تفاوت میان تفاهم نامه،توافق نامه و قرارداد

تفاوت میان تفاهم نامه توافق نامه و قرارداد از دیدگاه حقوقی

زمانی که اشخاصی اعم از حقیقی و حقوقی قصد ایجاد یک اثر حقوقی و به دنبال آن رسیدن به برخی منافع را دارند اقدام به مذاکره و گفت و گو در خصوص آن مسئله می‌کنند و اگر در انتها توافقی حاصل شود آن را به صورت مکتوب در می آورند تا اولا با گذر زمان و پیشرفت کار با حقوق و تکالیف خود آشنا باشند و ثانیا در صورت بروز اختلافی میان متعاقدین بتوانند به آن نوشته استناد کنند.

این اسنادی که تنظیم می شود بسته به مرحله تنظیم و محتوا و مفاد آن ها دارای عناوین مختلفی هستند اما باید توجه کرد که عنوان اسناد تهیه شده ملاک تعیین نوع سند نیست بلکه باید باید محتوا و متن سند را برای این هدف در نظر گرفت. از جمله اسنادی که در فرایند تصمیم گیری تا اتمام قراردادها تنظیم می شوند. معمولا تفاهم نامه، توافق نامه و قرارداد می باشند. حال آن که تفاوت میان تفاهم نامه، توافق نامه و قرارداد از دیدگاه حقوقی چیست پرسشی است که در مقاله حاضر در پی پاسخ به آن می باشیم. بسیاری از حقوقدانان فرق چندانی میان تفاهم نامه، توافق نامه و قرارداد قائل نمی باشند و این موضوع را  بیشتر در حوزه قراردادهای بین المللی به شمار بحث و بررسی می آورند تا حقوق داخلی ولی واقعیت امر این است که در جهان امروزه تفاوت هایی بین این مفاهیم وجود دارد.

تفاهم نامه چیست؟

می توان معنی تفاهم نامه را این گونه عنوان کرد که تفاهم نامه یا  (memorandum of understandiny)MOU در واقع سندی است که در آن اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی برای دستیابی به یک توافق در آینده، اهداف مشخصی را در نظر می گیرند و این تفاهم را مبنا و چارچوب هر گونه تصمیم بعدی قرار می دهند، از این جهت می توان گفت که تفاهم نامه ها فاقد تعهداتی مانند تعهدات حقوقی هستند.

پس از ایجاد یک تفاهم نامه مشترک، برای دستیابی به اهداف مشخص، طرفین توافقاتی را در خصوص چگونگی رسیدن به اهداف تفاهم نامه انجام خواهند داد.طرفین با امضای یادداشت تفاهم یا تفاهم‌نامه اگرچه سعی دارند نسبت به توافقات حاصل شده از ایجاد ضمانت اجرا و آثار حقوقی الزام‌آور جلوگیری کنند ولی در عین حال نشان می دهند که نسبت به مذاکرات انجام شده به یک نقطه مشترک دست یافته‌اند و قصد دارند مذاکرات را تا انعقاد قرارداد پیش ببرند.

پس تفاهم نامه به نوعی پیش‌نویس قرارداد محسوب می‌شود و به عنوان سند پشتیبان مذاکرات شفاهی به طرفین قرارداد در پیکربندی آن کمک می‌کند.

انواع تفاهم نامه

همانطور که دیدیم تفاهم نامه صرفا مکتوب کردن مذاکرات شفاهی است که در آینده شاید منتهی به انعقاد قرارداد شود لذا به طور دقیق نمی توان برای انواع تفاهم نامه مرز دقیقی ترسیم نمود. تفاهم نامه ها از یک جهت به تفاهم نامه های بین المللی وتفاهم نامه های داخلی تقسیم میشوند. از جهت دیگر که شاید بتوان درست تر دانست تفاهم نامه را می توان به عمومی و خصوصی تقسیم کرد:

  • تفاهم نامه عمومی: طرفین این دسته از تفاهم نامه ها دولت ها یا اشخاص حقوق عمومی می باشند. در وجه‌ی داخلی، تفاهم نامه هایی که بین سازمان ها و نهادهای حکومتی و دولتی منعقد می شوند از این نوع تفاهم نامه ها می باشند. برای مثال تفاهم نامه ای که اخیرا بین کانون وکلا و کمیته امداد امام خمینی منعقد گردید یک تفاهم نامه عمومی و داخلی است.
  • تفاهم نامه خصوصی: این تفاهم نامه ها همانطور که از اسمشان پیداست تفاهم نامه هایی هستند که اشخاص حقوق خصوصی جهت انعقاد قراردادهایی در آینده بین خود منعقد می نمایند.

اصول تنظیم تفاهم نامه

با توجه به ماهیت حقوقی تفاهم نامه اصول خاصی که قانون گذار برای تنظیم آن پیش بینی کرده باشد وجود ندارد ولی این بدان مفهوم نیست که ما میتوانیم با نوشتن کلمه تفاهم نامه هر چیزی را در زیر آن بنویسیم. نکات و اصولی که در تنظیم تفاهم نامه های خصوصی باید بدان آن توجه کرد را می توان در موارد زیر می توان خلاصه کرد:

  1. قبل از امضای قرارداد تفاهم نامه، اسناد و مدارک طرف مقابل را بررسی کرده و از صحت و اصالت آنها مطمئن باشید و متن تفاهم نامه را نیز یک بار دیگر مطالعه کنید.
  2. اگر موضوع تفاهم نامه، مشارکت در انجام پروژه می‌باشد، حتما از طرف مقابل خود تعهد حسن انجام کار به همراه ضمانت را اخذ نمایید.
  3. در مرحله امضای تفاهم نامه تمام اطلاعات و اسرار خود را در اختیار طرف مقابل قرار ندهید. چه بسا این امکان دارد که تفاهم نامه به قرارداد منتهی نشود.
  4. در تفاهم نامه خود بندی به عنوان بند حفظ محرمانگی قید نموده و برای عدم رعایت آن ضمانت اجرا پیش بینی کنید.
توافق نامه چیست؟

توافق نامه چیست

توافق نامه چیست؟

برای پاسخ بهتر به این سوال که توافق نامه، یادداشت توافق (Agreement) یا موافقت نامه چیست؟ بهتر است در گام اول معنی توافق در حقوق را بررسی کنیم. توافق در حقوق به معانی مختلفی تفسیر و تعریف گردیده یک از تعاریفی که در توافق نامه های بین المللی قانون گذر ارائه داده است ماده یک آیین نامه چگونگی تنظیم و انعقاد توافق‌های بین‌المللی می باشد. مقنن در این ماده توافق حقوقی را این گونه تعریف کرده است:« توافقی است ناشی از روابط بین‌المللی که به موجب آن، دستگاه دولتی در مقابل دولت، مؤسسه و شرکت دولتی خارجی یا مجامع، شوراها و‌سازمانهای بین‌المللی، ملتزم به امری شود و دارای آثار و ضمانت اجرای حقوقی باشد» اما تعریفی که در حقوق خصوصی و توافق نامه های بین اشخاص بتوان ارائه داد متفاوت از تعریف بالاست. شاید بتوان توافق را در معنی حقوق خصوصی آن چنین تعریف کرد:«اتفاق نظر و وحدت نظر دو یا چند نفر بر امری را که تعهداتی برای آن ها در پی داشته باشد را توافق گویند»

حال می توان گفت توافق ‌نامه سندی مکتوب است که برای طرفین ایجاد التزام می‌کند اما رسمیت آنها از یک قرارداد کمتر است. توافقنامه ها دارای جزئیات بیشتری نسبت به تفاهم نامه ها هستند و تغییر شروط و بندهای توافق‌نامه اصولاً امکان‌پذیر نیست و آنچه در  یک موافقت‌نامه درج می‌شود اغلب عیناً در بندهای قرارداد اما به صورت کامل‌تر ذکر می شود.

در این مرحله تفاهم نامه کمی قوام پیدا می کند و اصول و روش های اجرایی کلی آن نیز مورد توافق قرار می گیرد، طرفین توافق نامه، تفاهم پیشین را از یک اصول کلی و نظری به یک مأموریت اجرایی تبدیل نموده و راهکارهای ایجاد، عرضه و توسعه را مورد بررسی قرار می دهند. پس از این و قبول توافقات، نوبت به انعقاد قرارداد می رسد.

فرق توافق نامه با تفاهم نامه چیست؟

همانطور که در بیان مفهوم تفاهم نامه ذکر شد تفاهم نامه به نوعی پیش نویس توافق نامه و قرارداد است و تعهدی برای طرفین به دنبال ندارد در حالی که توافق نامه اعم از توافق نامه رسمی یا عادی متضمن تعهداتی برای طرفین هستند. اگر ما قرارداد را یک ساختمان در نظر بگیریم تفاهم نامه بیشتر مثل نقشه آن ساختمان است در حالی که توافق نامه را بیشتر می توان به ساختمانی که فقط تزئینات آن باقی مانده تشبیه کرد.

اعتبار توافق نامه

شاید این سوال پیش بیاید که آیا توافق نامه دستی اعتبار دارد؟ و اگر اعتبار دارد آیا به اندازه یک قرارداد معتبر می باشد؟ در پاسخ باید باید عنوان کرد که صرف نظر از عنوان نوشته ها، هر نوشته ای که به تایید طرفین برسد معتبر بوده و حداقل در مقابل امضاء کنندگان معتبر است. در خصوص توافق نامه نیز این مسئله صادق است و اعتبار توافق نامه عادی و رسمی تا زمانی که خللی به صحت آن (اعم از جعل یا ادعای انکار و تردید) وارد نشود پا برجاست. برای مثال زمانی که توافق نامه ای بین دو نفر تحت عنوان توافق نامه کاری منعقد می شود بر اساس آن توافق نامه یکی از طرفین می تواند الزام طرف دیگر را برای انجام تعهدات خود بخواهد.

قرارداد چیست؟

عقد یا قرارداد (contract)، طبق تعریف ماده ۱۸۳ قانون مدنی عبارت است از اینکه «دو یا چند نفر در مقابل دو یا چند نفر دیگر تعهد بر امری نمایند و مورد قبول آنها باشد»

قراردادها انواع مختلفی دارند و  می توان آنها را به قراردادهای مالی و غیرمالی و یا قراردادهای تملیکی و عهدی تقسیم بندی نمود.

در قراردادها، تمامی تفاهمات پیشین و توافقات بعد از آن به تعهدات و الزامات قراردادی تبدیل می گردند که عدول از اجرای آن منجر به ضمان می‌شود. در واقع با امضای قرارداد، طرفین اختیارات بسیاری را از خود سلب و خود را متعهد به اجرای اموری می نمایند که پیش از این و به صورت کلی در مورد آن تفاهم و توافق نموده بودند.

قراردادها از دو منظر رسمی و عادی نیز قابل تقسیم می باشند که هر کدام دارای شرایطی خاص و اعتباری متفاوتی می باشند.

نکته: شاید به نظر برسد در بسیاری از مواقع قراردادها بدون انعقاد توافق نامه و یا تفاهم نامه منعقد می گردند، که این فرضی نادرست است. چرا که حتماً برای انعقاد قرارداد تعاملاتی صورت می گیرد و یا گاها صورت جلساتی تنظیم و یا جلسات شفاهی یا مکاتباتی انجام می پذیرد، تمامی این صورت جلسات و تعاملات کتبی و شفاهی به فراخور موضوع و مضمون می توانند توافق نامه و یا تفاهم نامه محسوب گردند. این اسناد، مدارک معتبری برای تفسیر قرارداد در زمان بروز اختلاف خواهد بود.

قرارداد چیست؟

تفاوت قرارداد و تفاهم نامه

تفاوت قرارداد با تفاهم نامه

قرارداد نتیجه نهایی تمام مراحل و اقداماتی است که طرفین برای انعقاد آن از ابتدا تا زمان امضای قرارداد طی نموده اند. در حالی که تفاهم نامه صرفا یکی از مراحل مذکور برای انعقاد قرارداد می باشد. یک تفاوت تفاهم نامه با قرارداد نیز محتوا و مندرجات این دو سند می باشد، بدین صورت که تفاهم نامه صرفا یک نمای کلی و نقشه راه برای انعقاد قرارداد می باشد که متضمن اصول و اهداف اصلی است در حالی که قرارداد حاوی جزئیات توافقات صورت گرفته است.

اما مهم ترین فرق تفاهم نامه و قرارداد در الزام آور بودن یا نبودن آن هاست. تفاهم نامه فاقد تعهد و مسئولیتی برای طرفین است در حالی که بند به بند قرارداد ممکن است حاوی تعهدی برای یکی از طرفین یا هردو طرف باشد.

تفاوت توافق نامه و قرارداد

در برخی از مواقع نمی توان خط مشخصی بین توافق نامه و قرارداد کشید، به نحوی که تشخیص توافق نامه و قرارداد مشکل می باشد. اما آن چه را که به عنوان فرق توافقنامه و قرارداد می توان عنوان کرد مرحله تنظیم آن ها می باشد. مورد دیگر نیز این می باشد که قرارداد حاوی جزئیات بیشتر و دقیق تری نسبت به توافق نامه می باشد.

لذا با توجه به نکاتی که بیان شد، پیشنهاد می گردد هر گاه نیازمند ایجاد تعهدی برای خود و یا دیگری بودید، قبل از انعقاد قرارداد و التزام به تعهدات قراردادی، مفاهیم کلی و توافقات اجرایی را پیش تر مورد بررسی و تأیید و تأکید قرار دهید تا با انعقاد یک قرارداد شفاف، گویا و کارآمد به اهداف حقیقی خود نائل آیید.

آیا این نوشته برایتان مفید بود؟

‫4 نظر

  • کاظمی

    امکان فسخ تفاهم نامه وجود دارد؟ با مرگ یکی از وراث و عدم اجرای هیچ بندی امکان فسخ تفاهم نامه وجود دارد؟

    خرداد ۱۶, ۱۴۰۱ در ۰۱:۵۹
    • دادپویان حامی

      سلام بستگی به مفاد تفاهم نامه دارد

      خرداد ۲۷, ۱۴۰۱ در ۲۲:۳۹
  • ژیلا

    سلام
    با خواهر و برادرهایم یک توافق نامه نوشتیم در مورد سهم الارث آیا امکان ابطال توافق نامه وجود دارد

    دی ۲۶, ۱۴۰۰ در ۱۶:۳۶
    • مدیریت

      خیر مگر این که خلاف قانون باشد و یا شرط خاصی در قرارداد ذکر شده باشد.

      دی ۲۷, ۱۴۰۰ در ۱۱:۴۱

    دیدگاهتان را بنویسید

    نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

    چهار × پنج =