تقسیم ترکه

وقتی شخصی فوت می کند از او اموال و دارایی هایی برجای می ماند که از آنها تحت عنوان  ارث و ماترک یاد می شود البته ماترک معنای عام تری دارد که مشمول دارایی های منفی متوفی که همان دیون و تعهدات او می باشد نیز می شود. ماترک متوفی براساس قانون و شرع  با فوت به وراث تعلق می گیرد البته لازم است جهت سلطه وراث بر سهم الارث خود تصفیه و تقسیم  صورت بگیرد.

تقسیم ارث یا ماترک چیست؟

تقسیم به معنای قسمت کردن و در واقع قسمت کردن  دقیق  مال مشاع برجای مانده از متوفی بین وراث به نسبت سهم الارث قانونی آنها می باشد. برای اینکه شخصی از ماترک ارث ببرد می بایست با متوفی رابطه خویشاوندی سببی یا نسبی داشته باشد به این معنا که یا از طریق زوجیت یا از طریق رابطه خونی به میت نسبت داده شود. قانون مدنی در ماده 862 بیان داشته است که ماترک میت اعم از موت  فرضی یا حقیقی به خویشان نسبی ذیل تعلق می گیرد:

 ۱) پدر و مادر و اولاد و اولاد اولاد.

۲) اجداد و برادر و خواهر و اولاد آن‌ها.

۳) اعمام و عمات و اخوال و خالات و اولاد آن‌ها.

در خصوص بهره مندی از ارث براساس رابطه سببیت باید گفت که مراد همان برقرار کردن رابطه زوجیت دائم می باشد که سبب می شود زوج و زوجه از همدیگر ارث ببرند.

نکته: برای اینکه ماترک متوفی بین وراث اعم از سببی و نسبی تقسیم شود لازم است قبل از آن دیونی که برعهده میت می باشند پرداخت شود همچنین اینکه هزینه کفن و دفن میت نیز مقدم بر تقسیم ارث می باشد.

انواع روش های تقسیم ارث بین وراث

تقسیم ارث بین وراث یا از طریق توافق نامه صورت می گیرد و یا از طریق مرجع قضایی به دلیل حدوث اختلاف بین وراث.در ادامه به توضیح هریک از این موارد می پردازیم:

• تقسیم به توافق : برای اینکه ماترک میت بین وراث تقسیم شود راحت ترین ، بهترین،کم هزینه ترین و کوتاه ترین راه ممکن این است که بین وراث  نباشد و در زمینه تقسیم با هم به توافق برسند و براساس توافق صورت گرفته و عدم توسل به مراجع قضایی ماترک را به نسبت سهم قانونی بین خود تقسیم نمایند.
• تقسیم با دادگاه  :در صورتی که بین وراث توافقی در زمینه تقسیم ارث نباشد و بین وراث اختلاف حادث شده باشد می بایست از طریق دادگاه نسبت به حل مسئله اقدام نمود البته لازم است قبل از طرح دادخواست تقسیم ،گواهی حصر وراثت و در صورت لزوم مهر و موم و تحریر ترکه صورت بگیرد.

از جمله اختلافات مابین وراث در خصوص تقسیم ارث می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

– بین وراث غائب یا محجوری وجود داشته باشد.

– برخی از وراث خواستار تقسیم و فروش باشند و برخی دیگر مخالفت نمایند.

– برخی وراث نسبت به پرداخت دیون و هزینه کفن و دفع مقاومت کرده یا سرباز زنند.

با طرح دادخواست تقسیم ترکه و ثبت دادخواست مربوطه دادگاه نسبت به اختلاف حادث شده رسیدگی کرده و از وراث جهت رفع اختلاف دعوت به عمل می آورد در صورتی که اختلاف وراث به مصالحه ختم نشود  مرجع نسبت به مزایده یا افراز اقدام می نماید.در واقع مزایده جهت فروش مال مشاعی است که قابل تقسیم و افراز بین وراث را ندارد مثل ماشین یا آپارتمان اما در صورتی که مال به جا مانده از متوفی  یک قطعه  زمین باشد چون قابلیت افراز  و تقسیم را دارد نیاز به مزایده نمی باشد و براساس اعلام مرجع قضایی سهم هریک از وراث براساس نظر کارشناس  مشخص می شود و بعد از آن وراث می تواندد نسبت به سهم خود هرگونه دخل و تصرفی را بنمایند.

نکته: با مزایده ماترک و فروش از این طریق مبلغ حاصله به صندوق دادگستری واریز می شود که در این صورت  هریک از وراث می توانند نسبت به دریافت سهم خود اقدام نمایند.

نکته: قابلیت افراز داشتن  یعنی بتوان چیزی را بدون آنکه به ماهیت آن خللی وارد آورد یا از ارزش آن کم شود تفکیک و تقسیم نمود.

مدارک لازم جهت اقامه دعوای تقسیم ارث

در صورت اختلاف بین وراث در خصوص تقسیم ارث  لازم است که شخصی که در دعوای مطروحه ذی نفع می باشد یا نماینده قانونی و قضایی وراث نسبت به  تقدیم و ثبت دادخواست تقسیم ترکه  از طریق دفاتر خدمات قضایی اقدام نماید لازم اسست که  دادخواست وی به پیوست مدارک ذیل باشد:

• مدارک هویتی که شامل شناسنامه و کارت ملی می باشد.
• گواهی انحصار وراثت
• گواهی فوت
• مدارک نصب قیم یا امین برای محجور و غائب
• تحریر ترکه

نکته: تحریر ترکه می بایست قبل از تقسیم ترکه در دادگاه صورت گیرد زیرا دادگاه فقط نسبت به تقسیم اموال معرفی شده اقدام می نماید.

مرجع صالح در خصوص تقسیم ارث

در خصوص تقسیم ارثی که بین وراث آن اختلاف وجود دارد برخلاف سایر امور مربوط به ارث که توسط شورای حل  اعمال نظر و رسیدگی می کند، دادگاه عمومی حقوقی صلاحیت رسیدگی دارد.در خصوص صلاحیت محلی ب ماده 20 قانون آیین دادرسی مدنی بیان داشته است :  دعاوی راجع به ترکه متوفی اگر چه خواسته، دین و یا مربوط به وصایای متوفی باشد تا زمانی که ترکه تقسیم نشده در دادگاه محلی اقامه می‌شود که اخرین اقامتگاه متوفی در ایران، آن محل بوده و اگر آخرین اقامتگاه متوفی معلوم نباشد، رسیدگی به دعاوی یاد شده در صلاحیت دادگاهی است که آخرین محل سکونت متوفی در ایران، در حوزه آن بوده است.بنابراین دادگاه آخرین محل اقامت متوفی صالح است مگر اینکه آخرین اقامتگاه متوفی مشخص نباشد که در این صورت دادگاه  آخرین محل سکونت متوفی در ایران صالح است.

بهتر است وراث با توافق یکدیگر و از راه مصالحه نسبت به تقسیم ماترک متوفی اقدام نمایند اما اگر چنین مصالحه و توافقی بین وراث صورت نگرفت اختلاف بین آنها از طریق دادگاه حل و فصل می شود ، مراجعه به دادگاه و دفاع از حق خود نیازمند بهره مندی از تخصص و تجربه وکلای متبحر و آگاه به رویه  در این زمینه است که می توانند در کوتاه ترین زمان و بدون نیاز به مراجعه حضوری موکل نسبت به اخذ حقوق وراث نائل شوند .