تعریف داوری
«داوری عبارت است از رفع اختلاف بین متداعین در خارج از دادگاه به وسیله شخص یا اشخاص حقیقی مرضی الطرفین و یا انتصابی»
به بیانی دیگر فصل خصومت توسط غیرقاضی بدون تشریفات رسمی رسیدگی دعاوی را داوری می نامند.
همچنین نیز باید اشاره کرد که قرآن کریم در سوره ی نساء آیه ی ۳۵ که برای صلح و سازش و رفع ناسازگاری بین زوجین تشکیل محکمه صلح خانوادگی را توصیه کرده است.
لازم به ذکر است که در ماده ۲۷ قانون حمایت خانواده مصوب سال ۹۲ تصریح شده است که در تمامی موارد درخواست طلاق به جز طلاق توافقی دادگاه باید به منظور ایجاد صلح و سازش موضوع را به داوری ارجاع کند. انتخاب داور در موضوع طلاق الزامی است. در صورتی که طرفین یا یکی از آن ها داور خود را تعیین نکند با رعایت آئین نامه اجرایی مربوط به طلاق دادگاه رأساً داور تعیین خواهد نمود.
ماده ۲۸ قانون حمایت خانواده در خصوص تعیین شرایط داور بیان می دارد که: پس از صدور قرار ارجاع امر به داوری هر یک از زوجین مکلفند ظرف یک هفته از تاریخ ابلاغ یک نفر از اقارب خود را که حداقل سی سال سن داشته و متأهل و آشنا به مسائل شرعی، خانوادگی و اجتماعی باشد را به عنوان داور به دادگاه مدنی معرفی نماید.
در تبصره ۱ ذیل این ماده نیز تصریح شده است: افرادی که متأهل بوده اند ولی همسرشان فوت نموده است نیز می توانند به عنوان داور پذیرفته شوند.
تبصره ۲: در صورت نبودن فرد واجد شرایط در بین اقارب یا عدم دسترسی به ایشان یا استنکاف آنان از پذیرش داوری هر یک از زوجین می توانند داور خود را از بین افراد واجد صلاحیت دیگر تعیین و معرفی کنند. در صورت امتناع زوجین از معرفی داور یا عدم توانایی آنان دادگاه خود یا به درخواست هر یک از طرفین به تعیین داور مبادرت می کند.
تعداد داوران در دعاوی خانوادگی (طلاق) باید متعدد باشد مستنبط از ماده واحده قانون اصلاح مقرر است مربوط به طلاق تعداد حکمین باید دو نفر باشند، یک نفر از طرف زوج و یک نفر از طرف زوجه
اعتراض به رأی داوران
چنانچه زوج یا زوجه نسبت به رأی صادره توسط داوران اعتراض داشته باشند قوانین فعلی مربوط به حقوق خانواده در آن خصوص ساکت می باشد اما طبق قانون آئین دادرسی مدنی مواد (۴۸۹ و ۴۹۰) هر یک از طرفین می توانند ظرف بیست روز بعد از ابلاغ رأی داور از دادگاهی که دعوا را ارجاع به داوری کرده یا دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد حکم به بطلان رأی داور را بخواهد.
ضمانت اجرای عدم ارجاع موضوع اختلاف به داوری
مطابق قوانین آئین دادرسی مدنی چنانچه طرفین توافق ارجاع امر به داوری در صورت بروز اختلاف نموده باشند. تا زمانی که طرفین از توافق مزبور کتباً اعلام عدول ننموده باشند دادگاه به استناد بند یک ماده ۴۸۱ و مواد ۴۵۴ و ۴۷۲ قانون آئین دادرسی مدنی قرار عدم استماع دعوی صادر خواهد نمود ولیکن در ارتباط با دعاوی مربوط به طلاق چنانچه دادگاه بدون رعایت مقررات و تشریفات داوری اقدام به صدور گواهی عدم سازش (طلاق) نماید در قانون یا آئین نامه اجرائی مربوط به طلاق در آن خصوص سکوت اختیار شده است.
حق الزحمه داوری
در ارتباط با طلاق حق الزحمه داوری با توجه به اینکه حکمین علی القاعده از بستگان و خویشان طرفین دعوا انتخاب می شوند و تمام تلاش آنان جهت ایجاد صلح و سازش بین زوجین می باشد لذا عموماً تمایل و انگیزه ای برای دریافت حق الزحمه وجود ندارد مع الوصف به موجب ماده ۸ آئین نامه اجرائی تبصره یک ماده واحده اصلاح قانون مقررات مربوط به طلاق ریاست قوه ی قضائیه حق الزحمه متناسبی از طرف دادگاه تعیین و در مرحله اول از شخصی که داور از سوی او انتخاب یا برای وی نصب شده دریافت خواهد شد و چنانچه دادگاه مقتضی بداند دستور وصول آن را بالمناصفه از طرفین یا از متقاضی طلاق صادر خواهد کرد.
با توجه به مطالب ذکر شده در خصوص حق الزحمه داوران در این مورد تکلیف وصول حق الزحمه و ایداء آن به داوران به عهده دادگاه می باشد.
میزان حق الزحمه داوری در ارتباط با سایر داوری بر اساس آئین نامه ای که هر سه سال یک بار توسط وزیر دادگستری تهیه و به تصویب رئیس قوه قضائیه خواهد رسید.(ماده ۴۹۸ قانون آئین دادرسی مدنی)
