مسئولیت عامل حمل و نقل ترکیبی

با پیشرفت جوامع، حمل و نقل نیز شکل جدیدی بر خود گرفته است و از شکل سنتی خود خارج گشته و به صورت صنعتی در آمده است. حمل و نقل سنتی که به صورت تک نوعی انجام می گرفت به سبب هزینه بالا در میان تجار مقبولیت خود را از دست داده است؛ از طرفی استفاده از حمل و نقل ترکیبی نیز مستلزم آگاهی و تجربه در این خصوص می باشد. در این نوشتار به بررسی مسئولیت حمل و نقل ترکیبی می پردازیم.

مفهوم حمل و نقل ترکیبی به استناد کنوانسیون ژنو

طبق کنوانسیون ژنو، حمل و نقل ترکیبی بین المللی عبارت است از حمل کالا به وسیله حداقل دو روش مختلف حمل تحت یک قرارداد حمل و نقل ترکیبی، از محلی واقع در یک کشور که کالا توسط عامل حمل و نقل ترکیبی به عهده گرفته می شود، به محلی واقع در یک کشور متفاوت.

به جهت آنکه قرارداد های حمل و نقل ترکیبی، تحت کنوانسیون ژنو قرار بگیرد، می بایست محل تحویل گرفتن کالا توسط عامل یا محل تحویل دادن کالا در کشوری باشد که عضو کنوانسیون ژنو است.

مفهوم عامل حمل و نقل ترکیبی

در قراردادهای حمل و نقل ترکیبی، قراردادی فی مابین فرستنده و شخص ثالث منعقد می گردد که شخصی به عنوان اصیل مسئول رساندن کالا از مبداء به مقصد می باشد.

طبق ماده ۲ کنوانسیون ژنو، عامل حمل و نقل ترکیبی عبارت است از هر شخصی که به حساب خود یا توسط شخصی ثالث یک قرارداد حمل و نقل ترکیبی منعقد می کند و به عناون اصیل و نه مامور یا نماینده فرستنده یا حمل کنندگان شرکت کننده در عملیات حمل و نقل اقدام می کند و مسئول اجرای قرارداد فرض می شود.

مبنای مسئولیت عامل حمل و نقل ترکیبی به استناد کنوانسیون ژنو

بر مبنای کنوانسیون ژنو، فرض بر مسئولیت متصدی حمل و نقل می باشد و متصدی حمل و نقل مسئول کلیه خسارات وارده به کالا است مگر اینکه بتواند در مرجع صالح ثابت نماید تمام تلاش های لازم را برای حفظ کالا انجام داده است و مرتکب تقصیر نگشته است.

بر اساس ماده ۱۶ کنوانسیون ژنو، عامل حمل و نقل ترکیبی مسئول زیانی است که از تلف، خسارت وارده به کالاها و یا تاخیر در تسلیم ناشی می شود، اگر واقعه منجر به تلف یا خسارت وارد به کالاها و نیز تاخیر در تسلیم طی مدتی که کالا تحت حفاظت او بوده، رخ داده باشد، مگر اینکه عامل حمل و نقل ترکیبی ثابت نماید که خود او مامورین یا نمایندگانش کلیه اقداماتی که به طور معقول جهت احتراز واقعه و پیامدهای آن لازم بوده به عمل آورده اند.

چنانچه عامل حمل و نقل ترکیبی به همراه علت دیگری منجر به تلف یا خسارت یا تاخیر در تسلیم کالا شود، طبق ماده ۱۷ کنوانسیون ژنو، عامل حمل و نقل ترکیبی مسئول تلف خسارت یا تاخیری است که به تقصیر یا غفلت او قابل انتساب باشد، مشروط بر اینکه عامل حمل و نقل ترکیبی آن میزان از تلف، خسارت یا تاخیر در تسلیم را که به او قابل انتساب نیستند را ثابت کند.

موارد معافیت مسئولیت عامل حمل و نقل ترکیبی 

متصدی حمل و نقل ترکیبی در صورتی که در مرجع صالح ثابت نماید که خود او یا مامورین ونمایندگانش کلیه اقداماتی که به طور معقول جهت احترازواقعه و پیامدهای آن لازم بوده است را انجام داده است ، همچنین با اثبات این موضوع که تلف کالا به سبب تقصیر فرستنده، عیوب مخفی کالا و قوه قاهره رخ داده است ، عامل حمل و نقل ترکیبی را از مسئولیت مبرا می کند .

حقوق عامل حمل و نقل ترکیبی 

قانونگذاردر جهت توازن عدالت میان صاحبان کالا و عامل حمل نقل ترکیبی ، وظایفی را بر عهده ارسال کننده قرارداده است که در صورت عدم انجام وظایف تعیین شده ازسوی صاحب کالا ، عامل حمل و نقل ترکیبی حق حبس خواهد داشت . در ذیل به حقوق عامل حمل و نقل ترکیبی می پردازیم .

• دریافت کرایه

ضمن قرارداد حمل و نقل ترکیبی ، عامل و صاحب کالا تعهد می کنند تا در مقابل اجرتی معین همچنین پرداخت هزینه های حمل و نقل و سایر هزینه های فرعی ، عامل، مسئولیت حمل کالا را از مبدا به مقصد برعهده بگیرد ، در صورتی که صاحب کالا از تادیه هزینه های ذکر شده اجتناب نماید ، عامل حق حبس خواهد داشت و می تواند تا زمان پرداخت کلیه هزینه ها از تحویل محموله باری خودداری نماید .

• حق بررسی و دریافت غرامت نسبت به اظهارات نادرست صاحب کالا

چنان چه صاحب کالا در بارنامه ای که به عامل حمل و نقل ترکیبی تحویل می دهد ، اطلاعات نادرستی درج نماید ،فرستنده مسئول اطلاعات داده شده می باشد .

• حق تخلیه و بی اثر ساختن کالاهای خطرزا

براساس ماده ۲۳ کنوانسیون ژنو ، صاحب کالا موظف می باشد تا کیفیت خطرناک را به عامل خبر دهد، در صورت قصورصاحب کالا و چنان چه خود عامل نتواند به کیفیت خطرزایی کالا در هنگام یا بعد از تحویل گرفتن پی ببرد، عامل حق تخلیه، منهدم کردن یا بی اثرکردن کالاهای مزبور را دارد، بدون این که از این بابت ملزم به جبران خسارت باشد .

• حق مراجعه به فرستنده برای هزینه های اضافی و خسارات ناشی از بسته بندی

فرستنده موظف می باشد تا کالا را به طرز مناسبی بسته نماید، چنان چه به جهت عدم بسته بندی درست کالا به محموله باری خسارتی وارد گردد، صاحب کالا مسئول خسارات وارده به صاحب کالا و عامل زیان می باشد .

• تحویل دادن کالا

با رسیدن کالا به مقصد ، گیرنده موظف به تحویل گرفتن کالا می باشد ، مطابق ماده ۱۴ کنوانسیون ژنو در مواردی که گیرنده از تحویل گرفتن کالا امتناع می کند، قراردادن کالا در اختیار وی مطابق قرارداد حمل و نقل مرکب ، قوانین یا عرف تجاری حاکم در محل تحویل به یک مقام ذی صلاح یا شخص ثالثی که مطابق مقررات حاکم در محل تحویل، کالا باید به او سپرده شود .