شرایط فسخ قرارداد پیمانکاری

فسخ قرارداد پیمانکاری یکی از موضوعات مهم در قراردادهای پیمانکاری می باشد که رایج ترین دعاوی پیمانکار علیه کارفرما را به خود اختصاص داده است. کارفرما می تواند در صورت وجود یکی از موارد مذکور در ماده ۴۶ بدون مراجعه به مراجع قضایی اقدام به فسخ قرارداد پیمانکاری و ابلاغ آن به پیمانکار نماید. در شرایط عمومی پیمان حق فسخ قرارداد پیمانکاری برای کارفرما پیش بینی شده و اینگونه تصور می شود که برای پیمانکار امکان فسخ قرارداد پیمانکاری وجود ندارد اما در برخی از مواد شرایط عمومی پیمان حق فسخ قرارداد پیمانکاری برای پیمانکار نیز پیش بینی شده است. در این مقاله، به بررسی جنبه ‌های مختلف فسخ قرارداد پیمانکاری، از جمله مراحل قانونی، نکات کلیدی و راهکارهای حل و فصل اختلافات می‌پردازیم. با ما همراه باشید تا با آگاهی و دانش بیشتر، تصمیمات بهتری در مدیریت قراردادهای پیمانکاری خود اتخاذ کنید.

مشاوره تخصصی (آنلاین، تلفنی، حضوری) را هم اکنون دریافت کنید.

موارد فسخ قرارداد پیمانکاری از ناحیه کارفرما

فسخ قرارداد پیمانکاری توسط کارفرما در ماده ۴۶ شرایط عمومی پیمان (نشریه ۴۳۱۱) پیش بینی شده است. مطابق ماده مذکور، به صرف وقوع تخلفاتی از سوی پیمانکار، کارفرما قادر به فسخ پیمان است.

حق فسخ قرارداد پیمانکاری به موجب ماده ۴۶ شرایط عمومی پیمان عبارتند از:

•  تأخیر در تحویل گرفتن کارگاه از جانب پیمانکار برای مدتی بیش از ۳۰ روز.
• تأخیر در ارائه برنامه ی زمانی تفصیلی به مدت بیش از نصف مهلت تعیین شده برای ارائه ی آن.
• تأخیر در تجهیز کارگاه برای شروع عملیات پیمان به مدت بیش از نصف مدت تعیین شده در موافقت نامه مشروط به دادن پیش پرداخت از جانب کارفرما.
• تأخیردر شروع عملیات پیمان، بیش از یک دهم مدت اولیه ی پیمان یا دو ماه، هر کدام که کمتر باشد.
• تأخیر در اتمام هر یک از کارهای موضوع برنامه ی تفصیلی، بیش از نصف مدت تعیین شده برای آن کار، با توجه به ماده ۳۰ قانون شرایط عمومی پیمان.
• تأخیر در اتمام کار به مدت بیش از یک چهارم مدت پیمان، با توجه به ماده ی ۳۰ قانون شرایط عمومی پیمان.
• عدم شروع کار پس از رفع وضعیت قهری و ابلاغ شروع به کار از سوی کارفرما.
• بدون سرپرست گذاشتن کارگاه یا تعطیل کردن کار بدون اجازه ی کارفرما، بیش از ۱۵ روز.
• تکرار عدم توجه به اخطار مهندس مشاور مبنی بر اصلاح کارهای معیوب.
• تکرار در عدم پرداخت دستمزد کارگران به مدت بیش از یک ماه.
• اثبات استفاده از حق العمل، پاداش یا هدیه برای تحصیل پیمان و یا کسب منافع
• واگذاری پیمان به شخص ثالث
• ممنوعیت قانونی منع مداخله به واسطه تغییرات در دستگاه دولتی و عدم اطلاع به موقع به کارفرما
• ورشکستگی پیمانکار و یا توقیف ماشین آلات و اموال پیمانکار از سوی محاکم قضایی به گونه ای که موجب توقف و کندی پیشرفت کار شود.

مطالعه بیشتر: فسخ قرارداد چیست؟

شرایط فسخ قرارداد پیمانکاری توسط پیمانکار

فسخ قرارداد پیمانکاری توسط پیمانکار در موارد ذیل امکان پذیر است:

• توقف یا تعطیل عملیات موضوع پیمان به واسطه پیدا شدن آثار تاریخی و اشیای عتیقه بین سه تا شش ماه
• تاخیر در تحویل کارگاه توسط کارفرما بیش از ۶ ماه و یا ۳۰ درصد مدت زمان پیمان هر کدام که کمتر باشد.
• افزایش مدت تاخیر در تحویل قسمتی از کارگاه که دارای وزنی بیشتر از ۲۵ درصد است بیش از ۶ ماه یا ۳۰ درصد مدت زمان پیمان هر کدام که کمتر است.
• کاهش مبلغ پیمان به میزانی بیش از ۲۵ درصد مبلغ اولیه
• افزایش عملیات موضوع پیمان بیش از ۲۵ درصد مبلغ اولیه و عدم امکان بهره برداری.
• تعلیق پیمان بین سه تا شش ماه
• نکته مهم: در قراردادهای پیمانکاری، پیمانکار نمی تواند به جهت تاخیر در پرداخت ها اقدام به فسخ پیمان نماید و صرفا می تواند با رجوع به مراجع قضایی تقاضای خاتمه قرارداد پیمانکاری و دریافت مطالبات و تاخیر در تادیه را بنماید.

مراحل فسخ قرارداد پیمانکاری

روند اجرای فسخ قرارداد پیمانکاری بر اساس بند الف ماده ۴۶ و ۴۷ شرایط عمومی پیمان به شرح ذیل می باشد:

۱) بررسی فنی و حقوقی و اطمینان از تحقق شرایط فسخ مندرج در ماده ۴۶ شرایط عمومی پیمان.

۲) اعلام موارد فسخ به صورت مستدل و مستند به پیمانکار و در خواست پاسخ از او برای ارائه مدارک و مستندات به هیات سه نفره و یا شورای فنی استان حسب مورد.

۳) تشکیل هیات سه نفره توسط وزیر و یا بالاترین مقام سازمان و ارجاع موضوع به هیات مزبور جهت بررسی صحت و سقم شرایط اعمال فسخ پیمان.

۴) ارجاع موضوع فسخ به شورای فنی استان در طرح های عمرانی استانی و پروژه های ملی استانی شده به جای تشکیل هیات سه نفره.

۵) دعوت هیات سه نفره و یا شورای فنی استان حسب مورد از پیمانکار برای ارائه دفاعیات خویش در قبال ادعای فسخ پیمان توسط کارفرما و برگزاری جلسه با کارفرما و پیمانکار برای بررسی موضوع.

۶) در صورت تائید فسخ توسط هیات سه نفره، تائید فسخ توسط وزیر و یا بالاترین مقام سازمان حسب مورد و ابلاغ فسخ توسط صاحب حق امضای کارفرما.

۷) در صورت تائید فسخ در شورای فنی استان، ابلاغ فسخ به پیمانکار توسط صاحب حق امضای کارفرما.

در صورت درخواست مشاوره با وکیل قراردادهای پیمانکاری فرم زیر را تکمیل نموده و از خدمات مشاوره حقوقی تخصصی ما بهره‌مند شوید. وکلای متخصص دفتر حقوقی دادپویان حامی، با سال ها تجربه در طرح دعاوی مرتبط با پیمانکاری آماده ارائه خدمات به شما  می باشند.

اظهارنامه فسخ قرارداد پیمانکاری

ابلاغ فسخ قرارداد پیمان از سوی کارفرما به پیمانکار همان اعلان فسخ قرارداد پیمان است که تا قبل از آن، و لو این که کارفرما قرارداد پیمان را مشمول فسخ هم تشخیص دهد فاقد آثار حقوقی است پس اولین مقدمه برای رعایت تشریفات فسخ پیمان، ابلاغ فسخ از ناحیه کارفرما با ذکر مواردی که به استناد آنها قرارداد پیمان را مشمول فسخ می داند، به پیمانکار است.

اجرای حق فسخ کارفرما اعم از آنکه در قالب« ماده ۴۶ یا ۴۸ شرایط عمومی پیمان »صورت گیرد، با اعلان یکجانبه اراده کارفرما تحقق می یابد و عملا فسخ از ناحیه کارفرما، یا از طریق ارسال نامه سفارشی و یا اظهارنامه حاوی اعلان فسخ پیمان برای پیمانکار صورت می پذیرد.

اما از آنجائی که تسلیم اظهارنامه ها و نیز ابلاغ آن به پیمانکار، هر نوع مناقشه ای را در زمینه تاریخ ارسال و یا مضمون آن منتفی می سازد، دفاتر حقوقی کارفرمایان، از این روش برای اعلان فسخ پیمان، استفاده می نمایند.

چه اقداماتی پس از فسخ پیمان توسط کارفرما و پیمانکار صورت می گیرد؟

در صورت وقوع فسخ قرارداد پیمانکاری به واسطه قصور پیمانکار موارد ذیل در مورد پیمانکار جاری می شود:

۱) ضبط تضمین در قراردادهای پیمانکاری که شامل تضمین انجام تعهدات و حسن انجام کار می باشد.

۲) در اختیار گرفتن کارگاه، تاسیسات و ساختمان های موقت، مصالح و تجهیزات، ماشین آلات و ابزار

۳) دعوت از پیمانکار جهت شرکت در جلسه صورت برداری از کارها و مصالح و تجهیزات و در صورت استنکاف اقدام به اخذ تامین دلیل.

۴) محاسبه ارزش مصالح و تجهیزات بازیافتی تاسیسات و ساختمان های موقت و کسر هزینه برچیدن و ثبت آن به حساب بستانکاری پیمانکار.

۵) محاسبه هزینه اجاره ماشین آلات پیمانکار در زمان مندرج در شرایط خصوصی پیمان، چرا که بیش از این زمان نمی تواند ماشین آلات را در اختیار بگیرد. البته اگر پیمانکار به کارفرما بدهکار باشد، کارفرما می تواند ماشین آلات او را با رعایت قوانین حاکم به تملک قطعی خود درآورد.

۶) کارفرما در مورد فروشندگان و پیمانکاران دست دوم و تعهدات پیمانکار در رابطه با ایشان هیچ گونه مسئولیتی ندارد و بسته به نیاز خود و توافق طرفین می تواند ادامه تعهدات قراردادی را به عهده گیرد.

۷) کارفرما در مورد استفاده یا عدم استفاده از مصالح کار، اختیار کامل را دارد و در صورت نیاز به استفاده، هزینه این مصالح بر اساس نرخ روز در تاریخ خرید به حساب بستانکاری پیمانکار ثبت می گردد.

۸) چنانچه ظرف دو هفته از تاریخ ابلاغ فسخ پیمان، در خصوص بندهای ج، د، ه ماده ۴۷ شرایط عمومی پیمان، پیمانکار برای توافق حاضر نشود یا توافق حاصل نشود، کارفرما یک یا چند کارشناس رسمی دادگستری برای تعیین بهای تاسیسات و ساختمان های موقت احداث شده، تعیین اجاره بها و یا قیمت خرید ماشین آلات و ابزار پیمانکار و تعیین بهای مصالح و تجهیزات پای کار انتخاب کرده و نظر کارشناس یا کارشناسان برای طرفین قطعی می باشد.

موارد فوق الذکر از آثار فسخ قرارداد پیمانکاری بوده و بهره مندی از آثار آن نیازمند تائید فسخ از طریق مرجع حل اختلاف مندرج در قرارداد خواهد بود. بنابراین در صورتی که پیمانکار با فسخ قرارداد پیمان مخالف بوده و از تحویل کارگاه امتناع نماید، کارفرما نمی تواند برای تصرف کارگاه و در اختیار گرفتن تجهیزات و ماشین آلات پیمانکار و مصالح پایکار به وسایل قهریه متوسل شود و می بایستی از طریق قانونی حکم به تائید و تنفیذ فسخ قرارداد و آثار ناشی از آن بگیرد. ولی در خصوص ضبط ضمانت نامه بانکی در قراردادهای پیمانکاری، می تواند راسا اقدام نماید.

• نکته مهم: کارفرمایان حق ضبط ضمانت نامه پیش پرداخت را در صورت بروز شرایط فسخ پیمان ندارند.
• نکته مهم: حضور پیمانکار و یا نماینده او در صورت برداری به معنای گذشت او از حق اعتراض به فسخ پیمان نمی باشد و در هر صورت پیمانکار بهتر است در این جلسه شرکت نماید تا در صورت صدور حکم علیه او از مزایای صورت برداری صحیح در کارهای انجام شده برخوردار گردد.

برای کسب اطلاع از انواع ضمانت نامه های پیمانکاری رو لینک کلیک کنید.

اعتراض به فسخ قرارداد پیمانکاری

اعتراض به فسخ قرارداد پیمانکاری و یا اعلام بی اعتباری فسخ قرارداد یکی از دعاوی پیمانکار و کارفرما می باشد که حجم بسیاری از پرونده های مطروحه در مراجع قضایی را به خود اختصاص داده است. اعتراض به فسخ قرارداد پیمانکاری دعوایی است که از سوی پیمانکار علیه کارفرما اقامه می شود و عمده علل طرح این دعوا، عدم رعایت مفاد درج شده در قرارداد و اجرای ترتیبات اداری برای فسخ پیمان می باشد.

برای اینکه کارفرما از طرح چنین دعاوی جلوگیری نماید علاوه بر مشاوره حقوقی با وکیل متخصص در زمینه پیمانکاری، باید به موارد ذیل را رعایت نماید:

باید کلیه مفاد مندرج در قرارداد شامل ابلاغ توسط بالاترین مقام سازمانی، ارائه اخطار با فرصت درج شده برای ارائه مستندات پیمانکاری جهت دفاع، عدم ضبط بی موقع ضمانت نامه های پیمانکار را رعایت نماید. در قراردادهای عمرانی حق اعتراض به فسخ پیمان، از پیمانکار سلب گردیده است مگر اینکه اصلا به صورت کتبی از پیمانکار درخواست دفاعیه نشده باشد.

در قراردادهای پیمانکاری از جمله قراردادهای منعقد شده بر اساس قرارداد همسان منتشره در نشریه ۴۳۱۱ سازمان برنامه و بودجه، هرگاه کارفرما به تعهدات قراردادی خویش از جمله تحویل نقشه ها، تحویل کارگاه بدون معارض مادی و حقوقی، پرداخت اقساط پیش پرداخت، رسیدگی و پرداخت صورت وضعیت های موقت و صورت وضعیت های تعدیل پیمانکار عمل نکرده باشد، نمی تواند قرارداد را طبق ماده ۴۶ و ۴۷ شرایط عمومی پیمان فسخ نماید. چرا که در ماده ۴۶ مقرر گردیده کارفرما در صورتی می تواند اقدام به فسخ قرارداد پیمانکاری نماید که تمام وظایف خود را انجام داده باشد و تعلل در انجام کار متوجه پیمانکار باشد.

در دعوای اعلام و تائید بی اعتباری فسخ قرارداد پیمانکاری، پیمانکار می تواند هزینه های ضبط ضمانت نامه و مسائل مترتب بر دوش کارفرما را نیز مطالبه نماید.

دستور موقت در دعوای ابطال فسخ قرارداد پیمانکاری

همانگونه که گفته شد کارفرما می تواند پس از ابلاغ فسخ پیمان بدون نیاز به مراجعه به مراجع قضایی، اقدام به ضبط تضامین انجام تعهدات و حسن انجام کار پیمانکار نماید. و بیشترین دغدغه پیمانکاران در هنگام اعلام فسخ قرارداد پیمانکاری از سوی کارفرما مربوط به همین بخش می باشد. در حالی که در بسیاری از اوقات اقدام کارفرمایان نسبت به فسخ پیمان غیر قانونی بوده و با طرح دعوا از سوی پیمانکار حکم بر ابطال فسخ پیمان صادر می گردد.

لذا پیمانکاران به محض اعلام فسخ پیمان از سوی کارفرما، در صورتی که نسبت به اعلام فسخ اعتراض دارند و آن را برخلاف قانون می دانند، می توانند همزمان با طرح دعوای ابطال فسخ قرارداد پیمانکاری، تقاضای دستور موقت مبنی بر منع ضبط و پرداخت ضمانت نامه ها را نیز مطرح نمایند. دستور موقت در دعوای ابطال فسخ قرارداد پیمانکاری را می توان پیش از ارائه دادخواست اصلی از دادگاه صالح تقاضا نمود اما باید دادخواست اصلی ظرف ۲۰ روز به دادگاه ارائه شود.

چنانچه قاضی رسیدگی کننده دلایل پیمانکار را قوی بداند و فوریت امر را احراز نماید، با اخذ خسارت احتمالی دستور موقت را صادر می نماید. از این طریق کارفرما تا زمان صدور حکم نهایی و قطعی نمی تواند اقدام به ضبط و وصول ضمانت ها نماید.

مرجع صالح رسیدگی به دعوای ابطال فسخ قرارداد پیمانکاری

در خصوص مرجع صالح رسیدگی به دعوای ابطال فسخ قرارداد پیمانکاری، می توان گفت این دعوا قابل طرح در شورای عالی فنی طبق ماده ۵۳ شرایط عمومی پیمان و یا دادگاه عمومی حقوقی می باشد. در مقاله مرجع صالح رسیدگی به دعاوی پیمانکاری در مورد هر یک از مراجع صالح و نحوه طرح دعوا و روند رسیدگی توضیحات مفصل داده شده است که جهت کسب اطلاعات بیشتر می توانید به این مقاله مراجعه نمایید.

در پایان باید گفت فسخ قرارداد پیمانکاری یکی از رایج ترین مشکلات پیمانکاران می باشد که برای دفاع در قبال آن و بی اثر نمودن آن نیازمند داشتن دانش حقوقی و مهندسی و اشراف به شرایط عمومی پیمان و تسلط بر انواع قراردادهای پیمانکاری می باشد. لذا داشتن وکیل متخصص پیمانکاری که علاوه بر دانش حقوقی دارای تجربه لازم در این زمینه نیز می باشد بیش از سایر دعاوی احساس می شود. دفتر حقوقی بین المللی دادپویان حامی با بیش از ۲۰ سال سابقه فعالیت در حوزه امور پیمانکاری و با بهره مندی از وکلای متخصص و با تجربه در این دعاوی آماده ارائه خدمات حقوقی تخصصی خویش به کارفرمایان و پیمانکاران می باشد.