اصول و روش‌‌های تنظیم قرارداد تحقیق و توسعه (R&D) و انواع آن

تحقیقات مشترک برای نوآوری در دنیای امروز، یکی از مهم ‌ترین عوامل پیشرفت و توسعه فناوری به شمار می‌رود. قراردادهای تحقیق و توسعه (R&D) به عنوان ابزاری کلیدی برای تسهیل همکاری بین سازمان ‌ها و شرکت‌ ها، نقش مهمی در تسریع فرآیند نوآوری ایفا می‌کنند. در این مقاله، اصول و بهترین روش‌ های تدوین قراردادهای R&D را بررسی خواهیم کرد تا بتوانید به شکلی موثر و کارآمد، به اهداف تحقیقاتی و نوآورانه خود دست یابید.

بهره‌گیری از بهترین روش‌ها در تدوین قراردادهای R&D می‌تواند به شما کمک کند تا از موانع احتمالی پیش رو عبور کنید و با اطمینان بیشتری به سوی نوآوری و توسعه حرکت نمایید. در ادامه، با ما همراه باشید تا به بررسی دقیق‌تر این اصول و روش‌ ها بپردازیم و به شما نشان دهیم که چگونه می‌توانید با استفاده از آن‌ ها، همکاری‌ های تحقیقاتی خود را به سطح بالاتری ارتقا دهید.

قرارداد تحقیق و توسعه مشترک چیست؟

قرارداد تحقیق و توسعه مشترک R&D  یکی از انواع قرارداد انتقال فناوری بوده و نوعی توافق‌ نامه بین دو یا چند سازمان، شرکت یا نهاد است که با هدف همکاری در زمینه تحقیق و توسعه به منظور دستیابی به نوآوری ‌ها و پیشرفت ‌های تکنولوژیکی منعقد می‌شود. این قراردادها به طرفین اجازه می‌دهند تا منابع، دانش و توانمندی‌های خود را به اشتراک بگذارند و به طور مشترک بر روی پروژه‌های تحقیقاتی کار کنند.

مطابق با مقرره کمیسیون اتحادیه اروپا نسبت به قراردادهای تحقیق و توسعه مشترک، قرارداد توسعه و تحقیق توافقی است که ناظر به تحصیل دانش فنی مرتبط با محصولات و فرآیند ها و انجام تحلیل های نظری و مطالعه سیستماتیک یا انجام آزمایش شامل تولید آزمایشی و کنترل فنی محصولات یا فرآیندها، ایجاد تسهیلات ضروری و تحصیل حقوق مالکیت فکری نسبت به نتایج می باشد.

ویژگی ها و مزایای قرارداد تحقیق و توسعه

برخی از ویژگی‌ها و مزایای قراردادهای تحقیق و توسعه مشترک عبارتند از:

• اشتراک منابع و تخصص ‌ها: طرفین قرارداد می‌توانند از تخصص ‌ها و منابع یکدیگر بهره‌ مند شوند و به این ترتیب هزینه ‌ها و ریسک ‌های مربوط به تحقیق و توسعه را کاهش دهند.
• دسترسی به بازارهای جدید: همکاری با شرکای مختلف می‌تواند به سازمان ‌ها کمک کند تا به بازارهای جدید دسترسی پیدا کنند و محصولات و خدمات نوآورانه خود را به بازار عرضه نمایند.
• تقسیم ریسک: با اشتراک ریسک ‌های مالی و فنی بین طرفین، احتمال موفقیت پروژه افزایش می‌یابد و فشار مالی بر روی یک سازمان کاهش پیدا می‌کند.
• افزایش سرعت نوآوری: همکاری مشترک می‌تواند فرآیند نوآوری را تسریع کند، زیرا ایده ‌ها و دانش ‌های مختلف به طور هم ‌زمان و هماهنگ به کار گرفته می‌شوند.
• حفاظت از حقوق مالکیت فکری: در این نوع قراردادها، معمولاً شرایط مربوط به مالکیت فکری و نحوه استفاده از نتایج تحقیقاتی به وضوح مشخص می‌شود تا از بروز اختلافات جلوگیری شود.

به طور کلی، قراردادهای تحقیق و توسعه مشترک ابزاری موثر برای تسریع و تسهیل فرآیند نوآوری هستند و به سازمان‌ ها کمک می‌کنند تا با همکاری و هم ‌افزایی، به دستاوردهای بیشتری دست یابند. البته باید جهت تنظیم این قرارداد از وکیل مالکیت فکری مشاوره های لازم اخذ شود.

برای دریافت مشاوره با بهترین و مجرب ترین وکیل متخصص حوزه مالکیت فکری در تهران همین حالا فرم درخواست مشاوره حقوقی را پر کرده و با ما تماس بگیرید.

انواع قراردادهای تحقیق و توسعه

قراردادهای تحقیق و توسعه (R&D) می‌توانند به شکل‌ های مختلفی بسته شوند، بسته به نیازها و اهداف طرفین و نوع همکاری مورد نظر. در زیر به برخی از انواع رایج این قراردادها اشاره می‌کنیم:

• قراردادهای تحقیق و توسعه داخلی

این نوع قراردادها زمانی کاربرد دارند که یک سازمان به صورت مستقل و با استفاده از منابع داخلی خود به تحقیق و توسعه می‌پردازد. این نوع قراردادها معمولاً به منظور حفظ کنترل کامل بر فرآیند و نتایج تحقیق و توسعه تنظیم می‌شوند.

• قراردادهای تحقیق و توسعه مشترک (Joint R&D Agreements)

در این نوع قراردادها، دو یا چند سازمان با یکدیگر همکاری می‌کنند تا به اهداف تحقیقاتی مشترکی دست یابند. منابع، دانش و تخصص ‌ها بین طرفین به اشتراک گذاشته می‌شود.

• قراردادهای تحقیق و توسعه برون‌سپاری شده (Outsourced R&D Agreements)

در این حالت، یک سازمان تحقیق و توسعه مورد نظر خود را به یک شرکت یا موسسه خارجی واگذار می‌کند. این نوع قراردادها معمولاً زمانی استفاده می‌شوند که سازمان منابع یا تخصص لازم برای انجام تحقیق و توسعه را ندارد.

• قراردادهای تحقیق و توسعه مشارکتی (Collaborative R&D Agreements)

این قراردادها شامل همکاری نزدیک بین چندین سازمان یا دانشگاه برای انجام پروژه ‌های تحقیقاتی خاص می‌شوند. این نوع قراردادها معمولاً شامل تبادل دانش و نتایج تحقیقاتی بین طرفین هستند.

• قراردادهای لیسانس تحقیق و توسعه (R&D Licensing Agreements)

در قرارداد لیسانس تحقیق و توسعه، یک سازمان به دیگری اجازه می‌دهد تا از فناوری، دانش یا نتایج تحقیقاتی خود استفاده کند. این نوع قراردادها می‌توانند شامل شرایط مربوط به حق امتیاز و استفاده از فناوری باشند.

• قراردادهای تحقیق و توسعه تأمین مالی شده (Funded R&D Agreements)

در این نوع قراردادها، یک سازمان هزینه ‌های تحقیق و توسعه را برای سازمان دیگری تأمین می‌کند. این قراردادها معمولاً شامل شرایطی برای دسترسی به نتایج تحقیقاتی و استفاده از آن‌ ها هستند.

هر یک از این نوع قراردادها دارای مزایا و چالش ‌های خاص خود هستند و انتخاب نوع مناسب بستگی به اهداف، منابع و استراتژی ‌های سازمان دارد.

هدف از تنظیم قرارداد تحقیق و توسعه مشترک چیست؟

۱) مبادله فناوری ها و اطلاعات تکنولوژیک.

۲)  توسعه داده های پایه ای موجود جهت استفاده از نتایج آن برای تولید یا پروژه های متعاقب شرکا.

۳)  تجزیه و تحلیل نظری ، انجام آزمایش و مطالعه هدفمند روی پدیده ها و وقایع.

۴) ارتقا یا محک زدن فنون پایه ای مهندسی در فناوری.

بیشتر بخوانید: نحوه تنظیم قرارداد و نکاتی که در زمان تنظیم قرارداد باید بدانیم

نکات مهم در تنظیم قرارداد تحقیق و توسعه

قراردادهای تحقیق و توسعه (R&D) باید به گونه‌ای تنظیم شوند که حقوق و تعهدات طرفین را به وضوح مشخص کنند و از بروز اختلافات جلوگیری نمایند. در زیر به برخی از اصول و مفاد اصلی که معمولاً در این نوع قراردادها درج می‌شوند، اشاره می‌کنیم:

• تعاریف و اصطلاحات: در ابتدای قرارداد، تعاریف و اصطلاحات کلیدی به وضوح مشخص می‌شوند تا از سوءتفاهم ‌های احتمالی جلوگیری شود.
• موضوع قرارداد: به طور دقیق موضوع و محدوده تحقیق و توسعه مشخص می‌شود، به همراه اهداف و نتایج مورد انتظار.
• نام طرفین قرارداد: در قرارداد باید علاوه بر نوشتن نام و عنوان طرفین به طور کامل، برای هر یک از طرفین قرارداد، عنوان اختصاصی یا حسب مورد اختصاری نیز استفاده شود.
• مبلغ قرارداد: مبلغ هر قرارداد توسعه و تحقیق متفاوت می باشد. بدین صورت که ممکن است بهای قرارداد در قالب پرداخت حقوق، پرداخت حق الزحمه، پرداخت عوض قراردادی، پرداخت سهم از مشارکت، پرداخت سود سرمایه و برداشت از درآمد حاصله از فروش محصول به دست آمده در نتیجه ی قرارداد، معین شود.
• نحوه پرداخت مبلغ قرارداد: نحوه پرداخت می تواند به صورت یکجا باشد یا در قالب حق امتیاز یا ترکیبی از این دو باشد.
• مدت قرارداد: مدت قرارداد یکی از مهم ترین بخش های قرارداد توسعه و تحقیق می باشد چرا که مدت اجرای قرارداد را تعیین می نماید. در این بند باید قابل تمدید بودن یا غیرقابل تمدید بودن را مشخص نمود.
• زمان‌بندی و مراحل پروژه: جدول زمانی و مراحل مختلف پروژه تحقیق و توسعه به طور دقیق مشخص می‌شود.
• انتقال حقوق و تکالیف: با توجه به اینکه قرارداد توسعه و تحقیق در زمره قراردادهای قائم به شخص پزوهشگر می باشد، شرط ممنوعیت واگذاری حقوق و تکالیف ناشی از قرارداد به غیر شرط می شود.
• تعهدات طرفین: وظایف و تعهدات هر یک از طرفین به وضوح تعیین می‌شود، از جمله مسئولیت‌های مالی، فنی و اجرایی.
• مالکیت فکری: نحوه مدیریت و استفاده از حقوق مالکیت فکری ناشی از نتایج تحقیق و توسعه، از جمله حق اختراع، کپی ‌رایت و علائم تجاری به وضوح مشخص می‌شود.
• محرمانگی و حفاظت از اطلاعات: شرایط مربوط به حفظ محرمانگی اطلاعات و نحوه مدیریت اطلاعات حساس و محرمانه تعیین می‌شود.
• فسخ قرارداد: شرایط و ضوابطی که تحت آن هر یک از طرفین می‌توانند قرارداد را فسخ کنند، مشخص می‌شود.
• ضمانت ‌ها و مسئولیت ‌ها: ضمانت‌ ها و مسئولیت ‌های قانونی طرفین در قبال نتایج و اجرای قرارداد تعیین می‌شود.
• گزارش ‌دهی و ارزیابی: نحوه گزارش ‌دهی پیشرفت پروژه و ارزیابی نتایج به صورت دوره‌ای مشخص می‌شود.
• حل اختلافات: مکانیزم‌ های حل اختلافات، شامل روش ‌های میانجی‌گری، قرارداد داوری یا مراجعه به دادگاه در صورت بروز اختلافات پیش‌بینی می‌شود.
• قوانین و مقررات حاکم: قوانین و مقرراتی که بر قرارداد حاکم هستند و باید رعایت شوند، تعیین می‌شود.

این اصول و مفاد به ایجاد شفافیت و اعتماد بین طرفین کمک می‌کند و زمینه ‌ساز همکاری موثر و موفق در پروژه ‌های تحقیق و توسعه می‌شود.

تعهدات طرفین در قرارداد تحقیق  و توسعه

تعهدات طرفین در قرارداد تحقیق و توسعه  R&D باید به وضوح مشخص شود تا هر یک از طرفین بدانند چه وظایفی بر عهده دارند و چگونه باید به تعهدات خود عمل کنند. این تعهدات بسته به نوع پروژه و نیازهای خاص طرفین ممکن است متفاوت باشند، اما به طور کلی شامل موارد زیر می‌شوند:

1. تعهد به تحقق نتیجه

   یکی از تعهدات اصلی در قراردادهای تحقیق و توسعه، تعهد به نتیجه می باشد. قرارداد نباید به گونه تنظیم شود که بر هیچ نتیجه خاصی توافق نشده باشد زیرا چنین امری با اصول و قواعد حاکم بر قراردادهای تحقیق و توسعه ناسازگار به نظر می رسد و توجیه پذیر نیست.

2. تعهد محرمانگی

   در قراردادهای تحقیق و توسعه تعهد محرمانگی بخشی از قرارداد می باشد و از اهمیت بالایی برخوردار است. در این قراردادها ایده یا ایده ها که عموما از سوی کارفرما در آغاز اجرای پروژه و یا هنگام مذاکرات قراردادی در اختیار پژوهشگر قرار گیرد، محرمانه هستند و تا پایان قرارداد هم باید محرمانه بمانند.

3. تعهد پژوهشگر به عدم موازی کاری

   پژوهشگر باید متعهد گردد از کار کردن برای دیگران به ویژه رقیبان خودداری نماید.

4. تعهد به ارائه گزارش

   پژوهشگر متعهد به ارائه گزارش از مراحل اجرا، میزان پیشرفت پروژه و میزان انطباق نتایج به دست آمده با آنچه از هر مرحله مورد نظر بوده است و گزارش نهایی می باشد.

5. تعهد به تحویل و تسلیم اسناد و مدارک

   پژوهشگر متعهد به تحویل و تسلیم همه اسناد، مدارک، طرح ها، نقشه ها، نرم افزارها، مشخصات مواد اولیه، تجهیزات مورد نیاز و هر چیز دیگری که برای استیلای کارفرما بر نواوری به دست آمده و فراهم نمودن امکان بهره برداری او از آن نوآوری مورد نیاز است، می باشد.

6. تعهد به تجاری سازی

   با توجه به اینکه پژوهشگر بهتر از هر کسی می تواند در تجاری سازی نوآوری نقش داشته باشد، یکی از تعهدات مهم در قرارداد این است که پژوهشگر در ارائه کمک های فنی و تخصصی مورد نیاز برای تجاری سازی نواوری تکلیف داشته باشد.

7. تعهد به ارائه آموزش های لازم

   پژوهشگر متعهد می باشد برای قابلیت بهره برداری از نوآوری، آموزش های لازم و کمک های فنی را به متخصصین ارائه دهد.

نتیجه گیری

تحقیقات مشترک برای نوآوری به عنوان یکی از راهبردهای کلیدی در دنیای رقابتی امروز، به سازمان‌ها این امکان را می‌دهد که با ترکیب منابع و تخصص ‌های متنوع، به دستاوردهای نوآورانه و ارزشمندی دست یابند. تنظیم قراردادهای تحقیق و توسعه (R&D) به صورت موثر و کارآمد، می‌تواند نقش مهمی در موفقیت این همکاری ‌ها ایفا کند. با رعایت اصولی مانند شفافیت در تعهدات، تعیین دقیق مالکیت فکری و حفاظت از اطلاعات محرمانه، سازمان‌ها می‌توانند از مزایای این نوع همکاری‌ها بهره‌ مند شوند و ریسک ‌های مرتبط را کاهش دهند.

در این راستا، همکاری با متخصصین حقوقی که تجربه و دانش لازم را در زمینه قراردادهای R&D دارند، می‌تواند تضمین‌کننده موفقیت و پایداری این همکاری‌ها باشد. دفتر حقوقی دادپویان حامی با تیمی از وکلای مجرب و متخصص در زمینه قراردادهای تحقیق و توسعه، آماده ارائه مشاوره و خدمات حقوقی به شما عزیزان است. با اعتماد به این مجموعه، می‌توانید از تخصص و تجربه آن‌ها در تنظیم قراردادهایی بهره‌مند شوید که منافع و حقوق شما را به بهترین شکل ممکن حفظ کند.

 برای دریافت مشاوره حقوقی آنلاین، تلفنی و حضوری کلیک کنید

با توجه به اهمیت این موضوع، توصیه می‌شود که همواره از مشاوره حقوقی حرفه‌ای بهره‌ مند شوید تا بتوانید با اطمینان بیشتری به سوی نوآوری و توسعه حرکت کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره، با دفتر حقوقی دادپویان حامی تماس بگیرید و از خدمات بی‌نظیر آن‌ها بهره‌ مند شوید.