صلاحیت دیوان عدالت اداری
طبق اصل یکصد و هفتاد و سوم قانون اساسی، به منظور رسیدگی به شکایات، تظلمات و اعتراضات مردم نسبت به مأمورین یا واحدها یا آیین نامه های دولتی و احقاق حقوق آنها، دیوانی به نام [دیوان عدالت اداری] زیر نظر رئیس قوه قضائیه شکل گرفته است.
طبق قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری دیوان به عنوان مرجعی قضایی که صرفاً در تهران مستقر است، متشکل از شعب بدوی، تجدیدنظر، هیأت عمومی و هیأت های تخصصی می باشد.
البته به منظور تسهیل در دسترسی مردم به خدمات دیوان، دفاتر اداری دیوان در مراکز استان ها شکل گرفته که وظیفه ثبت درخواست ها و دادخواست های شاکیان و ارشاد و معاضدت قضایی آنها را بر عهده دارند.
دیوان عدالت اداری به چه موضوعاتی رسیدگی می کند؟
- رسیدگی به شکایات و تظلمات اشخاص حقیقی و یا اشخاص حقوقی نسبت به تصمیمات و اقدامات واحدهای دولتی اعم از وزارتخانه ها و سازمان ها و موسسات و شرکت های دولتی و شهرداری ها و سازمان تأمین اجتماعی و تشکیلات و نهادهای انقلابی و موسسات وابسته به آنها.
اشخاص می توانند در صورتی که به تصمیمات و اقدامات ماموران نهادها و واحدهای نام برده شده اعتراضی دارند در دیوان عدالت اداری مطرح نمایند. از تصمیمات و اقداماتی می توان شکایت نمود که راجع به وظایف ماموران باشد.
با توجه به صلاحیت استثنایی دیوان عدالت اداری و صلاحیت عام محاکم دادگستری، اگر نهاد یا موسسه ای غیر از موارد نام برده شده تصمیمی اتخاذ کند یا اقدامی نماید که موجب ضرر و زیان اشخاص حقیقی و حقوقی شود شکایت از این تصمیم یا اقدام قابل طرح در دیوان عدالت اداری نمی باشد.
به عنوان مثال بانک های دولتی، شرکت دولتی محسوب شده و می توان از تصمیمات و اقدامات آنها در دیوان عدالت اداری شکایت نمود. اما از بانک های خصوصی به این دلیل که خارج از موارد یاد شده می باشند نمی توان در دیوان عدالت اداری شکایت نمود.هم چنین شکایت از سازمان های مردم نهاد و موسسات خصوصی در دیوان عدالت اداری ممکن نیست.
- رسیدگی به اعتراضات و شکایات از آرا و تصمیمات قطعی هیات های رسیدگی به تخلفات اداری و کمیسیون هایی مانند کمیسیون های مالیاتی، هیات حل اختلاف کارگر و کارفرما، کمیسیون موضوع ماده ۱۰۰ قانون شهرداری ها، منحصراً از حیث نقض قوانین و مقررات یا مخالفت با قوانین و مقررات.
اگر کمیسیون یا هیأت یک نهاد یا سازمان دولتی رأی یا تصمیمی صادر یا اتخاذ کند که بر خلاف مقررات و قوانین باشد، می توان نسبت به آن در دیوان عدالت اداری شکایت نمود هر چند از کمیسیون های نام برده شده در این بند نباشد. در صورتی که امکان اعتراض به تصمیمات و آرا هیات یا کمیسیون وجود داشته باشد نمی توان موضوع را در دیوان عدالت اداری مطرح کرد.
- رسیدگی به شکایات قضات و مشمولان قانون مدیریت خدمات کشوری و سایر مستخدمان واحدها و موسسات مذکور در بند ۱ و مستخدمان موسساتی که شمول این قانون نسبت به آنها محتاج ذکر نام است. اعم از لشگری و کشوری از حیث تضییع حقوق استخدامی.
دراین مورد دیوان عدالت اداری صرفاً صلاحیت رسیدگی به شکایات کارمندان را از نظر تضییع حقوق استخدامی دارد.
حقوق استخدامی شامل موارد عدیده ای من جمله: ترفیع، حق اشتغال مرخصی، محل خدمت، مأموریت، معذوریت، گروه، پایه، رتبه، درجه، بازنشستگی، اخراج، بازخرید و غیره می باشد.
منظور از مشمولان قانون مدیریت خدمات کشوری کارمندان و مستخدمان ذیل می باشد:
الف) وزارتخانه ها
ب) موسسات دولتی
ج) موسسه یا نهاد عمومی غیر دولتی (واحد سازمانی که دارای استقلال حقوقی است و با تصویب مجلس شورای اسلامی تشکیل می شود. این موسسات به آن دلیل که بیش از ۵۰% بودجه سالانه آنها از منابع غیردولتی تأمین می شود به این نام خوانده می شوند اما درعین حال عهده دار وظایف و خدماتی هستند که جنبه عمومی دارد.)
د) شرکت دولتی ( علاوه بر شرکت هایی که با تصویب مجلس شورای اسلامی تشکیل می شوند، شرکت هایی که به حکم قانون یا دادگاه صالح، ملی یا مصادره شده نیز شرکت دولتی محسوب می شوند.)
- در صورتی که رئیس قوه قضائیه یا رئیس دیوان رأی قطعی شعب دیوان را خلاف بین شرع یا قانون تشخیص دهند، رئیس دیوان می تواند پرونده را مجدداً در معرض رسیدگی ماهوی و صدور رای توسط یکی از شعب دیوان قرار دهد.
اگر رأی خلاف بین شرع یا قانون صادر شود اما قطعی نشده باشد نمی توان به این طریق مجدداً شروع به رسیدگی ماهوی کرد بلکه تا زمانیکه امکان اعتراض به رأی به طریق عادی وجود دارد به آن عمل می شود.
- تجدیدنظر از آرای قطعی شعب سازمان تعزیرات نیز در صلاحیت دیوان عدالت اداری می باشد.
دیوان عدالت اداری در چه مواردی صلاحیت رسیدگی ندارد؟
- تصمیمات قضایی قوه قضائیه
به طور کلی اعتراض یا شکایت نسبت به احکام قضایی منحصراً در دادگاه های تجدیدنظر و دیوان عالی کشور امکان پذیر است و سایر مراجع حق رسیدگی و ورود ندارند.
- آیین نامه ها، بخشنامه ها و تصمیمات رئیس قوه قضائیه قابل اعتراض یا شکایت در دیوان عدالت اداری نمی باشد.
- تصمیمات شورای نگهبان.
- تصمیمات مجمع تشخیص مصلحت نظام.
- تصمیمات مجلس خبرگان.
- تصمیمات شورای عالی امنیت ملی.
- تعیین میزان خسارت.
در صورتی که تصمیمات و اقدامات واحدهای دولتی یا کارمندان و مستخدمان دولتی موجب ورود ضرر و زیان به اشخاص حقیقی و حقوقی گردد میزان خسارت وارده را محاکم عمومی تعیین می کنند و دیوان عدالت اداری صرفاً غیرقانونی بودن اقدام و وقوع تخلف را احراز می نماید.
- به دعاوی ناشی از قراردادها که مسائل حقوقی می باشد باید به صورت ترافعی در محاکم دادگستری رسیدگی شود و خارج از حدود صلاحیت دیوان عدالت اداری می باشد.
- شکایات و اعتراضات واحدهای دولتی در هیچ مورد قابل رسیدگی و استماع در دیوان عدالت اداری نمی باشد.
اما اشخاص حقوقی خصوصی می توانند در صورتیکه به تصمیمات واحدهای دولتی اعتراضی دارند شکایت خود را در دیوان عدالت اداری مطرح نمایند.
صلاحیت محلی دیوان عدالت اداری
دیوان عدالت اداری در تهران مستقر است و تمامی شعب بدوی و تجدیدنظر و هم چنین هیئت های تخصصی و عمومی در تهران تشکیل شده است. با این وجود دفاتر اداری دیوان در مراکز استان ها شکل گرفته که وظیفه ثبت درخواست ها و دادخواست های شاکیان را بر عهده دارد.
صلاحیت محلی رسیدگی دیوان عدالت اداری در حوزه مواردی که قابل طرح در دیوان است به صورت عام و شامل تمامی شرکت ها، موسسات و نهادهای دولتی در سر تا سر کشور می باشد.
آیا این نوشته برایتان مفید بود؟
