استارت آپ ها که امروزه به وفور در جامعه و اطراف ما در حال تشکیل هستند. اکثراً توسط جوانان دانشجو باتکیه بر نبوغ وابتکار به صورت ابتدائی ایجاد می شوند یکی از مفاهیم پرکاربرد در عرصه تجارت الکترو نیک می باشند. از انجایی که فعالان این عرصه در هنگام ورود به عرصه کاراستارت آپی اطلاعات چندانی از مباحث حقوقی مرتبط ندارند، بعدها به دلیل عدم وجود قرارداد به مشکل برخورد می کنند که این امر گاهی منجر به فروپاشی کسب وکاری می گردد که برای آن تلاش های فراوانی گردیده است . به همین دلیل در مقاله حاضر سعی گردیده چارچوب حقوقی و نحوه تیم سازی و انعقاد قرارداد بین بنیانگذاران به زبانی ساده بیان گردد.
تیم سازی در استارت آپ
نخستین گام در تشکیل استارت آپ لیدرِ اصلی،که معمولاً صاحبِ ایده ایجاد کننده استارت آپ است، این می باشد که وی اقدام به انتخاب هم تیمی های خود نماید . امری که درگام نخست اهمیت دارداین می باشد که لیدر اصلی و ایضاً بنیان گذاران استارتاپ با نیاز سنجی دقیق ایده خودو با نگاهی حداقلی اقدام به اتخاب هم تیمی های خود نمایند و برای هر نیاز ساده و بدوی اقدام به اتخاب عضو برای گروه ننمایند چرا که این امر تبعات و مسئولیت های حقوقی را در پی دارد که شاید بنیان گذاران از آن آگاه نباشند .
در انتخاب و تشکیل بنیان گذاران استارت آپ باید بر مبنای ضروری ترین واصلی ترین نیازهای موجود هم تیمی ها انتخاب شوند که معمولاً با لحاظ این معیار هم بنیان گذاران از سه نفر بیشتر نمی شوند.
تفاهم نامه بنیان گذاران در تشکیل استارت آپ ها
تفاهم نامه سندی است که طی آن عضای تیم کار آفرین در مقابل یکدیگر تعهداتی را پذیرفته و درمقابل حقوقی را برای یکدیگر تضمین می نمایند و در پی این حقوق ضمانت اجرایی نیز برای عدم رعایت آن پیش بینی می نمایند.
مفاد و شرایط تفاهم نامه بنیان گذاران استارت آپ
تفاهم نامه ای که بین هم بنیان گذاران تنظیم می شود بسته به نوع کسب و کار نیاز و الزامات مدّ نظر بنیان گذا ران، مورد به مورد بسیارمتفاوت است . اما مفادی که در تفاهم نامه های مذکور می تواند قرار بگیرندرا در ذیل بیان می کنیم :
- طرفین تفاهم نامه : درا ین بند به معرفی دقیق و کامل طرفین تفاهم نامه به همراه آدرس و سایر مشخصات لازم پرداخته می شود . لازم به ذکر است در صورت تغییر هریک از مشخصات ( مثل آدرس) طرفین مورد مذکور باید اصلاح شود .
- موضوع تفاهم نامه : موضوع عبارتست از هدف اصلی بنیان گذاران و حوزه کاری اصلی استارت آپ که قصد تشکیل ان وجود دارد .
- زمینه همکاری و تعهدات مشترک : دراین مادّه تعهدات کلی طرفین فارغ از تعهدات تخصصی که دراستارت آپ بر عهده دارند بیان می شود . از جمله این تعهدات کلی می توان به شرکت در کلیه جلسات مربوط به استارت آپ، عدم همکاری با شرکت ها یا مجموعه هایی که به نوعی رقیب محسوب می شوند اشاره نمود .
- تعهدات اختصاصی طرفین تفاهم نامه : در این بند تعهدی که هریک از بنیان گذاران به واسطه آن در تیم مؤسس قرارگرفته اند و به نوعی تخصص آن را دارند بیان می شود.
- مدِّت : مدتی که برای تفاهم نامه تعیین می گردد بسته به توافق بنیان گذاران است ، اما معمولاً این مدت از زمان امضای تفاهم نامه تازمان تشکیل شخصیت حقوقی استارت آپ خواهد بود .
- محرمانگی : دراین بند نیز به نوعی حفاظت از داده ها و اطلاعات پیش بینی می گردد . باید توجه داشت موارد ذکر شده در این بند می توانند حصری باشند و به صورت دقیق مشخص گردند یا می توان این بند را به نحوی تنظیم نمود که اصل بر محرمانگی باشد . همچنین برای نقص این مادّه می توان در ذیل همین بند یا در قراردادی جداگانه ضمانت اجرا پیش بینی نمود .
- مسئولیت : در این مادّه مسئولیت و ضمانت از تخطی از تفاهم نامه تعیین می گردد و می توان شرایط مختلفی را برای تخطی پیش بینی نمود . مثلاً می توان پیش بینی کرد در صورت عدم ایفای تعهد مذکور در مادّه ۳و۴ متخلف ملزم به جبران خسارت وارده می باشد و دیگر بنیان گذاران حق اخراج وی را از تیم بنیانگذار دارند .
- تقسیم سهام : را ین ماده اقدام به پیش بینی سهم هریک از کار آفرینان می شود تا در زمان ثبت استارت آپ و شخصیت حقوقی یافتن کسب و کار اختلافی بین طرفین ایجاد نگردد .معمولًا در این بند میزان سهام در نظر گرفته شده برای ارائه به سرمایه گذار آتی و نحوه مشارکت کار آفرینان در خصوص نسبت انتقال سهام به سرمایه گذار نیز تعیین می گردد .
- کناره گیری : از انجایی که ممکن است برخی از بنیان گذاران در میانه راه از ادامه همکاری بنا به هر دلیلی صرف نظر کنند لذا بهتر این است که در تفاهم نامه به این امر نیز پرداخته شود و شرایط پیش بینی شده به نحوی باشد که به کسب وکار کمترین خسارت ممکن وارد شود و همچنین حقوق فرد جدا شونده نیز حفظ شود .
تأسیس شرکت برای استارت آپ
با شکل گیری کسب وکار نوپا و خروج از پیله تکامل ، نیاز است که برای جلب مشتری و سرمایه گذار استارت آپ شخصیت حقوقی مستقل از بنیانگذاران خود داشته باشد که این امر جز با تأسیس شرکت محقق نمی شود . بر اساس قانون تجارت ایران هفت نوع شرکت تجاری قابل تأسیس است که عبارتند از شرکت تضامنی، شرکت نسبی ، شرکت سهامی ، شرکت مختلط سهامی ، شرکت مختلط غیر سهامی ، شرکت با مسئولیت محدود و شرکت تعاونی تولید و مصرف .
اما از آنجاییکه استارت آپ در بدو امر کسب وکاری نو پاست اصولاً از بین شرکت های فوق ، شرکت های سهامی خاص و شرکت های با مسئولیت محدود برای آن مناسب می باشند ، هرچند برای تأسیس شرکت استارت آپی در قالب سایر شرکت ها محدودیت قانونی وجود ندارد .
الف) استارت آپ در قالب شرکت سهامی خاص
این دسته شرکتها نوعی از شرکت ها می باشند که سهام آن قابل داد وستد در بازار اوراق بهادار نمی باشند ، اما توسط مردم به راحتی قابل معامله است البته در اساسنامه برای این نقل و انتقال ها می توان محدودیت هایی پیش بینی نمود تا از ورود و خروج آسان سهامداران و خسارت احتمالی ناشی از این امر جلوگیری نمود .
سرمایه شرکت سهامی خاص استارت آپی
در صورتی که استارت آپی بخواهد در قالب چنین شرکتی شخصیت حقوقی پیدا کند ، تمام سرمایه آن باید در موقع تأسیس توسط مؤسسین تعهد و ۳۵% از سرمایه آن در بانک سپرده گذاری گردد.
مسئولیت سهامداران شرکت سهامی خاص در استارت آپ
در این دسته شرکت ها همانند شرکت های با مسئولیت محدود و برخلاف شرکت های تضامنی مسئولیت هریک از سهامداران در مورد بدهی های شرکت محدود به مبلغ سرمایه گذاری شده یا تعهد شده توسط آنان در شرکت است و درصورت عدم کفایت اموال شرکت مجبور نیستند اموال شخصی خود را در این راه خرج کنند.
نکته ای که توجه به آن در این مواقع ضروری است این می باشد که در چنین شرکت هایی باید عبارت « سهامی خاص » در اسم شرکت قید شود در غیر اینصورت مسئولیت شرکا نسبت به بدهی های شرکت تضامنی می گردد.
ب)شرکت با مسئولیت محدود برای استارت آپ ها
این دسته شرکت ها نیز از حیث مسئولیت شرکا در قبال بدهی های شرکت همانند شرکت سهامی خاص می باشد. برای تأمین این شرکت ها حداقل ۲ نفر نیاز است، در حالیکه در شرکت های سهامی خاص ۵ نفر برای تأسیس لازم وضروری است، از طرف دیگر قانون گذار برای تأسیس این شرکت ها حداقل سرمایه ای پیش بینی نکرده است .