تأخیر در تحویل محموله، آسیب دیدن کالا در مسیر یا اختلافات مالی با شرکت باربری از جمله مواردی است که منجر به طرح دعاوی حقوقی بین متصدی حمل و فرستنده یا گیرنده کالا می گردد. ریشه بسیاری از این مشکلات، یک قرارداد حمل و نقل ناقص و غیرحرفه ای است.
تنظیم قرارداد با شرکت های حمل و نقل یک اقدام حقوقی است که مرزهای مسئولیت، تعهدات و راهکارهای حل اختلاف را مشخص می‌کند. در این مقاله توضیح خواهیم داد که چه نکات حقوقی کلیدی را باید در قرارداد خود بگنجانید و از چه اشتباهات رایجی باید پرهیز کنید.
قرارداد حمل و نقل چیست؟
قرارداد حمل و نقل یک توافق نامه حقوقی و الزام‌آور است که بین فرستنده و متصدی حمل و نقل منعقد می‌شود برای جابجایی کالا از نقطه ای به نقطه دیگر.
در واقع این قرارداد سندی است که در آن، متصدی حمل و نقل تعهد می‌کند یک محموله یا کالا را در ازای دریافت مبلغی مشخص (که به آن کرایه حمل گفته می‌شود)، به صورت سالم و در زمان مقرر از مبدأ تحویل گرفته و به مقصد و شخص گیرنده تحویل دهد.
انواع قرارداد حمل و نقل
انواع قراردادهای حمل و نقل را می توان به شرح ذیل دسته بندی نمود:
حمل و نقل داخلی و حمل و نقل بین المللی
در صورتی که قرارداد حمل و نقل جنبه داخلی داشته باشد، قانون کشور حاکم خواهد بود و اگر قرارداد، جنبه بین المللی داشته باشد، کنوانسیون های بین المللی حاکم بر قرارداد حمل و نقل خواهد بود.
قرارداد حمل و نقل زمینی
حمل و نقل زمینی شامل حمل و نقل هایی است که از طریق وسایلی مانند اتوبوس، کامیون، راه آهن و غیره انجام می شود و اساسا به دو نوع حمل و نقل جاده ای و ریلی تقسیم می شود. کنوانسیون CMR برای حمل و نقل جاده ای وضع شده و بر هر قراردادی که برای حمل و نقل کالا منعقد شده باشد، اعمال می شود و نسبت به قراردادهای مقدماتی که به موجب آن یک شرکت برای تنظیم حمل و نقل با یک شرکت دیگر قرارداد منعقد می کند نمی شود.
شرایط قرارداد حمل و نقل جاده ای
امروزه عدم رعایت تشریفات برای انعقاد قراردادهای حمل و نقل مورد پذیرش قرار گرفته و کنواسیون CMR هم از این اصل تبعیت نموده است و شکل خاصی را برای قراردادهای تحت شمول خود لازم ندانسته استف به گونه ای که حتی وجود راهنامه و بارنامه را برای تحقق قرارداد و شمول مقررات کنوانسیون لازم دانسته نشده است.
همچنین کنوانسیون در مورد شرایط تشکیل قرارداد نیز ساکت است و آن را به قانون ملی مناسب واگذار کرده است. لذا قواعد عمومی قراردادها و قانون تجارت در خصوص قراردادهای حمل و نقل نیز حاکم است.
تعهدات فرستنده در قرارداد حمل و نقل جاده ای
فرستنده مکلف است موارد ذیل را انجام دهد:
- تسلیم کالا و کلیه اسناد مربوط به حمل کالا
- ارائه اطلاعات جامع و صحیح در مورد کالا و چگونگی حمل آن و تحویل آن به گیرنده و تکمیل بارنامه
- اعلام ماهیت خطرناک کالا
- پرداخت کرایه و کلیه هزینه های مربوط به اجرای دستورات و عوارض قاونی مربوط به کالا
- بسته بندی مناسب کالا
- تضمین مناسب بودن کالا برای حمل
- بارگیری، بارچینی و تخلیه کالا
تعهدات گیرنده کالا در قرارداد حمل و نقل جاده ای
گیرنده شخصی است که به موجب بارنامه حق دریافت بار را دارد. این شخص ممکن است خریدار یا شخصی باشد که به نمایندگی از عرضه کننده، کالا را تحویل می گیرد.
به طور معمول گیرنده کالا در قرارداد حمل، طرف معامله قرار نمی گیرد و شخص ثالث محسوب می شود.
تعهدات گیرنده در قرارداد حمل به شرح ذیل می باشد:
- پرداخت پس کرایه و مخارج مربوط به حمل کالا
- تحویل گرفتن و تخلیه کالا در مقصد
- وارسی و اعلام خسارت و عیب کالا
- انجام تشریفات گمرکی و سایر تشریفات اداری
تعهدات متصدی در قرارداد حمل و نقل جاده ای
- درج کردن قید این عبارت که حمل کالا مشمول مقررات کنوانسیون CMR می باشد.
- استفاده صحیح و اطمینان از کامل بودن بارنامه جاده ای و اسناد پیوست آن
- تحویل گرفتن کالا
- بررسی مندرجات بارنامه، وضعیت ظاهری کالا و بارگیری
- حمل کالا طبق قرارداد حمل با وسیله نقلیه مناسب با جاده و ارزش کالای مورد حمل و در مسیر مناسب یا انتخاب شده و مراقبت در سالم رسانیدن کالا به مقصد
- دریافت هزینه های حمل کالا
- تحویل کالا به گیرنده
قرارداد حمل و نقل ریلی
قراردادهای حمل و نقل ریلی صرفا به قراردادهای حمل کالا از طریق راه آهن یا مسیرهای ریلی گفته می شود. منظور از این نوع از قراردادها، قراردادهایی است که میان ارسال کننده و متصدی حمل ریلی اعم از راه آهن و موسسه حمل و نقل منعقد می شود و هدف از آن حمل کالا از طریق زیر ساخت های ریلی می باشد.
قراردادهای حمل و نقل ریلی بین المللی مشمول کنوانسیون CIM می باشد. در این کنوانسیون مقرر گردیده قرارداد حمل و نقل با یک بارنامه تائید می شود، با این حال فقدان، نامنظمی یا موجود نبودن بارنامه بر اعتبار قرارداد حمل و نقل یا قابلیت اعمال قواعد کنوانسیون بر قرارداد حمل تاثیری نخواهد داشت.
همچنین قرارداد حمل و نقل ریلی باید به صورت معوض و در مقابل پرداخت کرایه حمل باشد. در غیر اینصورت، مشمول قواعد کنوانسیون نخواهد بود.
تعهدات فرستنده در قرارداد حمل و نقل ریلی
- تسلیم کالا و کلیه اسناد حمل کالا
- تکمیل بارنامه و ارائه اطلاعات جامع و صحیح در مورد کالا و چگونگی حمل و تحویل آن به گیرنده
- قید اطلاعاتی در بارنامه بنا به تقاضای ارسال کننده
- اعلام اهیت خطرناک کالا
- پرداخت کرایه و کلیه هزینه های مربوط به اجرای دستورات و عوارض قانونی مربوط به کالا
- بسته بندی مناسب کالا
- بارگیری، بارچینی و تخلیه کالا
- تضمین مناسب بودن کالا برای حمل
- انجام تشریفات گمرکی و سایر مراجع اداری
- جبران خسارت در صورت تخطی از تعهدات ناشی از قرارداد
تعهدات گیرنده در قرارداد حمل و نقل ریلی
- پرداخت پس کرایه و مخارج مربوط به حمل کالا
- تحویل گرفتن و تخلیه کالا در مقصد
- وارسی و اعلام خسارت و عیب کالا
- انجام تشریفات الزامی گمرک
تعهدات متصدی در قرارداد حمل و نقل ریلی
- قید این نکته در بارنامه که قرارداد تایع قواعد یکنواخت حاضر می باشد.
- تحویل گرفتن کالا
- صدور بارنامه
- استفاده صحیح از بارنامه و اسناد پیوست آن
- بررسی مندرجات بارنامه، وضعیت ظاهری کالا و بارگیری
- تحویل کالا به گیرنده
- تامین واگن توسط حمل کننده
- دریافت بهای کالا از گیرنده
- رعایت دستورات ارسال کننده در موارد ممانعت از حمل یا تحویل کالا
- به کارگیری خدمه صالح و شایسته و مسئولیت در قبال اقدامات آنها و رعایت مقررات ایمنی حمل و نقل
قرارداد حمل و نقل دریایی
قرارداد حمل و نقل دریایی یکی دیگر از انواع قراردادهای حمل و نقل می باشد که در مقاله مجزایی به صورت کامل در خصوص آن توضیح داده ایم لذا برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید به این مقاله مراجعه نمائید.
قرارداد حمل و نقل هوایی
وضعیت حمل و نقل هوایی به دلیل خصوصیت خاص آن متفاوت است و مسئولیت متصدیان حمل و نقل هوایی در برابر مسافر و کالای وی از مسائل مهمی است که در حقوق حمل و نقل هوایی مطرح است. برای یکسان سازی مقررات مربوط به حمل و نقل هوایی بین المللی، کنوانسیون ورشو به عنوان قانون حاکم تعیین گردید.
حقوق فرستنده در قرارداد حمل و نقل هوایی
در صورتی که فرستنده کلیه تعهدات ناشی از قرارداد حمل را رعایت کند، وی حق خواهد داشت:
- با پس گرفتن کالا در فرودگاه مبدا یا مقصد و یا
- با توقف کالای در حال حمل در هر فرود یا
- با درخواست تحویل کالا در مقصد یا در جریان سفر به شخصی غیر از گیرنده ای که در ابتدا معرفی شده یا
- با درخواست جهت بازگرداندن کالا به فرودگاه مبدا، نسبت به محموله تعیین تکلیف نماید.
این اختیارات باید به نحوی باشد که به ضرر متصدی حمل یا سایر فرستندگان منتهی نشود. فرستنده باید کلیه هزینه های ناشی از اعمال این حق را جبران کند. متصدی حمل قبل از اجرای دستورات فرستنده برای در اختیار گرفتن کالا، باید نسخه بارنامه هوایی یا رسید بار را مسترد نماید.
حقوق گیرنده کالا در حمل و نقل هوایی
گیرنده حق دارد با ورود کالا به مقصد و با پرداخت هزینه های مربوطه، مطابق با شروط حمل، از متصدی درخواست نماید کالا را به وی تحویل نماید مگر آنکه فرستنده حق خود به در اختیار گرفتن کالا را اعمال نماید.
متصدی باید به محض رسیدن کالا در مقصد، گیرنده را از ورود کالا مطلع نماید مگر این که برخلاف آن توافق شده باشد. در صورتی که کالا مفقود شود و متصدی حمل این موضوع را بپذیرد، و یا در صورتی که کالا تا مدت ۷ روز پس از انقضای تاریخی که طی آن باید به مقصد برسد، نرسیده باشد، گیرنده حق دارد حقوق ناشی از قرارداد حمل را علیه متصدی به اجرا گذارد.
مسئولیت های متصدی در قرارداد حمل و نقل هوایی
متصدی حمل در قرارداد حمل و نقل هوایی در موارد ذیل مسئول می باشد:
- مسئولیت برای فوت و صدمات بدنی مسافر
- مسئولیت برای خسارت وارده به بار همراه مسافر
- مسئولیت برای خسارت به کالا
- مسئولیت برای تاخیر در تحویل
قرارداد فورواردری چیست؟
فورواردر شخصی است که چگونگی حمل کالا را از طرف مشتری خود طراحی می کند بدون آنکه خود نقش حمل کننده را داشته باشد. در واقع فورواردر به عنوان متخصص حمل و نقل، روشهای مختلف را مورد بهره برداری قرار می دهد و در رابطه با تشریفات اداری و تهیه اسناد اقدامات لازم را به عمل می آورد.
فورواردر می تواند علاوه بر حمل خدماتی مانند بسته بندی، انبارداری، جمع آوری کالا و بسیاری از خدمات دیگر را نیز ارائه نماید. اما فعالیت اصلی وی تصدی حمل می باشد. به همین جهت بعد از انتخاب فورواردر، صاحب کالا با انعقاد قراردادی رسما با فورواردر وارد معامله می شود.
پیش از انعقاد قرارداد، با مشاوره وکیل متخصص در قراردادهای حمل و نقل، از بروز هزینه‌های زمانی و مالی غیرضروری جلوگیری کرده و از منافع خود به صورت اصولی محافظت کنید.
طرفین اصلی در قرارداد حمل و نقل کالا
طرفین اصلی در قرارداد حمل و نقل کالا به شرح ذیل می باشد:
فرستنده کالا یا ارسال کننده
ارسال کننده شخصی است که با متصدی حمل، قرارداد منعقد می نماید. در تجارت بین الملل فرستنده ممکن است فروشنده یا طبق موافقتنامه فروش، خریدار باشد. البته فورواردر یا هر شخص دیگری نیز ممکن است کالا را ارسال نماید. علی الاصول ارسال کننده کالا یا کسی که اقدام به انعقاد قرارداد حمل با متصدی حمل می کند، به عنوان صاحب کالا شناخته می شود.
متصدی حمل و نقل
متصدی حمل کسی است که در مقابل دریافت اجرت، حمل کالا را بر عهده می گیرد. اساسا قرارداد حمل و نقل، بین فرستنده و متصدی حمل منعقد می شود. متصدی می تواند شخص حقیقی یا حقوقی باشد. حمل کننده واقعی ممکن است خود حمل کننده قراردادی باشد و یا به نمایندگی از حمل کننده قراردادی یا به جای وی اقدام به حمل نماید که در این صورت هیچ رابطه ای با فرستنده کالا نخواهد داشت و در چنین حالتی، مسئول فعل یا ترک فعل های حمل، متصدی حمل واقعی شناخته خواهد شد.
گیرنده کالا
گیرنده کالا کسی است که کالای موضوع حمل برای وی ارسال می شود و می تواند کالا را تحویل بگیرد. اصولا در قرارداد حمل و نقل، گیرنده کالا شخصا طرف معامله قرار نمی گیرد و قرارداد بین متصدی و فرستنده منعقد می شود و گیرنده کالا فقط شخص ثالثی است که به عنوان ذینفع، ثالث می باشد.
فورواردر
همانگونه که گفتیم، فورواردر صرفا عملیات هماهنگی و ترتیب حمل کالا را بر عهده دارد. در این نوع از قرارداد فرستنده با فورواردر قرارداد منعقد می نماید و سپس ایشان با تعیین بهترین مسیر حمل، مقصد مربوطه را انتخاب و با متصدی، قراردادی راجع به حمل منعقد می نماید.
باید ها و نبایدها در قرارداد حمل و نقل کالا
- اطلاعات کامل طرفین (مشخصات شناسنامه ای، شماره ثبت شرکت ها، آدرس قانونی، نماینده مجاز) و مشخصات کالا (نوع، مقدار، وزن، حجم) در متن قرارداد درج شود.
- نوع کالا، تعداد، وزن دقیق (و در صورت لزوم حجم)، ابعاد، نوع بسته بندی، ارزش کالا و هرگونه ویژگی خاص (مانند فاسدشدنی، شکستنی، خطرناک بودن).
- آدرس کامل و دقیق محل بارگیری و محل تخلیه باید ذکر شود.
- تاریخ و ساعت دقیق بارگیری و تاریخ و ساعت تخمینی (یا قطعی) تحویل کالا
- مسئولیت هر یک از طرفین را مشخص نمائید. برای مثال مسئول بارگیری و تخلیه، آیا راننده است یا فرستنده و گیرنده؟هزینه‌های مرتبط با کارگر یا لیفتراک بر عهده کیست؟ آیا کالا باید بسته‌بندی خاصی داشته باشد؟ مسئولیت صحت و سلامت بسته بندی با کیست؟
- کرایه حمل باید به صورت دقیق و عددی (و حروفی) در قرارداد ذکر شود. هزینه‌های احتمالی مانند حق توقف (دموراژ)، عوارض جاده ای، هزینه های گمرکی (در حمل بین‌المللی) و… باید مشخص شود که بر عهده کیست. همچنین زمان و شیوه پرداخت را تعیین کنید (مثلاً پرداخت بیعانه، پرداخت پس از بارگیری، تسویه کامل در مقصد پس از تحویل سالم کالا).
- باید نوع پوشش بیمه، سقف تعهد بیمه‌گر و مسئولیت هر یک از طرفین در زمینه خسارات احتمالی به وضوح تعیین شود. بندهای مربوط به بیمه و حوادث غیرمترقبه (فورس ماژور) نباید نادیه گرفته شود. زیرا عدم پیش‌بینی آن می‌تواند تبعات حقوقی سنگینی در پی داشته باشد.
- مرجع صالح برای حل اختلاف را صریحاً مشخص نمائید که می‌توانید داوری تخصصی، مراجع قضایی یا اتاق بازرگانی رای به عنوان مرجع حل اختلاف انتخب نمائید.
- کلیه اسناد تکمیلی ازجمله بارنامه، فهرست بسته بندی و مجوزهای مربوطه به عنوان جزئی از قرارداد معرفی شود.
نباید: از امضای ضمیمه ها و اشاره به آنها در متن اصلی صرف‌نظر کرد؛ چرا که ممکن است از نظر حقوقی قابل استناد نباشند.
بیشتر بدانید: صفر تا صد بیمه حمل و نقل کالا
جمع بندی
قرارداد حمل و نقل کالا، به عنوان یکی از حیاتی‌ترین ابزارهای حقوقی در حوزه لجستیک و تجارت، باید با دقت فراوان تنظیم شود تا حقوق و تعهدات طرفین به شکل شفاف و کامل مشخص گردد.
به خاطر داشته باشید که هر گونه ابهام در بندهای حقوقی، به اختلافات و زیان های جبران ناپذیر منجر می شود. با تدوین یک قرارداد حرفه‌ای حمل و نقل کالا، از پیش برای تمام احتمالات، آماده باشید و مطمئن گام بردارید.
دفتر حقوقی دادپویان حامی با تیمی متشکل از وکلای پایه یک متخصص و با تجربه در حوزه تجارت بین الملل و حقوق حمل و نقل کالا، آماده ارائه خدمات حقوقی تخصصی خویش به شما عزیزان می باشد. جهت بهره مندی از خدمات تخصصی این مجموعه با شماره های مندرج در وب سایت با ما در تماس باشید.
بنده باری را در اصفهان بارنامه کردم به مقصد آستارا در بارنامه هم قید شده که کالا در مقصد تحویل مالک گردد ولی راننده بار در مقصد را تحویل شخص دیگری داده از هر کسی پرس و جو میکنیم میگوید بار را تحویل نگرفته و راننده هم رسید تحویل کالا به من نمیدهد با این شرایط ازچه کسی شکایت کنم و در اصفهان باید شکایت کنم یا در آستارا؟
با توجه به اینکه بارنامه در اصفهان صادر گردیده است و بار در همان شهر تحویل گردیده لذا شکایت کیفری خیانت در امانت را علیه شخص راننده مطرح نمایید تا موضوع پیگیری شود
باسلام
با یک شرکت حمل و نقل قراردا منعقد کرده ایم که اکنون راننده آن ها سبب خسارت به کالاها شده است آیا می توانیم علیه شرکت اقامه دعوا نماییم ؟
بله می توانید