مطالبه حق نسق و حق ریشه در املاک وقفی،نیز همچون سایر املاک مزروعی غیر وقفی امکان پذیر میباشد و البته تعیین و پرداخت حق ریشه ونسق معمولا از طریق توافق بین زارع و مالک و کسب رضایت از مزارع صورت می گیرد.اما چنانچه موضوع از این طریق فیصله پیدا نکند از طریق محکمه اقدام میشود. در این مرحله از کارشناسان استفاده میگردد و افراد مزبور با درنظرگرفتن عوامل متعددی نسبت به تعیین حق ریشه اقدام می نمایند.
حق نسق و حق ریشه در املاک وقفی ،چگونه حقی است؟
پیش از شروع بحث لازم است با تعریف حق ریشه، حق نسق آشنا شوید. به عبارت دیگر میتوان چنین گفت که حق ریشه و حق نسق همچون حق کسب و پیشه و تجارت در عقد اجاره است.
حق ریشه :با توجه به اینکه زارع ریشه کشت خود را با اجازه مالک ،در زمین وی ایجاد نموده ، لذا ریشه موجود در زمین متعلق به زارع در نظر گرفته می شود.
حتی بعد از اتمام عقد (مزارعه و مساقات) این ریشه حقی را برای زارع در زمین مالک ایجاد می نماید.که به آن حق ریشه می گویند.
حق نسق:در لایحه قانونی اصلاح لایحه واگذاری و احیا ء اراضی مصوب ۲۵/۶/۵۸:
نسق عملکرد عمرانی کسی است که به آبادی زمین اقدام کرده است.
از نظر قانون و عرف این حق برای صاحبان آن به رسمیت شناخته شده است.و ضمن اینکه مورد حمایت قوانین جاری کشور می باشد. همچنین قابلیت به ارث رسیدن به ورثه را نیز دارا میباشد. زارعی که صاحب حق ریشه است در زمانی که به هردلیل ملک را ترک می نماید ،باید به حق خود برسد.مثلا اگر مالک اقدام به فروش ملک خود نموده ویا اگر ملک باید برای اجرای طرح های دولتی توسط دولت تملک شود و یا به هر دلیل دیگر ،در این مواقع حق ریشه باید ارزیابی شده و به زارع صاحب حق پرداخت گردد و میزان حق ریشه در صورت عدم توافق ،بین مالک و زارع ،توسط کارشناسان ارزیابی و تعیین می گردد.
در ارزیابی حق ریشه چه عواملی موثر میباشند؟
تعیین و پرداخت حق ریشه بیشتر از طریق توافق بین زارع و مالک و کسب رضایت از مزارع صورت می گیرد.ولی درصورتی که کار به قضاوت و محکمه کشیده شود.کارشناسان با درنظرگرفتن عوامل متعددی که اهم آن شامل موارد ذیل است نسبت به تعیین حق ریشه اقدام می نمایند:
- مدت زمان و دوران تصرف ملک توسط زارع یا زمان زراعت و غرس درخت و غیره
- کیفیت و چگونگی آبادانی و اقدامات عمرانی زارع در زمین کشاورزی.
- نحوه تقسیم عرفی محصول بین مالک و زارع در دوران تصرف.
- کیفیت و کمیت بکارگیری عواملی نظیر ،بذر ،کود ،وجین،آبیاری و برداشت و سهم هرکدام اعم از متصرف یا مالک.
- توجه به حقوق ناشی از قوانین نظیر اصلاحات ارضی
- کمیت و کیفیت سرمایه گذاری کشاورز یا متصرف یا مستاجر در محل کار نظیر تسطیح، خاکبرداری حفره ،چاه و غیره
- اجاره سالیانه املاک و عرف اجارات در منطقه
- عواملی که با توجه به عرف و عادت و قرارداد طرفین باید مورد توجه قرار گیرد.
- مدیریت و سهم مالک در اداره کردن ملک کشاورزی و مزرعه.
- بررسی در سوابق وجود یا عدم وجود توافقات گذشته بین مالک و زارع.
- نقش زارع در حفاظت و نگهداری ملک از تصرفات در طول دوران گذشته.
- موقعیت مکانی ملک و اهمیت منطقه از نظر تولیدات کشاورزی.
- وضعیت و موقعیت ملک در زمان حاضر با توجه به تحولات سریع سالهای اخیر در امور مربوط به ارزش املاک کشاورزی.
- نحوه حضور یا عدم حضور مالک در دوران تصرف ملک توسط زارع و توجه به سایر عوامل موثر حسب مورد.
باتوجه به نکات یادشده و براساس تجربیاتی که وجود دارد میزان حق ریشه ای که کارشناسان برای زارع تعیین می کنند .بین حداقل۲۰ درصد و حداکثر ۵۰ درصد از ارزش روز زمین باشد.
در ارزیابی حق نسق چه عواملی تاثیر میگذارند؟
- مدت زمان تصرف ملک یا زمان زراعت و غیره
- کیفیت آبادانی زمین محل کار کشاورزی
- نحوه تقسیم محصول بین مالک و زارع
- کیفیت و کمیت به کارگیری عواملی نظیر بذر، کود،وجین،آبیاری،برداشت و سهم هرکدام اعم از متصرف یا مالک
- حقوق ناشی از قوانین نظیر اصلاحات ارضی ،کشت موقت ،تصرف و غیره.
- کمیت و کیفیت سرمایه گذاری کشاورز یا متصرف یا مستاجر در محل کار نظیر تسطیح،خاکبرداری،حفره ،چاه،و غیره
- اجاره سالیانه
- سایر عوامل موثر که با توجه به عرف و عادت و قرارداد طرفین باید مورد توجه قرار گیرد
- مدیریت و سهم مالک در اداره کشاورزی مزرعه
براساس عوامل ذکر شده حقوق زارعانه ،مستاجرین ،متصرفین قانونی و عرفی اراضی کشاورزی متفاوت بوده و با توجه به عوامل ذکر شده به وسیله کارشناس متخصصین تعیین و محاسبه می شود. در هرحال حقوق زارعانه بخشی از بهای عرصه و اعیان ملک است
با سلام و صلوات برمحمدو آل محمد ص،
پدر بنده مدت ۷۵ سال است مستاجر و به شکلی سرایدار ملکی کلنگی و بسیار قدیمی یکی از دوستان خودش است که این ملک توسط صاحبش وقف سیدالشهداءع گردیده ،و در حال حاضر در آن زندگی میکنیم و چون در محل این ملک بازار کسب و کار رونق گرفته دیگر محل زندگی برای خانواده نیست واز طرفی چون پدر بنده فوت نمودن و مادرم به همراه دو خواهرم در آنجا سکونت دارند میخواستم ببینم حق ریشه این مدت طولانی را چطور میتوان طلب کرد.
ضمنا خانواده من یک شهید در جنگ تحمیلی تقدیم انقلاب اسلامی نموده و بدور از شآن آنهاست که آواره باشند. باتشکر
سلام. در مقاله مطالبه حق نسق و حق ریشه در املاک وقفی به این سوال شما پاسخ داده شده است. در مورد شما که فرمودید پدر شما سرایدار ملک بوده دارای حق ریشه نمی باشید.