بورس اوراق بهادار ،بازاری سازمان یافته وخود انتظام (نهادهای خود انتظام طبق قانون جدید دو نوع اند یكی كانونها، یكی بورسها) است که اوراق بهادار در آن توسط کارگزاران یا معامله گران مورد داد و ستد قرار می گیرد و  در حال حاضر در قالب شرکت های سهامی عام تاسیس و اداره می گردند.که در ادامه به تعریف ومزایای بورس اوراق بهادار می پردازیم.

تعریف بورس اوراق بهادار

بورس اوراق بهادار در واقع یک بازار متشکل و رسمی سرمایه است که در آن خرید و فروش سهام شرکت های سهامی عام یا اوراق مشارکت شرکتهای دولتی یا موسسات خصوصی تحت ضوابط و مقررات خاص انجام می گردد به عبارتی مرکز جمع آوری پس اندازهای بخش خصوصی به منظور تامین مالی پروژه های سرمایه گذاری است.دارندگان پس اندازها ی راکد می توانند وجوه مازاد خود را جهت سرمایه گذاری در شرکتهای مطمئن به کار بندازند یا با خرید اوراق مشارکت شرکتهای دولتی ویا معتبر خصوصی ازسود مشخصی برخوردارگردند

نقش بورس اوراق بهادار در اقتصاد کشور

بورس اوراق بهادار باعث جمع آوری سرمایه های پراکنده درجهت تجهیز منابع مالی شرکت ها، تخصیص مطلوب منابع،توزیع عادلانه درآمد ،ایجاد احساس مشارکت درعموم افرادجامعه درفعالیت های تولیدی و تجاری و ایجاد یک بازار رقابتی کامل می شود.

اقسام بازار بورس

دربازار بورس، کالاهای مختلفی مورد معامله قرار می‌گیرد و بر همین اساس بازار بورس به چند دسته کلی تقسیم می‌شود که به قرار ذیل است:

• بورس کالا : بورس کالا جهت رفع موانع و مشکلات بازارهای کالا پا به عرصه گذاشته، بازاری است در این نوع بورس اصولا «مواد خام و مواد اولیه و کالاهای واسطه ای» مورد معامله قرار می‌گیرد.
• بورس ارز : خرید و فروش پول‌های خارجی در این نوع  بورس انجام می گردد. هرچند این نوع بورس در ایران فعالیتی ندارد.
• بورس اوراق بهادار : در این نوع  بورس،دارایی‌هایی همچون سهام شرکت های سهامی،اوراق مشارکت،اوراق قرضه صادر شده از طرف شرکت ها و شهرداری ها و موسسات وابسته به دولت و خزانه داری کل که قابل معامله و نقل و انتقال باشد و …مورد معامله قرار می‌گیرد.
• فرابورس : سرمایه گذاری در این دسته برای افرادی است که نتوانسته اند وارد بورس اوراق بهادار شوند و یا می خواهند به سرعت وارد بازار سهام شوند به عبارتی سهام شرکت‌هایی که نتوانسته‌اند به بازار بورس اوراق بهادار راه پیدا کنند، در فرا بورس معامله می‌شوند. در واقع قوانین ثبت یک شرکت در فرابورس راحت تر از بورس است

مهم‌ترین وظیفه فرابورس، سازمان‌دهی شرکت‌هایی است که قصد دارند وارد بازار سرمایه شوند، اما هنوز شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را ندارند

فرابورس خود به بازارهای اول، دوم، سوم و بازار پایه (زرد، نارنجی، قرمز) دسته‌بندی می‌شود و شرکت‌ها بر اساس ریسک سرمایه‌گذاری، شفافیت صورت‌های مالی، میزان بدهی و … در این دسته‌ها قرار می­گیرند.

• بازار اول، بیشتر سهم‌ها در آن جای دارند.
• بازار دوم، صرفا شامل سهام شرکت‌های سهامی عام است. سهام شرکت‌های زیان‌ده، شرکت های تازه‌تأسیس و شرکت‌هایی که با تزریق سرمایه بیشتر، قصد تبدیل از سهامی خاص به عام را دارند در این بازار پذیرفته می‌شوند.

• بازار پایه، که خود به سه دسته بازار زرد، بازار نارنجی و بازار قرمز تقسیم می‌شود. بازار زرد

(دامنه نوسانات انجام معاملات مثبت و منفی ۳%) در تابلوی نارنجی(دامنه نوسانات انجام معاملات مثبت و منفی ۲%)و در تابلوی قرمز(دامنه نوسانات مثبت و منفی ۱%) است

«عرضه عمومی اوراق بهادار در بازار اولیه منوط به ثبت آن نزد سازمان بورس با رعایت مقررات قانون بازار اوراق بهادار است. عرضه عمومی اوراق بهادار به هر طریق بدون رعایت مفاد این قانون ممنوع است.عدم ثبت اوراق  بهادار نزد سازمان ظرف مهلت شش ماهه، وفق بند الف ماده۹۹ قانون برنامه پنجم توسعه، نوعی تخلف محسوب می شود.بنا به موارد ذکر شده و به تصریح قانون بازار اوراق بهادار ،ثبت اوراق بهادار نزد سازمان می بایست در اعلامیه پذیره نویسی قید گردد.

• بورس انرژی: بورس انرژی به عنوان یک بورس کالایی است که امکان انجام معاملات حامل‏‌های انرژی و اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای مذکور در آن وجود دارد. (منظور از حامل­های انرژی گاز، برق،نفت و سایر حامل‎های انرژی است).

بورس انرژی ایران در اسفند ماه سال ۱۳۹۱ و با هدف ایجاد بازاری شفاف، کارآمد، با نقد شوندگی و رقابت پذیری بالا، کشف قیمت منصفانه و انحصار زدایی در بازار معاملات بخش انرژی تشکیل شد.بورس انرژی دارای دو بازار فعال فیزیکی و بازار مشتقه می باشد که تفاوت آنها درموضوع معامله است درواقع در بازار اولی کالا مورد معامله قرار می گیرد در دومی اوراق مبتنی بر کالا معامله می گردد.

مشتریان حقیقی در بازار فیزیکی امکان خرید ندارند و فقط در بازار مشتقه می­توانند نسبت به خرید اوراق اقدام کنند. در معاملات این بازار ۱۰ یا ۲۰ % قیمت معامله به صورت پیش پرداخت از مشتری دریافت می‌­شود و مابقی آن برای کالاهای داخلی تا ۳ روز کاری و برای کالاهای بازار بین ­الملل تا پنج روز بعد دریافت می‌­شود.

در واقع انجام معامله در بورس انرژی شرایط خاص و ویژه‌ای دارد و مشتریان حقیقی امکان خرید در بازار فیزیکی را ندارند. عرضه­‌کنندگان و خریداران در این بازار ویژگی­‌های خاصی دارند و مدارک لازم برای دریافت کد معاملاتی نیز بسیار متفاوت­‌تر از مدارک لازم برای دریافت کد بورسی و معاملات سهام و اوراق بهادار است.

انواع اوراق بهادار

به طور کلی اوراق بهادار به۳ دسته کلی تقسیم می شوند مانند:

اوراق بدهی:اوراق بدهی یا اوراق قرضه اوراقی است که شرکت صادر کننده آن متعهد می‌ شود در قبال مبلغی که از خریدار دریافت کرده، مبلغ مشخصی را در دوره‌ های مشخص به دارنده اوراق پرداخت کند. در نهایت و پس از پایان زمان مشخص و فرا رسیدن سر رسید نیز موظف است اصل مبلغ دریافتی از خریدار اوراق را به او برگرداند.

اوراق حقوق صاحبان سهام:سهام یکی از مهمترین و متداول‌ ترین انواع اوراق بهادار است. بیشترین حجم معاملات در بورس به معاملات سهام اختصاص دارد.

ابزارهای مشتقه:یکی دیگر از انواع اوراق بهادار، اوراق مشتقه هستند. اوراق مشتقه در بازاری کاربرد دارند که معاملات آن بر اساس یک کالای فیزیکی یا دارایی پایه صورت می‌ پذیرد. این دارایی پایه می‌ تواند به شکل سهام، کالا، نرخ‌ های بهره، صنعت ساخت و ساز یا هر نوع دارایی دیگر باشد که ارزش اوراق مشتقه را تعیین می‌ کنند.

تخلفات در معاملات بورس چگونه صورت می‌گیرد؟

موارد زیر از جمله مصادیق تخلف و دستکاری در معاملات بورس محسوب می‌ گردند:

• دستکاری قیمت بازگشایی نماد (Top) و حذف سفارش در زمان پیش گشایش
• ثبت کردن سفارش با قیمتی بالاتر یا پایین‌تر از نرخ جاری بازار بورس
•  حذف سفارش در پیش‌گشایش و اقدام به سفارش‌گذاری در سمت مقابل در زمان معاملات پیوسته
• پوشاندن مظنه‌های بازار با ارسال بیش از دو سفارش خرید یا فروش با قیمت‌هایی متفاوت
•  ارسال سفارش با حجم‌های نامتناسب نسبت به سایر مظنه‌ ها
•  سفارش‌چینی یا مظنه‌چینی گسترده
• ثبت سفارش در صف‌های خرید و فروش با هدف افزایش حجم صف
• انجام معامله بدون تغییر مالکیت نهایی
• انجام معاملات هماهنگ در راستای تغییر قیمت‌ها

مراجع رسیدگی به تخلفات انضباتی فعالان بازار

• کمیته رسیدگی به تخلفات
• هیات مدیره بورس مربوطه
• هیات رسیدگی به تخلفات
• هیات مدیره سازمان

در صورت نیاز به هرگونه مشاوره و دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص بورس اوراق بهادار میتوانید در این راستا با وکیل متخصص بورس در موسسه حقوقی دادپویان حامی مشورت و از تجارب و اطلاعات و دانش حقوقی آنها بهره مند شوید.

اشتراک گذاری: