تولیت موقوفه، یکی از مهم ترین ارکان حفظ و اداره صحیح اموال وقف شده است. اما درخواست حکم تولیت موقوفه و به ویژه اثبات آن در محاکم، فرآیندی پیچیده و نیازمند آگاهی حقوقی دقیق است. بسیاری از افرادی که خود را به حق، متولی می‌دانند، به دلیل عدم آشنایی با مراحل قانونی، مدارک لازم و نحوه اثبات تولیت، در مسیر احقاق حق خود با چالش های جدی مواجه می‌شوند.
اگر شما نیز مدعی تولیت یک مال موقوفه هستید و می‌خواهید با مسیر قانونی آن آشنا شوید، با ما همراه باشید.
دعوای تولیت چیست؟
دعوای تولیت به هر نوع اختلاف و دعوای حقوقی گفته می‌شود که موضوع اصلی آن، اداره و مدیریت یک مال موقوفه (وقف شده) باشد. این دعوا اساساً بر سر این است که چه کسی باید مسئولیت اداره وقف را بر عهده داشته باشد یا اینکه آیا مسئول فعلی، وظایف خود را به درستی انجام می‌دهد یا خیر.
تولیت در حقوق چیست؟
تولیت منصبی است که از طرف واقف یا حاکم به متولی داده می شود و آن آمیزه ای از حق و تکلیف است. به این معنی که متولی در مقابل عمل و کاری که برای سرپرستی و اداره موقوفه انجام می دهد مستحق اجرت معین یا اجرت المثل است. لذا از این حیث دارای حق و از طرف دیگر وی عهده دار و مسئول در مقابل نگهداری اموال موقوفه و اداره آن و اجرای دقیق مفاد وقفنامه و امور محوله می باشد.که از این جهت دارای تکلیف است.
متولی منصوص به چه کسی گفته می شود؟
متولی منصوص فردی است که در وقف نامه نام او برده می شود و یا صفات و مشخصاتی برای وی ذکر می گردد، که این صفات و ویژگی ها با فرد معینی تطبیق پیدا می کند.
این صفات می تواند مواردی همچون اکبر، ارشد، اعلم و…. باشد. اگر در متن وقفنامه تولیت برای نسلا بعد نسل (از یک نسل به نسل دیگر) واگذار شده باشد موقوفه منصوص التولیه خواهد بود. در این صورت، نمی توان متولی منصوص را عزل و دیگری را به جای وی تعیین کرد چنانچه متولی منصوص، خیانت کند می توان ضم امین نمود. چنانچه در وقفنامه، حق تعیین متولی بعدی به متولی منصوب از طرف واقف داده شده باشد، متولی بعدی نیز در حکم منصوص خواهد بود.
البته در مقاله تحت عنوان متولی اوقاف کیست در این خصوص توضیحات کامل داده شده که می توانید جهت کسب اطلاعات بیشتر به این مقاله مراجعه نمائید.
شرایط متولی موقوفه
طبق قانون شخصی که به عنوان متولی انتخاب می شود باید دارای شرایطی باشد. این شرایط عبارتند از:
- فقها اتفاق نظر دارند که متولی باید عاقل، بالغ، رشید و امین باشد.
- درخصوص شرط عدالت میان فقها اختلاف نظر می باشد. برخی با بررسی نظر فقها گفته اند اگر واقف خود را متولی قرار دهد اجماع بر آن است که عدالت در وی شرط نیست. همچنین اگر واقف عدالت را برای متولی شرط کند باید به شرط وی عمل شود. اما در موردی که واقف تولیت را برای دیگری قرار می دهد و متن وقف نامه نیز تصریحی درخصوص عدالت متولی ندارد. موضوع محل اختلاف است، اما نظر اکثریت بر این است که عدالت لازم نیست.
- وصف امانت وکفایت (قابلیت و شایستگی) را بایستی دارا باشد.
- متولی می تواند شخص حقیقی یا حقوقی باشد.
- مسلمان بودن متولی شرط نیست. اما برخی معتقدند در موردی که موقوف علیهم مسلمان باشند، متولی باید مسلمان باشد.
- ورشکسته، معسر و مفلس بودن اهمیتی ندارد و این افراد می توانند متولی موقوفه قرار گیرند.
تولیت اشتراکی چیست؟
طبق ماده ۷۷ قانون مدنی هرگاه واقف برای دو نفر یا بیشتر به نحو اجتماع تولیت قرارداده باشد، تولیت اشتراکی تلقی می شود.
حق تولیت چند درصد است؟
حق تولیت یا همان اجرت متولی، بستگی به این دارد که توسط سازمان اوقاف تعیین گردیده یا توسط واقف.
اجرت متولیانی که از طرف سازمان اوقاف و امور خیریه برای اداره موقوفات تعیین می شود، بر مبنای آئین نامه هیات وزیران تعیین می شود.
طبق ماده ۳۳ آئین نامه قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه، حق تولیت و حق نظارت به میزان مقرر در وقف نامه می باشد. در صورتی که وقف نامه موجود نباشد و یا میزان حق التولیه و حق النظاره در آن معین نشده باشد، حق التولیه به مقدار اجرت المثل معادل ده درصد درآمد خالص سالیانه و حق النظاره به مقدار اجرت المثل معادل ۵ درصد همان درآمد خواهد بود.
اجرت متولیانی که توسط واقف تعیین می شوند تابع وقف نامه خواهد بود. در صورتی که میزان اجرت متولی در وقف نامه تعیین نشده باشد، با توجه به میزان کارکرد و ووظایف و مسئولیت های وی اجرت المثل تعیین و پرداخت می شود.
نحوه اثبات تولیت
طبق ماده ۱۴ قانون تشکیلات اوقاف و امور خیریه مصوب ۱۳۶۳ یکی از وظایف شعب تحقیق اوقاف، تشخیص متولی است. لذا در صورتی که در وقف نامه متولی معین نشده باشد، شعبه تحقیق طبق اوصاف مذکور در وقف نامه، متولی را مشخص می نماید.
شخصی که متقاضی تولیت است جهت اثبات تولیت خود درخواست مربوطه را به اداره تحقیق ارائه می دهد. شعب تحقیق می توانند قرار استماع شهادت شهود و تحقیقات محلی و ارجاع امر به کارشناسی و هر نوع تحقیق دیگری را که برای روشن شدن موضوع لازم بدانند صادر و اجرا نمایند. همچنین کسب نظر اداره اوقاف مربوطه، در هر مورد برای شعب تحقیق الزامی است جز موردی که خود اداره اوقاف مربوطه، متقاضی دعوی باشد.
پس از ابلاغ نظریه شعبه تحقیق درخصوص قبول یا رد اثبات تولیت، چنانچه ادارات اوقاف و اشخاص ذینفع، اعتراض داشته باشند، می توانند اعتراض خود را در دادگاه های دادگستری طرح نمایند. رایی که درخصوص دعوی اثبات تولیت صادر می شود قابل تجدیدنظر خواهی می باشد. اما دعوی اثبات تولیت قابل فرجام خواهی نمی باشد.
داشتن وکیل متخصص اوقاف می تواند در روند رسیدگی و اخذ نتیجه مطلوب تاثیرگذار باشد. بنابراین بهتر است قبل از هرگونه اقدامی با وکیل متخصص مشاوره لازم را داشته باشید.
مدارک لازم برای درخواست حکم تولیت
برای درخواست حکم تولیت باید مدارک ذیل ارائه شود:
- کپی مصدق وقف نامه
- کپی مدارک شناسایی
- استشهادیه که در دفتر اسناد رسمی تنظیم شده باشد.
- تحقیق محلی
نحوه درخواست صدور حکم تولیت
متولی منصوص در وقف نامه نیازی به مراجعه به مراجع قضایی و یا اداره تحقیق جهت اخذ حکم تولیت ندارد. اما متولیان بعدی بایستی جهت احراز واجد الشرایط بودن امر تولیت و انتساب او به متولی منصوص در وقف نامه، باید از طریق اداره تحقیق اوقاف اقدام نمایند.
اداره تحقیق پس از بررسی درخواست اقدام به صدور رای مبنی بر رد یا قبول درخواست تولیت می نماید. چنانچه رای بر رد درخواست تولیت صادر شود می توان نسبت به رای صادره در دادگاه های عمومی حقوقی اعتراض نمود.
مرجع صالح جهت صدور حکم تولیت
متقاضی تولیت طبق بند ۱ شق الف ماده ۶ آئین نامه کیفیت تحقیق در شعب تحقیق سازمان اوقاف و امور خیریه می تواند جهت اخذ حکم تولیت به شعب حقوقی اداره تحقیق مراجعه نماید. آرائی که از شعب حقوقی اداره تحقیق درخصوص حکم تولیت صادر می شود قابل اعتراض در محاکم عمومی دادگستری است.
همچنین متقاضی تولیت می تواند برای اثبات تولیت خود، مستقیما به محاکم دادگستری مراجعه نماید. اختیارات شعب تحقیق سالب صلاحیت محاکم عمومی نمی باشد.
طرفین دعوی درخواست صدور حکم تولیت
خواهان دعوای صدور حکم بر تولیت، متقاضی تولیت می باشد. خوانده دعوی تمامی افراد مدعی تولیت هستند و نیازی به اینکه اداره اوقاف هم خوانده باشد وجود ندارد.
نمونه درخواست صدور حکم تولیت
ریاست محترم و اعضای معزز شعب حقوقی اداره تحقیق شهرستان تهران
باسلام و تحیات
موضوع: درخواست صدور حکم تولیت موقوفه آقای ………
خواهان: آقای …… فرزند …… به کد ملی ……… با وکالت خانم امینه محمودی مقیم تهران، خیابان دکتر باهنر، ابتدای دزاشیب، روبروی آتش نشانی، پلاک ۳۲، واحد ۶ شرقی
خوانده: ۱-آقای …………. مقیم ………… به نشانی تهران، …………
۲-اداره اوقاف و امور خیریه شمیرانات به نشانی تجریش، خیابان فنا خسرو، پلاک ۳۱
دلایل و منضمات: ۱-وکالتنامه شماره ۱۴۰۰۲۲۰۶۹۴۷۵۱۴۶۸ مورخ ۱۶/۱۲/۱۴۰۰
۲-وقف نامه شماره ……. مورخ ۳۰/۷/۸۶
۳-نامه عادی بدون شماره مورخ ۸/۵/ ۹۸
شرح خواسته:
احتراما اینجانب به وکالت از خواهان آقای ………. به استحضار می رساند، طبق وقف نامه رسمی شماره …….. مورخ ۸۶/۷/۳۰ موکل اینجانب (واقف)، جناب آقای ………شش دانگ یک باب خانه به پلاک ثبتی ……. فرعی از ۳۴ اصلی واقع در ……… بخش یازده تهران را وقف می نماید و آقای …….. را به عنوان متولی و پس از ایشان تولیت را با خود واقف تعیین می نماید. لیکن طبق مرقومه دست نویس مورخ ۹۸/۵/۸، متولی منصوص، آقای ………. اعلام می دارند: “حقیر نیاز به تولیت در هیچ موقوفات نیستم، از اول هم قبول نکردم.”لذا با این وصف وفق ماده ۷۶ قانون مدنی که اعلام می دارد، کسی که واقف او را متولی قرار داده اگر رد کرد مثل صورتی است که از اصل متولی قرار داده نشده است و از آنجا که طبق شرط تولیت مندرج در وقف نامه، پس از آقای ……… تولیت با خود واقف می باشد و در حال حاضر حق تولیت با ایشان است و صالح به اداره موقوفه می باشند.
لذا حسب مواد ۶ و۷ آئین نامه کیفیت تحقیق در شعب تحقیق سازمان اوقاف و امور خیریه و ماده ۱۴ قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه، تقاضای صدور حکم تولیت به نام آقای …………. از آن مرجع عالیقدر مورد استدعاست.
با تجدید احترام وکیل خواهان
دعوای تولیت و اثبات تولیت از جمله دعاوی پیچیده‌ای هستند که نیازمند تسلط همزمان بر قوانین مدنی، فقه اسلامی و رویه های قضایی سازمان اوقاف و امور خیریه است. اینجاست که نقش یک مشاور و وکیل متخصص باتجربه نمایان می‌شود.
در دفتر حقوقی دادپویان حامی، ما با تیمی از وکلای مجرب و متخصص در امور اوقاف و دعاوی مربوط به تولیت، آماده ایم تا شما را در این مسیر پیچیده همراهی کنیم. خدمات ما شامل:
- مشاوره حقوقی تخصصی در خصوص تحلیل وقف نامه و ارزیابی شانس موفقیت شما.
- تنظیم دادخواست و لوایح دفاعیه به صورت کاملاً مستند و حرفه ای.
- پذیرش وکالت برای پیگیری پرونده اخذ حکم تولیت یا دفاع در دعاوی مرتبط در تمامی مراجع قضایی.
جهت بهره مندی از خدمات حقوقی تخصصی ما می توانید با شماره های مندرج در وب سایت با ما تماس حاصل نمائید.
سلام خسته نباشید. پدر بزرگ اینجانب طبق اظهار نامه ثبتی مالک مشاعی از ششدانگ یک پلاک ثبتی میباشد که طبق متن اظهارنامه سهم مذکور موقوفه بوده و تولیت با خود ایشان قید شده طبق یکفقره استشهادیه مربوط به ۷۰ سال پیش نیز تولیت ایشان مورد تایید و تاکید قرار گرفته و طبق استشهادی مذکور پسر ذکور و ارشد خانواده متولی بعد خواهد بود لیکن چند سالی است که اداره اوقاف به دلایلی که به ما اعلام نمی‌کنند تولیت موقوفه مذکور را بر عهده گرفته و پدر من را به عنوان مستاجر قلمداد و اجاره نامه تنظیم نموده‌اند در حال حاضر پدر اینجانب که فرزند ارشد است تقاضای بر عهده گرفتن تولیت موقوفه مذکور را دارد ولی اداره اوقاف جواب درستی به پدرم نمی‌دهد تقاضا دارم من را راهنمایی کنید چگونه پدرم چطورمی تونه تولیت موقوفه اجدادیم رو از اداره اوقاف بازپس بگیره و خودش بشه متولی با تشکر
با سلام نیازمند بررسی اسناد و مدارک میباشد اما به طور کلی میتوان با طرح دعوایی علیه اداره اوقاف تولیت رو مسترد کرد
با سلام
یکی از اجداد من در ۳۳۰ سال پیش اموال قابل توجهی را وقف مینماید ودر وقف نامه مربوطه شرط وشروط خود را مطرح میکند. درسال ۱۳۰۵ پدر بزرگ من با در دست داشتن اصل وقف نامه به اداره اوقاف وقت مراجعه و موقوفه را به ثبت میرساند. سپس رسمادرخواست تولیت موقوفه را می نماید ولی اداره اوقاف بنا به دلائلی که من نمی دانم چیست وخود اوقاف هم سندی در این خصوص ندارد تولیت را به شخص دیگری واگذار می نماید. که هم اکنون فرزند آن شخص متولی میباشد.۵ سال پیش وقف نامه ایی که پدر بزرگم به ثبت رسانده بود به دست من رسید.ابتدا از طریق اوقاف اقدام کردم جهت اخذ تولیت ولی اوقاف علارغم ادله موجود حاضر به رسیدگی درخواست اینجانب نشد.دادخواستی به دادگاه حقوقی دادم که قاضی از من خواسته که نسب خود را با واقف که ۳۳۰ سال پیش می زیسته ثابت کنم. قاضی ثبت وقف نامه توسط پدر بزرگم ودر دست داشتن اصل وقف نامه توسط من را ندیده گرفت. متولی فعلی نه وقف نامه ایی دارد و نه میتواند اثبات نسب کند.
لطفا من را راهنمایی کنید که چکار میتوانم بکنم.
با سلام. در مقاله پیش رو (اثبات تولیت) در خصوص نحوه اثبات توضیح داده ایم . هم چنین برای ارائه پاسخ صحیح به سوال شما نیاز به بررسی وقف نامه و رای دادکاه می باشد لذا در صورت تمایل می توانید با دفتر تماس حاصل نمائید.
سلام. پدر بنده ملکی را حدود ۴ سال پیش خریداری نموده و وقف نموده در آن وقف نامه به پسرعموی خود را که از روحانیون مسجد می باشد قرار داده اما ایشان بعد از یک سال اعلام کردند که تولیت را نمی پذیرند و کتبا نیز اعلام نمودند در وقف نامه گفته شده بعد از ایشان خود پدرم متولی باشد می خواستم ببینم الان ایشان تقاضای تولیت کند پذیرفته می شود؟
با سلام؛ بله می توانید.
با سلام . لطف بزرگی میکنید اگر متن را با دقت و حوصله مطالعه فرمایید . کمی طولانی و تخصصی هست . ببخشید نشد خلاصه تر بنویسم .
در خصوص قسمتی از متن وقفنامه یک ملک وقفی سوالی داشتم : مرحوم پدر بزرگ بنده متولی یک ملک وقفی بوده پس از فوت ایشان تولیت آن ملک طبق وقفنامه به مرحوم پدرم رسید چون پدر من اکبر اولاد ذکور پدربزرگم محسوب میشد . مرحوم پدرم چندین سال متولی این ملک وقفی بود و به آن رسیدگی میکرد . در وقف نامه آمده که تولیت آن ملک پس از فوت پدربزرگم به اکبر اولاد ذکور پدر بزرگم ” نسلا بعد نسل و عقبا بعد عقب و بطنا بعد بطن” میرسد . دقت شود دقیقا با همین ترتیب آمده است یعنی اول از عبارت “نسلا بعد نسل” استفاده شده و پس از آن از عبارت ” عقبا بعد عقب ” استفاده شده و پس از آن از عبارت ” بطنا بعد بطن ” استفاده شده است .
سوالم این هست که پس از فوت پدرم که برای مدتی چندین ساله متولی این ملک هم بوده و بزرگ ترین پسر پدر بزرگم هم محسوب میشدند، تولیت به برادران کوچک تر پدرم که همان عمو های بنده هستند میرسد ؟ یا اینکه تولیت به بنده که اکبر اولاد ذکور مرحوم پدرم هستم خواهد رسید ؟ لازم به ذکر است از زمان فوت پدرم حدودا چهل سال میگذرد و از آن زمان تا به امروز کوچک ترین عموی بنده که هم اکنون در قید حیات هست و عمو های دیگر بنده که در این چهل سال همگی فوت شده اند هیچ یک هیچ اقدامی جهت گرفتن تولیت انجام نداده و همین امر بنده را مشکوک ساخته که شاید طبق وقف نامه اصلا تولیتی به عمو هایم نمیرسد . ممنون میشم بنده را در این زمینه آگاه سازید .
سپاس از سایت مفیدتان
سلام طبق نظر قاطبه حقوقدانان و فقها،با توجه به عبارات نسلا بعد نسل و بطنا بعد بطن ،تولیت به عموهای شما میرسد.
سلام و درود بر شما متاسفانه اوقاف خیلی جاها در اوقاف خاصه وقف بر اولاد و احشاد نیز دخالت میکنه. بدون در نظر گرفتن شرایط، خاص دخالت در اوقاف خاص طبق کتاب تحریر وسیله حضرت امام خمینی