دعاوی پیمانکار و کارفرما | بررسی علل و راهکارهای حل اختلاف

در دنیای پیچیده و پرچالش پروژه‌های ساختمانی و صنعتی، روابط بین پیمانکاران و کارفرمایان نقش حیاتی در موفقیت یا شکست پروژه‌ها ایفا می‌کند. با این حال، اختلافات و دعاوی پیمانکاری امری اجتناب ‌ناپذیر به نظر می‌رسد که می‌تواند هزینه ‌ها را افزایش داده و زمان‌ بندی پروژه‌ها را به تأخیر بیندازد. اما چگونه می‌توان این دعاوی را مدیریت و حل کرد تا از بروز مشکلات بزرگ ‌تر جلوگیری شود؟ در این مقاله، به بررسی دعاوی پیمانکار و کارفرما و انواع آن و همچنین علل شایع بروز آنها و راهکارهای مؤثر برای حل و فصل این اختلافات خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید تا با شناخت بهتر این چالش ‌ها، بتوانید روابط کاری خود را بهبود بخشیده و پروژه ‌های خود را با موفقیت به پایان برسانید.

دعاوی پیمانکار و کارفرما در چه مواردی به وجود می آید؟

علل بروز دعاوی پیمانکار و کارفرما می‌تواند به عوامل مختلفی مرتبط باشد که در جریان اجرای پروژه‌ها بروز می‌کند. برخی از این علل عبارتند از:

1. تأخیر در اجرای پروژه: عدم رعایت زمان‌ بندی تعیین شده برای تکمیل پروژه یکی از دلایل اصلی بروز دعاوی پیمانکاری است. این تأخیرها می‌تواند ناشی از عواملی مانند مشکلات تأمین منابع، شرایط جوی نامساعد، یا تأخیر در تصمیم‌گیری ‌های کارفرما باشد.
2. عدم اجرای تعهدات قراردادی: عدم اجرای تعهدات قراردادی توسط یکی از طرفین، مانند عدم رعایت استانداردهای کیفیت یا عدم انجام وظایف مشخص شده، می‌تواند به دعاوی منجر شود.
3. مسائل مالی و پرداخت‌ها: تأخیر در پرداخت‌ صورت وضعیت قراردادهای پیمانکاری، اختلاف در مبلغ نهایی قرارداد، یا تغییرات غیرمنتظره در هزینه‌های پروژه می‌تواند باعث بروز اختلافات مالی شود.
4. تغییرات در محدوده کار: اگر تغییراتی در محدوده یا مشخصات پروژه ایجاد شود و این تغییرات به درستی مدیریت نشوند، می‌تواند منجر به اختلافات شود. این تغییرات ممکن است به دلیل نیازهای جدید کارفرما یا شرایط غیرمنتظره در محل پروژه باشد.
5. کیفیت کار و استانداردها: در صورتی که کار انجام شده با استانداردها و مشخصات تعیین شده در قرارداد مطابقت نداشته باشد، ممکن است باعث بروز دعاوی شود.
6. مشکلات ارتباطی و مدیریتی: عدم ارتباط موثر و مدیریت ناکافی می‌تواند باعث سوءتفاهم و اختلاف بین پیمانکار و کارفرما شود.
7. مسائل مربوط به ایمنی و بهداشت کاری: عدم رعایت مقررات ایمنی و بهداشت می‌تواند به دعاوی پیمانکاری منجر شود، به ویژه اگر منجر به حوادث یا آسیب‌های جدی در محل کار شود.
8. تفسیر نادرست از قرارداد: اختلاف در تفسیر مفاد قرارداد پیمانکاری و عدم وضوح در تعهدات و وظایف می‌تواند باعث بروز دعاوی شود.

برای کاهش احتمال بروز این دعاوی، تهیه قراردادهای جامع و شفاف، برقراری ارتباط موثر بین طرفین، و استفاده از روش‌های حل اختلاف مانند میانجی‌گری و داوری و داشتن وکیل پیمانکاری می‌تواند مفید باشد.

قوانین بین کارفرما و پیمانکار

از جمله قوانین بین کارفرما و پیمانکار می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

قانون برنامه و بودجه، قانون محاسبات عمومی، قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور، قانون مدنی، قانون تجارت، قانون مدیریت خدمات کشوری، قانون کار، قانون تامین اجتماعی و قوانین بودجه، شرایط عمومی پیمان.

انواع دعاوی پیمانکار علیه کارفرما

دعاوی پیمانکار علیه کارفرما به دلایل مختلفی مطرح می شود. انواع رایج این دعاوی عبارت است از:

1. دعاوی مربوط به امور مالی

یکی از رایج ترین دعاوی پیمانکار علیه کارفرما مربوط به امور مالی می شود. دعوای الزام کارفرما به پرداخت مطالبات می تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• مطالبات ناشی از عدم پرداخت پیش پرداخت توسط کارفرما
• مطالبات ناشی از عدم پرداخت صورت وضعیت موقت توسط کارفرما.
• مطالبات ناشی از عدم پرداخت صورت وضعیت قطعی یا دائم توسط کارفرما
• مطالبات ناشی از وضعیت تعدیل.
• مطالبات ناشی از صورت کارهای اضافی انجام شده
• مطالبات ناشی از تغییر مقادیر و سفارشات.
• مطالبات ناشی از هزینه های دوران توقف کار
• مطالبات ناشی از هزینه های بالاسری.
• مطالبات ناشی از حقوق و دستمزد نیروی انسانی
• مطالبات ناشی از سود پیمانکار.
• مطالبات ناشی از تمدید ضمانت نامه های بانکی
• مطالبات ناشی از کرایه حمل بار، خاکبرداری و سنگ و…

2. دعوای اعلام بی اعتباری فسخ پیمان

یکی دیگر از دعاوی رایج بین پیمانکار و کارفرما راجع به فسخ قرارداد پیمانکاری از سوی کارفرما می باشد. کارفرما ممکن است پیمان را مشمول فسخ تشخیص دهد. در اینصورت نظر خود را با ذکر مواردی که به استناد آنها پیمانکار را مشمول فسخ میداند به پیمانکار ابلاغ میکند. طبق ماده ۴۷ شرایط عمومی پیمان:

پیمانکار مکلف است که در مدت۱۰روز از تاریخ ابلاغ کارفرما چنانچه دلایلی حاکی از عدم انطباق نظر کارفرما با موارد اعلام شده داشته باشد مراتب را به اطلاع کارفرما برساند. و چنانچه دلایل موجه و مقرون به حقیقت باشد قطعاً کارفرما را از فسخ پیمان منصرف خواهد کرد .

حال اگر کارفرما دلایل پیمانکار را مردود بداند طبق بند الف ماده ۴۷ فسخ پیمان را به پیمانکار ابلاغ میکند. و بدون احتیاج به انجام دادن تشریفات قضایی به ترتیب مفاد این ماده عمل می نماید. پیمانکار می تواند چنانچه اقدام کارفرما را برای فسخ پیمان ناصواب میداند، به مراجع حل اختلاف (داور یا دادگاه) مراجعه کند. دعوای اعلام بی اعتباری فسخ قرارداد در صورتی است که فسخ از لحاظ مقررات قانونی و شکلی و ماهوی حسب مواد  ۴۶و۴۷ به درستی انجام نشده باشد.

3. دعوای الزام کارفرما به ابلاغ خاتمه پیمان حسب ماده ۴۸ شرایط عمومی پیمان

در مواردی پیمانکار می تواند به استناد ماده ۴۸ شرایط عمومی پیمان به خاتمه پیمان مبادرت ورزد. در این صورت ناگزیر است از کارفرما تقاضای اعلام خاتمه پیمان نماید. خاتمه پیمان باید توسط کارفرما به پیمانکار ابلاغ شود. ممکن است کارفرما علیرغم تحقق شرایط خاتمه پیمان از ابلاغ آن امتناع نماید.

در این صورت پیمانکار می تواند از دادگاه تقاضای الزام کارفرما را به ابلاغ خاتمه پیمان نماید.

4. دعوای الزام کارفرما به آزادسازی ضمانت نامه بانکی یا هر نوع تضمین

ماده های ۳۴ و ۳۵ شرایط عمومی پیمان اختیاراتی را به کارفرما داده است. از جمله ضبط و برداشت ضمانت نامه های بانکی در قراردادهای پیمانکاری در صورت عدم ایفای تعهدات از سوی پیمانکار.

وجه التزام مربوط به انجام تعهدات پیمان به صورت ضمانت نامه بانکی یا وثیقه ملکی یا اسناد تجاری میباشد. که از سوی پیمانکار به کارفرما تحویل و تسلیم شده است.

پیمانکار حسب مورد در هر یک از سه مرحله زیر می تواند آنها را مسترد نماید:
الف) پس از تهیه آخرین صورت وضعیت موقت
ب) پس از تهیه صورت وضعیت قطعی
ج) پس از تهیه صورت حساب نهایی
چنانچه پیمانکار بدهکار نباشد کارفرما باید تضمین آزاد نشده مربوط به هر یک از مراحل یاد شده را آزاد کند. اما ممکن است کارفرما ادعا نماید که پیمانکار، بدهکاراست. پیمانکار مکلف است، از تاریخ امضای صورت مجلس نهایی یا اعلام کارفرما طلب کارفرما را بپردازد. در غیر اینصورت کارفرما می تواند بدون تشریفات قضایی طلب خود را از محل سپرده ها و تضمینهای پیمانکار وصول نماید.

چنانچه پیمانکار نسبت به ضبط ضمانت نامه خویش اعتراض داشته باشد می تواند از طریق مراجع ذیصلاح (داور یا دادگاه) اعتراض نماید. و از طریق تقاضای تعیین کارشناسی و ارائه مدارک و دلایل کافی به آن مرجع ادعای خویش را اثبات نماید. و در این صورت ضمانت نامه یا تضمین های پیمانکار آزاد می گردد.

5. دعوای الزام کارفرما به استرداد وجوه سپرده حسن انجام کار

این دعوا درصورتی تحقق پیدا میکند که کارفرما علیرغم تحویل موقت در قرارداد پیمانکار و تحویل قطعی پیمان از استرداد و اعاده وجوه سپرده حسن انجام کار استنکاف می ورزد.

6. دعوای الزام کارفرما به استرداد ماشین آلات، ادوات و مصالح پای کار

یکی از اقدامات کارفرما پس از فسخ پیمان دراختیار گرفتن ماشین آلات، ابزار و وسایل متعلقه به پیمانکار به مدت محدود است. ممکن است که مدت مذکور در قانون سپری شود و کارفرما نسبت به استرداد ماشین آلات اقدام ننماید و یا بی اعتباری فسخ قرارداد اثبات شود. در این صورت پیمانکار می تواند دعوای الزام کارفرما به استرداد ماشین آلات و مصالح پای کار را مطرح نماید.

7. دعوای الزام کارفرما به تحویل موقت و قطعی موضوع پیمان

با تحویل موقت و تحویل قطعی، تعهد اصلی پیمانکار طبق شرایط عمومی پیمان ساقط می شود و کارفرما موظف است با پیمانکار تسویه حساب نماید. درصورتی که کارفرما از تحویل موقت و قطعی موضوع پیمان خودداری نماید، تحویل قطعی فرض می شود و باید اقدامات پس از تحویل قطعی در مورد آن انجام شود. چنانچه کارفرما از تحویل موقت و قطعی امتناع نماید می توان دعوای الزام کارفرما به تحویل موقت و قطعی را مطرح نمود.

8. دعوای اعلام بطلان پیمان

هر قراردادی که شرایط صحت معامله را نداشته باشد یا مغایر و مخالف هریک از قوانین کشور باشد باطل است. اسباب بطلان پیمان دو مورد به شرح ذیل می باشد:

• پیمانکار مشمول قانون منع مداخله گردد.
• خاتمه پیمانبه عنوان خیار شرط تلقی شود

در صورت احراز هر یک از موارد فوق می توان دعوای اعلام بطلان پیمان را طرح نمود.

9. سایر دعاوی پیمانکار علیه کارفرما

• دعوای الزام کارفرما به پرداخت مالیات تکلیفی و ارزش افزوده و حق بیمه و جرائم ناشی از آن
• دعوای الزام کارفرما به پرداخت ما به التفاوت مطالبات ناشی از افزایش ارز و حامل های انرژی
• دعوای الزام کارفرما به پرداخت خسارت ناشی از عدم انجام تعهدات از سوی کارفرما
• دعوای مطالبه خسارت ناشی از عدم انجام تعهدات از سوی کارفرما
• دعوای مطالبه خسارت ناشی از تاخیر در انجام تعهدات از سوی کارفرما
• دعوای الزام کارفرما به پرداخت خسارت تاخیر در تادیه ناشی از مطالبات پیمانکار از تاریخ مطالبه تا وصول آن در زمان اجرای حکم
• دعوای الزام کارفرما به انجام تعهدات
• دعوای الزام کارفرما به تسویه حساب
• دعوای اعتراض به ضبط و تملک ماشین آلات
• دعوای الزام کارفرما به تحویل موضوع پروژه
• دعاوی ناشی از واگذاری ییمان به غیر

انواع دعاوی کارفرما علیه پیمانکار

دعاوی کارفرما علیه پیمانکار نیز می‌تواند به دلایل مختلفی مطرح شود. برخی از انواع رایج این دعاوی عبارتند از:

1. دعاوی مربوط به تأخیر در اجرای پروژه: در صورتی که پیمانکار نتواند پروژه را در زمان تعیین‌شده به پایان برساند، کارفرما ممکن است برای جبران خسارت ‌های ناشی از این تأخیر، اقدام به طرح دعوی کند.
2. دعاوی مربوط به کیفیت نامناسب کار یا مصالح: اگر کارفرما معتقد باشد که پیمانکار از مصالح بی‌کیفیت استفاده کرده یا کار را با کیفیت مطلوب انجام نداده است، می‌تواند برای جبران خسارت یا الزام به اصلاح کار، دعوی مطرح کند.
3. دعاوی مربوط به نقض شرایط قرارداد: در صورتی که پیمانکار به تعهدات خود مطابق با قرارداد عمل نکند، کارفرما ممکن است به دلیل نقض قرارداد، اقدام حقوقی کند.
4. دعاوی مربوط به فسخ قرارداد: اگر پیمانکار به تعهدات خود عمل نکند، کارفرما ممکن است قرارداد را فسخ کند و برای جبران خسارت‌ های ناشی از این فسخ، دعوی مطرح کند.
5. دعاوی مربوط به تأخیر در شروع پروژه: اگر پیمانکار پروژه را به موقع آغاز نکند، کارفرما ممکن است برای خسارت ‌های ناشی از این تأخیر، اقدام کند.

در هر یک از این موارد، کارفرما باید مستندات و شواهد لازم را برای اثبات ادعای خود ارائه دهد و معمولاً توصیه می‌شود که از مشاوره حقوقی حرفه ‌ای بهره‌مند شود تا بهترین راهکارها را برای حل و فصل اختلافات انتخاب کند.

شکایت پیمانکار از کارفرما بدون قرارداد

نداشتن قرارداد بین پیمانکار و کارفرما شاید مشکلاتی را برای طرح دعاوی ایجاد نماید اما این بدان معنا نیست که پیمانکار نمی تواند از کارفرما شکایت نماید. در چنین حالتی نیاز به ارجاع امر به کارشناس رسمی دادگستری می باشد تا از این طریق کارهایی که انجام شده و میزان حق الزحمه آن مشخص گردد. در طرح دعوا بدون داشتن قرارداد نیاز به مستنداتی از جمله دستور کار، صورت وضعیت های قراردادی، مکاتبات بین کارفرما و پیمانکار می باشد.

شکایت پیمانکار از کارفرمای دولتی

شکایت پیمانکار از کارفرمای دولتی طبق ماده ۵۳ شرایط عمومی پیمان در شورای عالی فنی مطرح می شود. البته در صورتی که قرارداد دولتی عمرانی بوده و از محل اعتبارات عمرانی منعقد شده باشد، الزاما شکایت پیمانکار از کارفرمای دولتی باید در این مرجع مطرح شود در غیر اینصورت پیمانکار می تواند به داوری شورای عالی فنی یا دادگاه هر کدام که بخواهد مراجعه نماید.

تقاضای صدور دستور موقت مبنی بر جلوگیری از ضبط و وصول ضمانتنامه بانکی

کارفرما می تواند با فسخ پیمان، ضمانت نامه های بانکی را ضبط و وصول نماید. در قانون آیین دادرسی مدنی مبحثی تحت عنوان دستور موقت وجود دارد. در دستورموقت دادگاه ممکن است قراری مبنی بر توقیف مال یا انجام عمل و یا منع از امری صادر نماید. در آن صورت اقدامات یکی از اصحاب دعوا که باعث خسارت های غیرقابل جبران به طرف مقابل می شود متوقف می گردد. پیمانکار می تواند هنگام فسخ قرارداد از سوی کارفرما برای جلوگیری از ورود خسارت در اثر ضبط ضمانتنامه بانکی تقاضای صدور دستور موقت نماید.

مرجع حل اختلاف کارفرما و پیمانکار

مرجع حل اختلاف کارفرما و پیمانکار بستگی به قرارداد فی مابین طرفین دارد. اما به طور کلی می توان گفت مرجع حل اختلاف کارفرما و پیمانکار دادگاه های عمومی حقوقی یا دادگاه کیفری و یا داوری شورای عالی فنی و یا داوری مندرج در قرارداد پیمانکاری می باشد.

در مقاله مراجع حل اختلاف در قراردادهای پیمانکاری به طور مفصل در این خصوص توضیح داده شده لذا برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید به این مقاله مراجعه نمائید.

نمونه متن شکایت پیمانکار از کارفرما

در اینجا نمونه متن شکایت پیمانکار از کارفرما برای شما قرار داده می شود البته باید توجه داشته باشید که نمی توان از این نمونه برای تمامی شکایات یا اختلافات بین پیمانکار و کارفرما استفاده نمود.

سخن پایانی

در دنیای پیچیده و پویای پروژه‌های ساختمانی و عمرانی، دعاوی پیمانکاری یکی از چالش ‌های رایج بین کارفرمایان و پیمانکاران است. این دعاوی می‌توانند شامل مسائل مالی، تأخیرات، نقض قرارداد و کیفیت نامناسب کار باشند. در چنین شرایطی، حضور یک وکیل مجرب و متخصص در دعاوی پیمانکاری می‌تواند نقشی کلیدی در حل و فصل اختلافات و دستیابی به نتایج مطلوب ایفا کند. وکیل با ارائه مشاوره حقوقی دقیق و استراتژی ‌های مناسب، می‌تواند از حقوق و منافع موکل خود به بهترین نحو دفاع کند.

دفتر حقوقی دادپویان حامی با تیمی از وکلای متخصص و با تجربه در زمینه انواع دعاوی پیمانکاری، آماده ارائه خدمات حقوقی و مشاوره‌ای به پیمانکاران و کارفرمایان است. این دفتر با بهره‌گیری از دانش به‌ روز و تجربه گسترده در حوزه دعاوی پیمانکاری، می‌تواند به شما در حل و فصل سریع و موثر اختلافات کمک کند. برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره، با ما تماس بگیرید و از خدمات حرفه‌ای دادپویان حامی بهره‌مند شوید.