برای اینکه اشخاص بتوانند اداره امور خود را برعهده بگیرند و از اهلیت استیفا برخوردار باشند نیاز هست که بالغ، عاقل و رشید باشند در غیر این صورت محجور قلمداد شده و تصرفات و اعمال حقوقی آنها به صورت مستقل  صحیح و نافذ نبوده بلکه  باید توسط ولی،قیم یا امین انجام بگیرد. در این مقاله به مبحث رشد و چگونگی صدور حکم رشد به عنوان یکی از طرقی که سبب برخورداری اشخاص از اهلیت استیفا  و اداره امور مالی به صورت مستقل خواهد شد می پردازیم.

اهلیت چیست؟

 اهلیت به معنای دارا شدن حق و یا اجرای حق  می باشد و به دو نوع تمتع و استیفا تقسیم می شود.براساس  ماده ۹۵۶قانون  مدنی ، اهلیت برای دارا بودن حقوق با زنده متولد شدن انسان شروع و با مرگ او تمام میشود.  مراد از اهلیت ماده  فوق اهلیت تمتع، مانند آزادی می باشد که با زنده متولد شدن هر فردی به وی تعلق می گیرد. اما آنچه مربوط به بحث حاضر ما می باشد اهلیت استیفا می باشد که سبب می شود اشخاص بدون مدد گرفتن از دیگران اداره امور خود را برعهده گرفته و اعمال و تصرفات حقوقی خود را مستقلا انجام دهند. براساس ماده ۹۵۸ قانون مدنی: هر انسان متمتع از حقوق مدنی خواهد بود لیکن هیچ‌کس نمیتواند حقوق خود را اعمال و اجرا کند مگر اینکه برای این امر اهلیت قانونی‌ داشته باشد.

برای اینکه اشخاص متمتع از اهلیت استیفا شوند صرف موجود بودن و زنده بودن آنها کفایت نمی کند بلکه می بایست در کنار اینکه انسانی زنده هستند بالغ، عاقل و رشید باشند در غیر این صورت نمی تواند مستقلا در امور مالی و غیرمالی خود تصرف نمایند.

غیر رشید کیست؟

 براساس ماده ۱۲۰۷ قانون مدنی ، یکی از اقسام محجورین  که ممنوع از تصرف در اموال و حقوق مالی خود می باشد شخص غیر رشید یا سفیه می باشد.در واقع حجر در لغت به معنی منع است و در اصطلاح حقوقی  به معنای منع از تصرف  مالی و غیر مالی  و  اهلیت استیفا می باشد. غیررشید یا  به اصطلاح سفیه شخصی است که از تصرف و  اداره امور مالی خود به سبب اختلال قوای دماغی ممنوع می باشد. در واقع غیر رشید  با وجود رسیدن به سن بلوغ به سبب نداشتن عقل معاش نمی تواند سود و زیان را تشخیص داده به همین جهت قانون برای حمایت از او و جلوگیری از تضییع حقوقش نهاد حمایتی تحت عنوان ولی و قیم برای او قرار داده است. ماده ۱۲۰۸ قانون مدنی در خصوص تعریف غیر رشید بیان داشته است : غیر رشید، کسی است، که تصرفات او در اموال و حقوق مالی خود، عقلایی نباشد.

آیا رسیدن به سن بلوغ به معنای رشد می باشد؟

قانون مدنی سن بلوغ جسمی  برای پسران را ۱۵ سال قمری و برای دختران ۹ سال قمری تعیین نموده است و با رسیدن هریک از این دو جنس به سن موردنظر آنها از صغیر بودن خارج شده و بالغ می گردند.اما سوال این است که بلوغ سبب  رشد می شود یا خیر؟ براساس ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی :هیچ کس را نمی‌توان بعد از رسیدن به سن بلوغ به عنوان جنون یا عدم رشد محجور نمود مگر آن که عدم رشد یا جنون او ثابت شده باشد. ماده فوق  مربوط به بلوغ عقلی  می باشد که با رسیدن به ۱۸ سال تمام بدست می آید وشخصی که بلوغ عقلی رسیده است اصل بر این است که مجنون و غیر رشید نیست و شخصی که خلاف این ادعا را دارد باید جنون و یا سفیه بودن را به اثبات برساند.اما در خصوص سپردن اموال و اداره امور مالی به شخصی که  بلوغ جسمی رسیده است باید گفت که  صرف رسیدن به بلوغ کفایت نمی کند بلکه باید رشد این شخص توسط مقام قضایی به اثبات برسد این موضوع به  عنوان تبصره به  ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی الحاق شده است .براساس تبصره ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی:اموال صغیری را که بالغ شده است در صورتی می‌توان به او داد که رشد او ثابت شده باشد.

نکته: رسیدن به بلوغ جسمی به معنای رشد نبوده و برای رشید شدن نیاز به بلوغ عقلی می باشد و در صورتی که شخصی مدعی رشد عقلی بعد از رسیدن به ۹ سال یا ۱۵ سال تمام و قبل از رسیدن به سن ۱۸ سال تمام می باشد می بایست رشد خود را به اثبات برساند.

صدور حکم رشد به چه معناست؟

اشخاص با رسیدن به سن رشد میتوانند اداره امور خود را به دست بگیرند و آنها را مدیریت کند اما  تا قبل از رسیدن به سن رشد عقلی و یا دریافت حکم رشد از دادگاه نمی توانند مستقلا  اموال و امور مالی خود را در دست گیرند  بلکه می بایست این امور را توسط ولی یا قیم خود انجام دهند ، در صورتی که بدون رسیدن به سن مذکور یا مجوز قضایی  اقدام نمایند اعمال صورت گرفته به لحاظ قانونی  صحیح و نافذ قلمداد نمی شود.  حکم رشد در صورتی  به موجب  تبصره ۲ ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی صادر می شود که شخصی به سن بلوغ جسمی (۱۵ سال تمام قمری برای پسران و ۹ سال قمری برای دختران) رسیده باشد اما هنوز به سن بلوغ عقلی(۱۸ سال تمام قمری) نرسیده باشد و مدعی رشد باشد.

نکته: در واقع حکم رشد در صورتی  توسط دادگاه  صادر می شود که شخصی با وجود اینکه  به سن بلوغ عقلی (۱۸ سال)  نرسیده است ، به تشخیص مرجع  قضایی  توانایی اداره امور مالی خود را دارا می باشد.

نکته: با اصلاحات انجام گرفته در قانون مدنی و حذف ماده ۱۲۰۹ این قانون، سنی تحت عنوان سن رشد در قوانین وجود ندارد ولی براساس رویه سن رشد ۱۸ سال تمام می باشد.

نکته: اشخاصی که به سن بلوغ عقلی ۱۸ سال رسیده اند نیاز به دریافت گواهی رشد ندارند.

شرایط و مراحل قانونی دریافت  حکم رشد

درخواست صدور حکم رشد یک دعوای حقوقی به حساب می آید که علیه سرپرست ، ولی و یا قیم قانونی  مطرح می شود و در صورت نبود سرپرست، ولی و یا قیم قانونی ،  این دعوا علیه دادستان صورت خواهد گرفت.برای اینکه شخص بتواند حکم رشد را دریافت کند می بایست به سن بلوغ جسمی مقرر در قانون که همان ۱۵ سال قمری برای پسران و ۹ سال قمری برای دختران می باشد، رسیده باشد و  درخواست خود را تحت عنوان صدور گواهی رشد  به ضمیمه مستندات و دلایل ، پس از ثبت از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ،در دادگاه خانواده محل اقامت خود مطرح نماید .دادگاه خانواده برای اینکه نسبت به درخواست مطروحه رسیدگی و صدور رأی نماید شخص درخواست کننده را به  پزشکی قانونی  ارجاع می  نماید. پزشک قانونی با ارزیابی و مصاحبه های تخصصی توسط کارشناسان متخصص در این حوزه ، توانایی های ذهنی درخواست کننده جهت مدیریت امور مالی اش را  بررسی کرده و  در نهایت نظر خود را به  دادگاه رسیدگی کننده  ارسال می نماید. با دریافت نظر پزشکی قانونی، قاضی جلسه ای را با حضور درخواست کننده تشکیل می دهد و در جلسه  حضوری مذکور سوالاتی را از شخص متقاضی می پرسد تا وضعیت عقلانی متقاضی را  مورد ارزیابی قرار دهد.در صورتی که نظر پزشکی قانونی و قاضی رسیدگی کننده  مبتنی بر رشد متقاضی باشد نسبت به صدور حکم رشد اقدام می شود در غیر این صورت درخواست مطروحه رد خواهد شد.

با صدور حکم رشد شخص می تواند در اموال خود هرگونه تصرفات قانونی را انجام دهد و اگر اموال وی نزد ولی یا قیم او باشد می بایست به وی تحویل داده شود.

لغو حکم رشد

حکم رشد با احراز اهلیت استیفای متقاضی صادر می شود و در صورتی که پس از صدور حکم مذکور مشخص شود که شخص متقاضی فاقد اهلیت بوده  و این مسئله توسط پزشکی قانونی و مقام قضایی نیزتایید شود ، حکم رشد صادره لغو خواهد شد.

سخن پایانی

بلوغ جسمی متفاوت از بلوغ عقلی و رشد می باشد بنابراین برای اینکه شخصی رشید محسوب شود و بتواند در اموال و امور مالی خود تصرفات استقلالی داشه باشد  یا می بایست به سن ۱۸ سال برسد و یا اینکه رشد خود را بعد از رسیدن به بلوغ جسمی به اثبات برساند.

.

اشتراک گذاری: