تفاوت میان تامین خواسته و دستور موقت

تفاوت دستور موقت و تامین خواسته یکی از مهم ترین سوالاتی است که برای اشخاص متعددی که وارد فرآیند رسیدگی حقوقی شده و با این نهادهای حقوقی مواجه می شوند ایجاد می شوند.تفاوت تامین خواسته با دستور موقت هم از نظر قانونی و هم از نظر اجرایی قابل بررسی است. اگرچه هم دستور موقت و هم تامین خواسته ممکن است به توقیف اموال منتهی شوند اما باید در نظر داشت که هر توقیف اموالی را نمی تواند در زمره تامین خواسته و دستور موقت قرارداد.

در مقاله حاضر سعی خواهد شد ضمن بیان تعریفی از نهادهای حقوقی مذکور، تفاوت تامین خواسته با دستور موقت و هم چنین فرق تامین خواسته با توقیف اموال را بیان نماییم.

تعریف تامین خواسته

تامین خواسته یکی از تدابیر احتیاطی است که به وسیله آن خواهان عین خواسته یا معادل آن را از اموال خوانده تا پایان دادرسی توقیف می نماید و از نقل و انتقال آن جلوگیری می کند تا طلب خود را وصول نماید، در واقع تامین خواسته بدین معناست که خواهان پیشاپیش مال موضوع دعوی یا معادل آن را از امول خوانده توقیف کند تا در صورت پیروزی در دعوای مطروحه، از محل اموال توقیف شده، محکوم به را وصول کند.

تعریف دستور موقت

منظور از دستور موقت، دستوری است که خواهان از دادگاه تقاضای صدور آن را مبنی بر توقیف مال یا انجام عمل یا منع از امری تا پایان دادرسی بخواهد. صدور دستور موقت مستلزم تشخیص قاضی رسیدگی کننده به فوری بودن آن می باشد و در صورت عدم احراز فویت امر از سوی دادگاه دستور موقت صادر نمی شود. لازم به ذکر است صدور دستور موقت به هیچ وجه تاثیری در اصل دعوا نداشته و ممکن است دادگاه پس از رسیدگی رای بر بی حقی خواهان صادر نماید.

موارد و شرایط صدور قرار تأمین خواسته

در ماده ۱۰۸ قانون آئین دادرسی مدنی ، صدور قرار تامین خواسته در دو حالت پیش بینی شده است. در واقع طبق ماده مذکور در سه مورد دادگاه بدون اخذ تامین، اقدام به صدور قرار تامین خواسته می نماید اما در غیر از موارد مذکور صدور تامین خواسته منوط به سپردن خسارت احتمالی است.

طبق ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی در سه مورد، قرار تأمین خواسته بدون گرفتن تأمین از خواهان صادر می شود این موارد عبارتند از:

1. دعوا مستند به سند رسمی باشد
2. خواسته در معرض تضییع یا تفریط باشد
3. در خصوص اسناد تجاری واخواست شده

در مواردی به غیر از موارد فوق الذکر، طبق بند دال ماده مذکور صدور تامین خواسته با گرفتن خسارت احتمالی از خواهان انجام می گیرد. این تأمین باید به صورت وجه نقد به صندوق دادگستری واریز گردد.

البته در تبصره این ماده نیز ذکر شده است که تعیین میزان خسارت احتمالی، بادرنظر گرفتن میزان خواسته به ‌نظر دادگاهی است که درخواست تأمین را می‌پذیرد. صدور قرار تأمین‌ موکول به ایداع خسارت خواهد بود.

میزان تأمین که باید به صندوق دادگستری سپرده شود صریحاً مشخص نگردیده ولی در دادگاهها بین ۱۵ تا ۲۰ درصد مبلغ خواسته تعیین می شود و این درصد می تواند کمتر یا بیشتر باشد و بستگی به نظر قاضی رسیدگی کننده دارد. قرار تأمین خواسته مستلزم درخواست خواهان است بنابراین دادگاه در هیچ صورتی نمی تواند بدون درخواست خواهان قرار تأمین خواسته صادر نماید.

درخواست تأمین خواسته ممکن است پیش از تقدیم دادخواست، ضمن دادخواست راجع به اصل دعوا یا در جریان دادرسی تا پیش از صدور حکم قطعی مطرح شود.

اگر درخواست تأمین خواسته ضمن اصل دعوا مطرح شود، می توان اجرای آن را قبل از ابلاغ به خوانده از دادگاه تقاضا نمود.

درخواست تأمین خواسته از دادگاهی می شود که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد و اگر درخواست تأمین خواسته پس از اقامه ی دعوا باشد، باید مستقیماً به همان دادگاهی داده شود که دعوا در آن اقامه شده است.

اگر دادگاه پس از بررسی درخواست تأمین خواسته و دلایل ابرازی هر یک از شرایط صدور قرار تأمین خواسته را احراز ننماید قرار رد دادخواست را صادر می نماید. قرار رد دادخواست تأمین خواسته قابل اعتراض نمی باشد.

پس از ابلاغ قرار تأمین خواسته طرف مقابل می تواند ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ اعتراض نماید، دادگاه در اولین جلسه به اعتراض رسیدگی نموده و نسبت به آن تعیین تکلیف می نماید.در صورتی که دادگاه اعتراض را رد و قرار تأمین خواسته را تائید نماید قرار تا صدور حکم قطعی معتبر و آثار آن به جا می ماند.در صورتی که خواهان در دعوایی که خواسته آن تأمین شده با شکست روبرو شود خسارات ناشی از بازداشت اموال را باید تحمل کند. خوانده می تواند ظرف ۲۰ روز پس از تاریخ ابلاغ حکم قطعی خسارتی را که از قرار تأمین خواسته به او وارد شده از دادگاه صادرکننده ی قرار مطالبه کند.

موارد و شرایط صدور دستور موقت

دستور موقت ممکن است پیش از مطرح شدن اصل دعوا، ضمن اقامه ی دعوا یا پس از آن صورت گیرد.

دستور موقت اقدامی است که به تبع اصل دعوا درخواست می شود یعنی به نوعی با اصل دعوا ارتباط دارد. درخواست دستور موقت در دادگاهی اقامه می شود که اصل دعوا در آن دادگاه مطرح شده باشد در غیر این صورت مرجع درخواست دادگاهی می باشد که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد.

پس از صدور دستور موقت در صورتی که از قبل اقامه دعوا نشده باشد درخواست کننده باید حداکثر ظرف بیست روز از تاریخ صدور دستور موقت به منظور اثبات دعوی خود به دادگاه صالح مراجعه نماید و دادخواست خود را تقدیم و گواهی آن را به دادگاهی که دستور موقت صادر کرده تسلیم نماید در غیر این صورت دادگاهی که دستور موقت را صادر کرده است به درخواست طرف از آن رفع اثر خواهد کرد.

صدور دستور موقت مستلزم گرفتن تأمین مناسب از خواهان برای جبران خسارات احتمالی که ممکن است به خوانده در جریان اجرای دستور موقت وارد آید می باشد. و تعیین میزان این تأمین با دادگاه است.

صدور دستور موقت مستلزم درخواست ذی نفع می باشد بنابراین دادگاه حتی اگر فوریت را از محتویات پرونده احراز نماید نمی تواند بدون درخواست ذی نفع قرار دستور موقت صادر نماید.

درخواست دستور موقت اگر در صلاحیت دادگاهی غیر از دادگاهی باشد که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد باید در برگه های چاپی مخصوص (دادخواست) تنظیم و قید شود زیرا لازم است که در دفتر ثبت دادخواست های دفتر کل ثبت و توسط مقام ارجاع کننده ارجاع شود.

تعداد برگه های درخواست دستور موقت باید به تعداد طرف مقابل به علاوه یک نسخه باشد.

میزان هزینه ی دادرسی دستور موقت معادل دعاوی غیرمالی(پنج هزار ریال) است.

اگر درخواست دستور موقت به دفتر دادگاه رسیده باشد و دادگاه آن را ناقص تشخیص دهد (برای مثال هزینه دادرسی آن پرداخت نشده باشد و یا اسناد مورد استناد پیوست نبوده و کپی شده باشد و غیره…) دادگاه اخطار رفع نقص می فرستد به مدت ۱۰ روز و اگر در این مدت از آن رفع اثر نشود دادگاه قرار رد آن را صادر می کند.

قرار دستور موقت با توجه به ماده ۳۲۵ قانون آئین دادرسی مدنی مستقلاً (به تنهایی) قابل اعتراض و تجدیدنظر نمی باشد باید همراه دعوای اصلی باشد.

میزان و نوع تأمین و مهلت آن با دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به قرار دستور موقت را دارد.

با صدور قرار دستور موقت نه تنها متقاضی آن در صورت شکست در اصل دعوا به موجب رأی نهایی مکلف می شود که خساراتی را که در اجرای آن وارد شده جبران نماید بلکه با صدور و اجرای آن تأمینی که متقاضی آن داده است چنانچه رأی نهایی در اصل دعوا به سود او صادر شود آزاد خواهد شد و اگر رأی علیه او صادرشده باشد در صورتی آزاد می شود که خوانده ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ آن برای مطالبه خسارت اقامه ی دعوا نکند و اگر این دعوا را اقامه نماید تا روشن شدن تکلیف نهایی این دعوا (دعاوی خسارت) تأمین مزبور آزاد نمی شود.

پایان دستور موقت

اگر جهتی را که موجب دستور موقت شده است منتفی شود دادگاه صادر کننده دستور موقت آن را لغو می کند. در صورتی که طرف دعوا تأمینی بدهد که متناسب با موضوع دستور موقت باشد دادگاه در صورت مصلحت از دستور موقت رفع اثر خواهد کرد. اگر نسبت به قرار دستور موقت شکایت شود و قرار فسخ شود از قرار رفع اثر می شود. شکست ذی نفع در دعوا منجر به لغو شدن دستور موقت می شود. استرداد دادخواست یا انصراف کلی از دعوا که به ترتیب صدور قرار ابطال دادخواست رد دعوا و سقوط دعوا را در پی خواهد داشت. موجب لغو قرار دستور موقت می شود.

اجرای تامین خواسته به چه صورت است؟

طبق ماده ۱۱۷ قانون آیین دادرسی مدنی، در زمان صدور قرار خواسته به دلیل فوریت آن، باید فوری به خوانده ابلاغ و پس از آن اجرا شود؛ در مواردی که ابلاغ فوری امکان پذیر نباشد و تأخیر اجرا باعث تضییع یا تفریط خواسته شود ابتدا قرار اجرا می‌شود و پس از آن به خوانده ابلاغ می‌شود. در حین اجرای این قرار، اموال منقول و غیر منقول امکان دارد که توقیف شوند.

گاهی ممکن است دادگاه به جای یک مال در ازای آن مال دیگری را توقیف کند و به این ترتیب تامین را تبدیل به مال دیگری کند. خوانده این امکان را دارد که در ازای مالی که توقیف شده است و یا در حال توقیف است، به میزان همان مال، در صندوق دادگستری یا یکی از بانک‌ها وجه نقد و یا اوراق بهادار به ودیعه قرار دهد.

علاوه بر موارد گفته شده، خوانده می‌تواند تنها یک بار به دادگاه درخواستی بدهد و بخواهد که مال دیگری به جای مال توقیف شده، مورد توقیف قرار بگیرد. مشروط به اینکه مال پیشنهاد شده از نظر قیمت و سهولت فروش از مالی که قبلاً توقیف شده کمتر نباشد و این تبدیل تأمین مشروط به رضایت خواهان است.

اعتراض به قرار تامین خواسته چگونه انجام می‌شود؟

طبق مفاد مقرر در ماده ی ۱۶ قانون آیین دادرسی مدنی، خوانده حق دارد ظرف ده روز به قرار تامین اعتراض نماید. دادگاه در نخستین جلسه به اعتراض به قرار رسیدگی نموده و نسبت به اعتراض به قرار تامین خواسته، تعیین تکلیف می‌نماید.

اگر قرار اجرا شود و در نهایت خواهان ذی نفع شناخته نشود، خوانده می‌تواند خسارت‌های ناشی از اجرای قرار را بخواهد. برای دریافت خسارت، خوانده حق دارد ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ رأی قطعی مبنی بر بی ‌حقی خواهان، ضمن تسلیم دلایل به دادگاه صادر کننده قرار، خسارات خود را مطالبه کند.

خوانده در مهلت ۲۰ روزه ی خود می‌تواند مطالبه خسارت کند و اگر این کار را نکرد، مبلغی را که قبلاً به عنوان خسارت‌های احتمالی سپرده شده با درخواست خواهان به او باز پس داده می‌شود. اما اگر خوانده درخواست خسارت کرد،‌ دادگاه درخواست مطالبه خسارت او را به خواهان ابلاغ می‌کند و او ۱۰ روز مهلت دارد که دفاعیات خود را بیان کند و بعد از آن دادگاه رأی قطعی برای اعتراض به قرار تأمین خواسته را صادر می‌کند.

تفاوت تامین خواسته با دستور موقت در یک نگاه

فرق دستور موقت و تامین خواسته همانطور که در بالا نیز اشاره شد متعدد است اما در یک جمع بندی کلی می تواند موارد زیر را اهم تفاوت دستور موقت با تامین خواسته دانست:

• نتیجه نهایی صدور تامین خواسته لزوما توقیف اموال است اما دستور موقت ممکن است متضمن توقیف اموال، انجام عمل یا منع از امری خاص باشد.
• به دستور موقت نمی توان مستقلا اعتراض کرد و باید در ضمن تجدیدنظرخواهی از رای دادگاه به آن اعتراض کرد اما تامین خواسته به استناد ماده ۱۱۶ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی از سوی خوانده دعوا قابل اعتراض در دادگاه صادر کننده قرار است.
• اجرای دستور موقت منوط به موافقت رییس حوزه قضایی است در حالی که چنین الزام قانونی در خصوص قرار تامین خواسته وجود ندارد.
• در هردو نهاد مذکور امکان تقاضای آن قبل از طرح دعوای اصلی وجود دارد با این تفاوت که در قرار تامین خواسته خواهان فقط ده روز پس از صدور قرار تامین مهلت طرح دعوا دارد ولی این مهلت در دستور موقت بیست روز است.
• در تامین خواسته در سه مورد امکان صدور تامین خواسته بدون تودیع خسارت احتمالی وجود دارد اما در دستور موقت الزاما باید خواهان خسارت احتمالی را تودیع کند.
• در صورتی که خواهان تامین خواسته حاضر به تودیع خسارت احتمالی باشد دادگاه مکلف به صدور تامین خواسته است اما در دستور موقت دادگاه باید فوریت امر را احراز کند.
• در دستور موقت چناچه خواهان محکوم به بی حقی شود خوانده باید ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ رای نهایی مطالبه خسارت را از تامین سپرده شده بنماید در حالیکه این مدت در تامین خواسته ۲۰ روز است
• در تامین خواسته دادگاه باید بدون دعوت از خوانده به درخواست رسیدگی کند و پس از تایید بعد از ابلاغ فورا اجرا می‌شود. ولی در دستور اصل بر این است که برای احراز و تشخیص مورد دستور موقت خوانده دعوت می‌شود و اجرای آن نیز پس از ابلاغ امکان پذیر است.
• خسارت احتمالی در تامین خواسته لزوما وجه نقد است اما در دستور موقت نوع تامین بسته به نظر دادگاه دارد.

سخن پایانی

در این مقاله سعی شد احکام کلی راجع به دستور موقت و تامین خواسته را اجمالا بیان کنیم و همچنین تفاوت های دستور موقت و تامین خواسته به صورت تیتر وار بیان  شد. اما نکته ای که حائز اهمیت است این می باشد که در برخی مواقع هم امکان تقاضای دستور موقت مهیاست و هم امکان صدور تامین خواسته. در چنین شرایط با توجه به شرایطی که قانون گذار برای هر نهادی پیش بینی کرده است باید بهترین تصمیم ممکن اتخاذ شود.

چنانچه در زمینه دستور موقت سوال یا مسئله ای برای شما حادث شده باشد می توانید با وکلای مجرب ما در این زمینه تماس حاصل نمایید. دفترحقوقی بین المللی دادپویان حامی آماده ارائه مشاوره و قبول وکالت در انواع پرونده های حقوقی و کیفری می باشد.

“سوالات متداول”

“مهلت تقاضای تامین خواسته یا دستور موقت تا کی است؟”

هر دو نهاد حقوقی مذکور از قبل از تقدیم دادخواست تا قبل از صدور حکم قطعی از دادگاه قابل در خواست هستند.

“در دعوای مطالبه وجه تامین خواسته بخواهیم یا دستور موقت؟”

در چنین مواردی تامین خواسته مصلحت هست چرا که قاضی در صورت عدم احراز ضرورت می تواند تقاضای دستور موقت را رد نماید اما در تامین خواسته در صورتی که خسارت احتمالی را تودیع کنید مکلف به قبول تقاضای تامین خواسته خواهد بود.

“چگونه با وکلای دادپویان حامی در ارتباط باشیم؟”

شما می‌توانید از طریق شبکه‌های اجتماعی نظیر واتساپ و یا تلگرام با وکلای دفتر حقوقی دادپویان حامی در ارتباط باشید. همچنین می‌توانید از طریق فرم مربوطه درخواست مشاوره رایگان خود را ثبت کنید.