مطالبه نفقه به صورت حقوقی و کیفری

نفقه نوعی حق مالی است که قانون گذار در عقد دائم برای زن با توجه به وضعیت او پیش بینی نموده است که به موجب آن زن می تواند با استنکاف مرد از پرداخت نفقه، از طریق مراجع قضایی برای مطالبه نفقه حقوقی و کیفری اقدام نماید و مرد را تحت تعقیب قرار دهد.در عقد موقت مرد موظف به پرداخت نفقه نیست مگر شرط شده باشد یا برحسب عرف دادن نفقه به زن مجاز باشد.

نحوه مطالبه نفقه حقوقی و کیفری

• دادخواست مطالبه نفقه

چنانچه زنی بخواهد نفقه ایام گذشته خود را طلب کند، فقط با ارایه دادخواست حقوقی می‌تواند آن را دریافت کند. در این صورت زوجه پس از تنظیم دادخواست و قید خواسته خود در آن می تواند با ابطال تمبر به میزان مبلغ مورد مطالبه به دادگاه خانواده مراجعه و دادخواست خود را تقدیم نماید.  همچنین وی می‌تواند در دادخواست خود هزینه دادرسی را مطالبه نماید.

• شکوائیه مطالبه نفقه

اما طریق دیگر که زن می تواند برای پرداخت نفقه خود اقدام نماید شکایت کیفری است و آن در صورتی است که نفقه حال باشد در این صورت زن می تواند با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی شکایت خود را مبنی بر ترک عمدی انفاق از سوی زوج را با وجود استطاعت مالی ثبت نماید تا به شکایت وی رسیدگی ‌شود  در نهایت با حکم محکومیت به پرداخت نفقه، مرد ملزم و محکوم به پرداخت خواهد شد. با وجود تمکین زن، در صورت عدم استطاعت مرد و نداشتن توان مالی برای پرداخت، زن صرفا می تواند از طریق حقوقی اقدام نماید.

ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه

• ضمانت اجرای حقوقی

ضمانت اجرای حقوقی که قانون گذار برای نپرداختن نفقه زن پیش بینی نموده است یکی ماده ۱۱۱۱ قانون مدنی می باشد که بنا به آن، زن می تواند در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه ، به محکمه مراجعه نماید تا محکمه میزان نفقه را معین و شوهر را به دادن آن محکوم نماید. دیگری ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی می باشد که بیان می دارد در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه و عدم امکان اجرای حکم محکمه و الزام او به دادن نفقه، زن می تواند برای طلاق به حاکم رجوع کند و حاکم شوهر را اجبار به طلاق می نماید . همچنین است در صورت عجز از دادن نفقه . بنابراین، ضمانت اجرای حقوقی عدم پرداخت نفقه زن ناظر به حالتی است که زن از طریق دادگاه های حقوقی اقدام به ارائه دادخواست حقوقی مطالبه نفقه نموده و نفقه خود را مطالبه می نماید که در این حالت در صورت وجود شرایط تعلق نفقه به زن، مرد موظف به پرداخت نفقه به وی خواهد شد.

• ضمانت اجرای کیفری

علاوه بر ضمانت اجرای حقوقی که قانون گذار برای نپرداختن نفقه زن پیش بینی نموده است ضمانت اجرای کیفری نیز پیش بینی شده است که در حال حاضر با تصویب ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده ، ماده ۶۴۲ قانون تعزیرات (حبس از سه ماه و یک روز تا پنج ماه در صورت تحقق جرم ترک انفاق) نسخ شده است.

بنا به ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده، هرکس با داشتن استطاعت مالی نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع کند ، به حبس تعزیری درجه شش محکوم می شود . تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و در صورت گذشت وی از شکایت ، در هر زمان تعقیب جزایی یا اجرای مجازات موقوف می شود.

لازم به ذکر است جرم ترک انفاق به صورت متعدد قابل شکایت است.

در چه صورت نققه به زن  تعلق نمی گیرد؟

در صورتی که طلاق در حال نشوز واقع شود البته زن  در مواردی مانند نامناسب بودن محل سکونت زن، بیماری زن یا بیماری واگیردار مرد، خوف از ضرر جسمی، شرافتی، جانی و مالی و… می تواند از شوهرخود تمکین نکندکه در این موارد زن ناشزه محسوب نشده و نفقه به وی تعلق می گیرد. بنابراین بنا به ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی، زن با امتناع از تمکین بدون مانع مشروع از انجام وظایف زوجیت، از دریافت نفقه محروم می شود.

چنانچه زن برای ماندن در خانه شوهر خوف بدنی نداشته باشد نمی تواند بدون حکم دادگاه خانه شوهر را ترک نماید و ترک خانه ملازمه ای با تمکین او دارد و نفقه تعلق نمی گیرد.

وضعیت نفقه زن بعد از انحلال عقد نکاح

• چنانچه طلاق بائن باشد دیگر حق نفقه ندارد
• چنانچه نکاح فسخ شود زن دیگر حق نفقه ندارد
• چنانچه زن باردار باشد زن در هر صورت تا وضع حمل مستحق دریافت نفقه است
• چنانچه طلاق رجعی باشد نفقه در زمان عده بر عهده شوهر است مگر طلاق در حال نشوز واقع شده باشد
• اگر علت انحلال فوت زوج باشد تا پایان عده وفات مخارج زندگی زوجه عندالمطالبه از اموال اقاربی است که پرداخت به عهده آن ها است بدین صورت که زن صرفا از نزدیکانی که تکلیف به انفاق اقارب دارند می تواند نفقه را مطالبه نماید.

بار اثبات دعوای نفقه بر عهده کیست؟

این موضوع در بین فقها مورد اختلاف است و عده ای بر این نظرند که اثبات آن بر عهده زن قرار دارد و عده ای هم براین نظرند که نفقه با عقد واجب می گردد. با این حال می توان گفت که شخصی که ادعای سقوط آن را دارد باید دلیل ارائه نماید. همان گونه که از مواد ۱۱۰۶ و مواد۱۱۰۸ قانون مدنی نیز بر می آید در حقوق کشور ما با تحقق رابطه زوجیت استحقاق نفقه نیز بوجود می آید و صرف اثبات نکاح توسط زن در دعوای نفقه کفایت می کند و دادگاه با احراز موضوع حکم به سود زن خواهد داد  مگر مرد ثابت نماید که زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع نموده است. از سویی دیگر رای شماره ۲۶۱۴ مورخ ۱۳۱۶ نیز مطابق نظریه اخیر صادر شده است.

رای شماره ۲۶۱۴ مورخ ۱۳۱۶ صادره از دیوان عالی کشور: «اثبات زوجیت برای مطالبه نفقه کافی است مگر جهات دیگری موجب عدم استحقاق زوجه باشد و استدلال دادگاه استان به این که قباله نکاحیه دلیل اشتغال ذمه شوهر نمی باشد را رد کرده است».

مدارک مورد نیاز برای دادخواست الزام به پرداخت نفقه

• تصویر مصدق عقدنامه رسمی
• تصویر مصدق شناسنامه زوجه
• شهادت شهود
• کارشناسی
• وکالتنامه در صورت داشتن وکیل

دادگاه صالح جهت مطالبه نفقه

بنا به ماده ۱۲ قانون حمایت خانواده در دعاوی و امور خانوادگی مربوط به زوجین، زن می‌تواند در دادگاه محل اقامت خوانده (مرد) ‏یا محل سکونت خود اقامه دعوی نماید. لذا با توجه به این ماده زن می‌تواند در همان محل سکونت خود نیز دادخواست ‏مطالبه نفقه مطرح نماید. اما برای شکایت کیفری در دعوای ترک انفاق به دادسرای محل اقامت زندگی مشترک زوجین می توان مراجعه نمود.

شناخت راه های قانونی جهت مطالبه نفقه حقوقی و کیفری که یکی از امور مهم در دعاوی خوانواده بخصوص دعوای طلاق به شمار می آیند حائز اهمیت است. بنابراین جهت احقاق حقوق خواهان، دعوای مذکور می بایست به درستی و با اطلاع از قوانین و مقررات به روز کشور مطرح و اثبات گردد. گروه وکلای دادپویان حامی با بیش از ده سال سابقه فعالیت در این راستا حاضر به ارائه مشاوره حقوقی و ارائه راهکارهای قانونی موجود و پذیرش هر نوع دعاویی در این زمینه می باشند. در صورت نیاز به دریافت هرگونه مشاوره و یا پیگیری دعاوی خود می توانید با ما تماس حاصل فرمایید.