت نامه استرداد کسور وجه الضمان

ضمانت نامه استرداد کسور وجه الضمان یکی از انواع ضمانت نامه های بانکی است که در قراردادهای پیمانکاری رایج است.
معمولا کارفرما برای اطمینان از حسن انجام کار توسط پیمانکار، میزان ده درصد از هر صورت وضعیت را تا زمان تحویل قطعی و تا مدت تعیین شده نزد خود نگه می دارد. پیمانکار می تواند قبل از آن تاریخ در قبال ارائه ضمانت نامه مذکور، این مبالغ را از کارفرما دریافت نماید.

ضمانت نامه گمرکی

ضمانت نامه گمرکی به منظور تضمین و سود عوارض گمرکی، ترخیص موقت کالا، ترانزیت کالا و پاساوان کالا صادر می شود.
در صورت تامین و یا عدم تامین وجه ضمانت نامه از طرف متقاضی، بانک موظف است در سررسید، وجه ضمانت نامه را به حساب تعیین شده از طرف گمرک واریز نماید.

ضمانت نامه تعهد پرداخت

ضمانت نامه تعهد پرداخت، ضمانت نامه بانکی است که جهت تعهد پرداخت دیون در سررسید معین از طرف بانک صادر می گردد. ضمانت نامه تعهد پرداخت می تواند برای پوشش موارد بسیاری از تعهدات پرداخت صادر شود.
برای مثال می توان برای تضمین قرارداد فروش، قراردادهای اجاره، قراردادهای ساخت و ساز، تسهیلات، تضمین های گمرکی و یا هر تعهد مالی دیگر از ضمانت نامه بانکی تعهد پرداخت استفاده نمود.
از دیگر موارد استفاده از ضمانت نامه بانکی تعهد پرداخت می توان به ضمانت نامه های مورد استفاده در آژانس های مسافرت هوایی، جهت تضمین خدمات چارتری اشاره نمود که طی آن نمایندگی یا متقاضی موظف به پرداخت قطعی وجه چارتر علیرغم فروش یا عدم فروش بلیط به شرکت های هواپیمایی می باشد.
همچنین ضمانت نامه هایی که به نفع مراجع قضایی جهت دعاوی مطروحه در دادگستری صادر می شود نیز از نوع ضمانت نامه تعهد پرداخت می باشد.

تفاوت ضمانت نامه حسن انجام تعهدات و تعهد پرداخت

ضمانت نامه حسن انجام تعهدات، تضمینی است که متعهد به متعهدله می دهد که به موجب آن انجام صحیح تعهدات قراردادی تضمین می گردد. این نوع ضمانت نامه بیشتر در قراردادهای پیمانکاری به کار می رود.
ضمانت نامه حسن انجام تعهدات جهت تضمین انجام تعهد به نحو صحیح می باشد و چنانچه ضمانت خواه تخلفی داشته باشد، ذینفع می تواند با اعلام تخلف وی نسبت به ضبط و وصول مبلغ ضمانت نامه اقدام نماید.
اما در ضمانت نامه تعهد پرداخت، تعهد مالی تضمین می گردد. و به صرف ارائه آن به بانک می توان مبلغ ضمانت نامه را وصول نمود. ضمانت نامه تعهد پرداخت می تواند تحت عنوان یک مکانیسم پرداخت نیز قرار گیرد.

ضمانت نامه های صادراتی

ضمانت نامه صادراتی در معاملات بین المللی به درخواست طرف ایرانی به نفع طرف خارجی یا ایرانی صادر می شود. این نوع ضمانت نامه ها در بخش های تولیدی، خدمات فنی و مهندسی و قراردادهای داخلی کاربرد دارد.
صدور ضمانت نامه های ارزی صادراتی در قالب قراردادهای داخلی تا مبلغ ده میلیارد ریال نیاز به اخذ مجوز بانک مرکزی ندارد.
بانک ها نمی توانند ضمانت نامه تعهد پرداخت ارزی بابت تضمین وام و هر نوع تسهیلات ارزی دریافتی از موسسات مالی و بانک ها خارجی صادر نمایند مگر اینکه به تائید بانک مرکزی رسیده باشد.

ضمانت نامه های وارداتی

ضمانت نامه های وارداتی با تقاضای مشتریان خارجی و یا در مقابل ضمانت نامه های متقابل کارگزاران خارجی به نفع طرف های ایرانی صادر می شود.
صدور ضمانت نامه وارداتی پس از اخذ مجوز از بانک مرکزی امکان پذیر است و بیش از هر چیز اعتبار بانک فروشنده و شرایط مندرج متن تضمین متقابل مورد توجه است.

شرایط و مدارک لازم برای صدور انواع ضمانت نامه بانکی

شرط اصلی صدور انواع ضمانت نامه بانکی، اخذ وثایق لازم و کافی از ضمانت خواه است. نوع و میزان وثایق بابت صدور انواع ضمانت نامه، بر اساس ضوابطی تعیین خواهد شد که هیات مدیره موسسه اعتباری تعیین و ابلاغ می نماید.
میزان وثایق برای صدور ضمانت نامه شرکت در مناقصه و یا مزایده، معادل دو درصد وجه ضمانت نامه و بابت صدور ضمانت نامه گمرکی معادل بیست درصد وجه ضمانت نامه می باشد.

مدارک مورد نیاز برای اشخاص حقیقی و حقوقی

مدارک مورد نیاز برای صدور انواع ضمانت نامه بانکی به شرح ذیل می باشد:

• اشخاص حقیقی
• کپی از تمام صفحات شناسنامه و کارت ملی متقاضی
• تصویر پروانه کسب یا مجوز های فعالیت
• تصویر مفاصا حساب مالیاتی
• درخواست کتبی ذینفع
• تصویر دعوتنامه یا فراخوان در مورد ضمانت نامه های شرکت در مناقصه و یا مزایده
• تصویر قرارداد منعقده بین ضمانت خواه و ذینفع
• تصویر آخرین فیش حقوقی و معرفی نامه شغلی برای سایر متقاضیان، تصویر اسناد مالکیت، سرقفلی یا اجاره نامه
• اشخاص حقوقی
• تصویر اساسنامه
• تصویر شرکت نامه در مورد شرکت های غیر سهامی
  روزنامه های رسمی حاوی ثبت شرکت، آگهی تاسیس و ثبت آخرین تغییرات در ارکان شرکت و ثبت انتخاب هیات مدیره و صاحبان امضای مجاز شرکت و مدت اعتبار آنها
• تصویر کلیه صفحات شماسنامه مدیرعامل و اعضای هیات مدیره
• تصویر کارت ملی مدیرعامل و اعضای هیات مدیره
• لیست سهامداران عمده و درصد سهام آنها
• آخرین اظهارنامه مالیاتی شرکت
• گزارش بازرس قانونی و حسابرس شرکت مربوط به سه دوره مالی گذشته
• تصویر مجوز فعالیت
• آخرین تراز آزمایشی شرکت
• صورت های مالی حداقل سه دوره قبل و صورت های مالی حسابرسی شده سال ماقبل توسط حسابرسان معتبر عضو انجمن حسابرسان خبره ایران
• مفاصا حساب مالیاتی
• تصویر اگهی مناقصه
• تصویر آگهی شرکت در مزایده
• تصویر قرارداد فی مابین کارفرما و پیمانکار

مقایسه انواع ضمانت نامه بانکی، پیمانکاری و تجاری

انواع ضمانت نامه بانکی به دو نوع پیمانکاری و غیر پیمانکاری یا همان تجاری تقسیم می شود. ضمانت نامه های پیمانکاری بنا به درخواست پیمانکار صادر می شود که بانک ها جهت صدور ضمانت نامه های پیمانکاری، پیمانکاران واجد شرایط را مدنظر قرار می دهند.
با توجه به اینکه طرف بانک در اکثر موارد در ضمانت نامه های پیمانکاری، دستگاه های دولتی و اشخاص حقوقی هستند، به دلیل کاهش احتمال تبانی با مضمون عنه ریسک بانک کاهش می یابد.
ضمانت نامه های تجاری در بیشتر مواقع از نوع ضمانت تعهد پرداخت بوده و برای پرداخت وجوه ناشی از خرید کالا یا خدمات صادر می شود و بانک از زمان صدور تا سررسید به صورت عندالمطالبه مکلف به پرداخت وجه ضمانت نامه می باشد. لذا ریسک اعتباری بالاتری نسبت به سایر ضمانت نامه ها دارد.

مقررات و ضوابط حاکم بر انواع ضمانت نامه بانکی

مقررات و ضوابط حاکم بر انواع ضمانت نامه بانکی در دستورالعمل ناظر بر ضمانت نامه های بانکی (ریالی) مورخ ۲۵/۷/۱۳۹۶ مقرر گردیده است. دستورالعمل مذکور به منظور یکسان نمودن رویه های صدور، اصلاح، تمدید، مطالبه، پرداخت و غیره تدوین گردیده و رعایت آن برای تمامی بانک ها الزامی است.
ضمانت نامه های بانکی تابع قانونی کشور صادرکننده هستند. بنابراین ضمانت نامه تابع بانک صادرکننده یعنی آن جایی که شعبه بانک مکان فعالیت تجاری او است، می باشد.