راهنمای کامل اجرای رأی دیوان عدالت اداری و مجازات استنکاف

یکی از مشکلاتی که افراد پس از اخذ رای قطعی در دیوان عدالت اداری با آن روبرو می‌شوند، عدم تمکین یا تأخیر دستگاه‌های اجرایی در اجرای مفاد رأی است. در چنین مواردی دستگاه مستنکف به انفصال از خدمات دولتی تا پنج سال و یا محرومیت از حقوق اجتماعی تا پنج سال و جبران خسارت وارده محکوم می شود.

اگر شما نیز با مشکل  عدم اجرای حکم دیوان مواجه هستید و می‌خواهید بدانید چگونه باید اقدام کنید، تا پایان این مقاله با ما همراه باشید تا با آگاهی کامل، حق قانونی خود را مطالبه نمایید.

شرایط اجرای حکم در دیوان عدالت اداری

برای درخواست اجرای حکم در دیوان عدالت اداری باید شرایطی وجود داشته باشد که به شرح ذیل توضیح خواهیم داد:

قطعیت رای صادره

یکی از شرایط اساسی برای اجرای هر حکمی، قطعیت آن می باشد. آراء صادره به دو دسته تقسیم می شوند، دسته اول آرایی که در قالب رد شکایت یا ابطال دادخواست و موارد این چنینی صادر می شود قابلیت اجرا ندارد. این دست از آراء صرفا ابلاغ شده و پرونده مختومه می گردد.

دسته دیگر از آراء که پس از ورود به ماهیت موضوع شکایت صادر می شود و منجر به محکومیت می گردد.

آرایی که از شعب بدوی صادر می شوند تماما قابل اعتراض در شعب تجدیدنظر دیوان عدالت اداری هستند. به همین دلیل بنا به احتمال نقض رأی شعبه بدوی، اجرای آن تا زمان قطعیت ممکن نمی باشد. البته باید توجه داشت که اعاده دادرسی در دیوان عدالت اداری نیز نسبت به آراء قطعی شده ممکن است. اما برخلاف تجدیدنظرخواهی، اصل براین است که اعاده دادرسی موجبی برای اجرا نشدن رأی نیست. تنها زمانی که شعبه رسیدگی کننده ضرورت توقف اجرا را احراز کند، دستور توقف اجرای حکم مورد رسیدگی را صادر می کند.

ابلاغ رای قطعی

اجرای حکم منوط به ابلاغ آن است همانگونه که در ماده ۱۰۷ قانون دیوان عدالت اداری نیز بدان اشاره گردیده که محکوم علیه را مکلف به اجرای رای پس از ابلاغ نموده است.

مهلت اجرای رای دیوان عدالت اداری

طبق ماده ۱۰۸ قانون دیوان عدالت اداری، مهلت اجرای رای دیوان عدالت اداری توسط محکوم علیه، ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ حکم قطعی می باشد. محکوم علیه مکلف است در این مهلت، نسبت به اجرای رای اقدام و یا رضایت محکوم له را جلب نماید در غیر اینصورت، با درخواست محکوم له، پرونده به اجرای احکام ارسال می شود.

مراحل اجرای احکام در دیوان عدالت اداری

مراحل اجرای احکام در دیوان عدالت اداری به شرح ذیل می باشد:

• رای قطعی به محکوم علیه ابلاغ می شود و در صورت عدم اجرا در مهلت یک ماهه مقرر در قانون، محکوم علیه می تواند تقاضای تشکیل پرونده اجرایی دهد.
• دادرس اجرای احکام مسئول مربوطه را احضار و از آنان تعهدی مبنی بر اجراء در مدت معین اخذ می نماید.
• در برخی از موارد آراء صادره علیه دستگاه های دولتی را نمی توان به طور کامل اجرا نمود. در چنین مواردی دستگاه مربوطه ضمن فراهم نمودن زمینه های اولیه اجرا، می تواند وضعیت را جهت استمهال به واحد اجرای احکام دیوان گزارش نماید.
• در صورتی محکوم علیه تا یک سال پس از ابلاغ اقدام به اجرا ننماید، حساب بانکی وی توقیف می گردد و مبلغ محکوم به از آن برداشت می شود.
• محکوم له می تواند درخواست صدور دستور جهت توقیف و ضبط اموال متخلف را بنماید.
• در صورتی که مدت یک سال منقضی شود و سازمان مذکور نسبت به اجرای رای اقدامی ننماید، واحد اجرای احکام می تواند مراتب را به سازمان برنامه و بودجه اعلام و این سازمان مظف به واریز محکوم به از ردیف بودجه سنواتی دستگاه مربوطه به حساب محکوم له می باشد.
• پس از اجرای رای توسط محکوم علیه، قاضی اجرای احکام خاتمه اجرای حکم را صادر می نماید.

برای تسریع در روند اجرای احکام در دیوان عدالت اداری می توانید از وکیل متخصص در دیوان عدالت اداری استفاده نمائید. چرا که ایشان با توجه به تخصص و تجربیاتی که دارد می تواند روند اجرا را تسریع نماید.

مسئول اجرای احکام شعب دیوان عدالت اداری چه شخصی است؟

محکوم علیه حکم، شخصی است که در رأی صادره مکلف به انجام کاری یا عدم انجام کاری می شود. باتوجه به ماده ۱۰ قانون تشکیلات و آئین دادرسی دیوان عدالت اداری نهاد ها و شرکت های دولتی، موسسات عمومی غیردولتی، هیأت ها و کمیسیون های نام برده شده نظیر کمیسیون های مالیاتی و هیأت حل اختلاف کارگر و کارفرما و مأموران واحدهای مذکور می توانند محکوم علیه حکم صادر شده از دیوان عدالت اداری باشند.

غیر از اشخاص و واحدهای نام برده شده، نمی توان با استناد به احکام دیوان، شخصی را مکلف به انجام یا عدم انجام کاری نمود.

نحوه اجرای رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری

در مواردی که رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری یا هیات های تخصصی دیوان، نیاز به اجرا داشته باشند، پرونده برای اجرای رای به واحد اجرای احکام ارسال می شود.

دستگاه های اجرائی مکلف هستند ظرف ۱۵ روز پس از انتشار رای در روزنامه رسمی، یا در مهلت حداکثر سه ماهه مفاد رای را اجرا نمایند. در غیر اینصورت با اعلام واحد اجرای احکام و ارائه موضوع به رئیس دیوان، مستنکف طبق ماده ۱۱۲ قانون دیوان عدالت اداری محکوم می گردد.

راهکار قانونی در صورت عدم اجرای حکم دیوان عدالت اداری

محکوم علیه مکلف است در مهلت مقرر، رأی را به طور کامل اجرا کند یا رضایت محکوم له را جلب نماید. درصورت استنکاف از اجرای رأی و جلب رضایت محکوم له، واحد اجرای احکام مراتب را به رئیس دیوان گزارش می دهد. رئیس دیوان نیز حسب مورد، اگر شعب بدوی و تجدیدنظر رأی را صادرکرده باشد به شعبه ارسال کننده رأی قطعی و اگر هیئت عمومی رأی صادر کرده باشد به یکی از شعب تجدیدنظر ارسال می شود.

شعبه رسیدگی کننده به استنکاف، ابتدا شخص یا اشخاص مستنکف را احضار و موضوع را به آنها تفهیم می نماید. در صورت احراز استنکاف، حکم مقرر در ماده ۱۱۲ اعمال می شود.

مجازات عدم اجرای رأی دیوان عدالت اداری

شعبه صادرکننده رأی قطعی یا شعب تجدیدنظر، درصورت احراز استنکاف اجرای حکم، متخلف را به انفصال از خدمات دولتی تا ۵ سال و یا به محرومیت از حقوق اجتماعی تا ۵ سال و جبران خسارت وارده محکوم می کند. این حکم زمانی که قطعی می شود به مافوق متخلف و یا مراجع نظارتی ابلاغ می شود تا اقدام مقتضی صورت گیرد. اگر متخلف دارنده پایه قضایی باشد، به دادسرای انتظامی قضات ابلاغ می شود.

رای صادره در این خصوص، ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ، قابل تجدیدنظرخواهی است.

اگر حکم دیوان عدالت اداری قابلیت اجرا نداشته باشد چه راهکاری وجود دارد؟

حکم صادره از دیوان عدالت اداری ممکن است به ۳ دلیل قابلیت اجرایی نداشته باشد که هرمورد به صورت جداگانه بررسی می شود.

الف) ممکن است حکم به دلیل مانع قانونی یا به جهتی از نظر عملی امکان اجرا نداشته باشد. اگر قاضی اجرای احکام دیوان این موضوع را احراز کند از موارد اعاده دادرسی بوده و به شعبه صادره کننده رأی قطعی ارجاع می شود. در این حالت اگر شعبه مزبور مانع قانونی یا مانع عملی را احراز کند یا حکم به جبران خسارت صادر می کند یا جایگزین دیگری به عنوان محکوم به تعیین می کند.

ب) اگر محکوم علیه اختیار و صلاحیت انجام مفاد حکم را نداشته باشد یا برای انجام مفاد حکم نیاز باشد تا مرجع دیگری غیر از محکوم علیه اقداماتی را انجام دهد که جزو اصحاب پرونده نبوده، امکان اجرای رأی از جانب محکوم علیه وجود ندارد. در این صورت اجرای حکم به مرجعی که صلاحیت اقدام دارد یا می باید مقدماتی را انجام دهد، ابلاغ می شود. مرجع مذکور مکلف به انجام دستورات است مگر آنکه ظرف ۱ ماه به حکم اعتراض کند.

دراین صورت شعبه صادرکننده رأی قطعی به موضوع رسیدگی و رأی صادر می کند. این رأی قطعی است و قابل اعتراض نمی باشد.

ج) اگر رأی به حدی مبهم باشد که قاضی اجرای احکام دیوان نتواند اجرای آن را پیگیری کند، از شعبه صادرکننده رأی تقاضای رفع ابهام می نماید. نظری که شعبه اعلام می کند لازم الاتباع است.

اعتراض به قرار خاتمه اجرای حکم

در صورتی که قاضی اجرای احکام تشخیص دهد که رأی صادره اجرا شده است، قرار ختم اجرای حکم را صادر می کند و پرونده بایگانی می شود. اگر محکوم له ادعا کند که تمام رأی یا بخشی از رأی صادره از سوی محکوم علیه اجرا نشده است، می تواند ظرف ۱ ماه پس از ابلاغ قرار خاتمه اجرای حکم، به آن اعتراض کند. در این صورت شعبه صادرکننده رأی قطعی موضوع را بررسی و تصمیم می گیرد.

نتیجه رای صادره را از طریق اجرای حکم می توان به دست آورد. قانون‌گذار با پیش‌بینی واحد اجرای احکام دیوان عدالت اداری و در نظر گرفتن ضمانت اجراهایی همچون مجازات انفصال از خدمت برای مدیران مستنکف، مسیر را برای اجرای آرای قطعی هموار کرده است.

با این حال، این مرحله دارای پیچیدگی های فراوانی است و نیازمند پیگیری دقیق و مستمر می باشد.  ما در دفتر حقوقی دادپویان حامی، با تیمی از وکلای متخصص و با تجربه در زمینه پرونده ‌های دیوان عدالت اداری، به طور ویژه بر فرآیند اجرای احکام تمرکز داریم و آماده‌ایم تا در این مسیر، در کنار شما باشیم. جهت بهره مندی از خدمات حقوقی تخصصی می توانید با ما در تماس باشید.