انحصار وراثت

پس از فوت متوفی ، اولین اقدام حقوقی که ورثه یا اشخاص ذی نفع جهت مداخله در اموال و حقوق مالی وی بایستی انجام دهند ، تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت از شورای حل اختلاف است. این گواهی به موجب ماده ۳۶۲ قانون امور حسبی تصدیقی است مبنی بر احراز وراثت ، تعیین تعداد وراث ، نسبت آن ها با فرد متوفی و تعیین حصه هر یک از ورثه. ( مورد اخیر تنها در صورتی است که دادخواست توسط ورثه تقدیم شده باشد )

انواع گواهی انحصار وراثت

بسته به میزان دارایی متوفی ، دو نوع گواهی انحصار وراثت به صورت محدود و نامحدود صادر می شود. بدین صورت که در صورتی که میزان دارایی متوفی بیش از ۵۰ میلیون تومان باشد گواهی انحصار وراثت به صورت نامحدود صادر شده و در مواردی که ارزش دارایی وی کمتر از پنجاه میلیون تومان باشد ، گواهی مذکور به صورت محدود صادر می شود.

• به لحاظ قانونی چه اثری بر این دو نوع گواهی مترتب است؟

مطابق مواد ۳۶۱ و ۳۶۴ از قانون امور حسبی ، در فرض صدور گواهی انحصار وراثت به صورت نامحدود ، شورای حل اختلاف بایستی درخواست متقاضی صدور گواهی انحصار وراثت را یک نوبت در روزنامه آگهی نماید.  در فرضی که میزان دارایی متوفی کمتر از ۵۰ میلیون تومان باشد ( انحصار وراثت محدود ) الزامی مبنی بر انتشار اگهی وجود نداشته و بدین ترتیب پروسه صدور گواهی با سرعت بیشتری انجام می شود.

• تا پیش از صدور بخشنامه شماره ۳۸۳۸۴ وزارت دادگستری موخ ۷/۷/۱۳۹۹ نصاب مذکور جهت تعیین نوع گواهی انحصار وراثت محدود یا نامحدود ، ۳ میلیون تومان بود.

چه اشخاصي مي توانند درخواست صدور گواهي انحصار وراثت نمایند؟

به موجب ماده ۳۶۰ از قانون امور حسبی وراث متوفی و یا هر شخص ذی نفع در اموال متوفی می توانند صدور گواهی انحصار وراثت را تقاضا کنند.

• شخص ذی نفع که مطابق قانون می تواند درخواست صدور گواهی انحصار وراثت کند ، شامل چه کسانی می شود؟

افرادی از قبیل طلبکار متوفي ، کسي که متوفي به نفع او وصيت کرده (موصي له) یا شخصی که از سوي متوفي مامور اجراي وصيت شده است (وصي) ، با ارائه مدارکی که ذی نفع بودن ایشان را اثبات می کند ، می توانند تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت نمایند.

• تقدیم درخواست انحصار وراثت از سوی شخص ذی نفع و در ادامه رسیدگی مرجع مربوطه به آن و صدور گواهی مذکور ، منوط به همکاری ورثه نبوده و بدون دخالت ایشان به شرحی که در ادامه خواهد آمد نیز می توان گواهی حصر وراثت را مطالبه نمود.

مرجع صالح جهت صدور گواهی انحصار وراثت

به موجب ماده ۱۳ لایحه شورای حل اختلاف ، صدور گواهی انحصار وراثت در صلاحیت شورای حل اختلاف قرار داشته و قاضی شورا ضمن مشورت با اعضاء مبادرت به صدور گواهی مزبور می نماید.

گواهی انحصار وراثت توسط شورای حل اختلاف مستقر در حوزه قضایی آخرین اقامتگاه متوفی پیش از مرگ صادر می‌گردد.

مرجع صالح جهت اعتراض به گواهی انحصار وراثت صادر شده از شورا

به موجب ماده ۲۷ قانون شورای حل اختلاف ، مرجع رسیدگی به اعتراض به گواهی انحصار وراثت صادر شده از شورای حل اختلاف ، دادگاه عمومی حقوقی بوده و رای صادره قطعی می باشد.

مدارکی که برای درخواست انحصار وراثت لازم است ارائه شود

درخواست انحصار وراثت که شامل مشخصات کامل و اقامتگاه فرد متقاضي، متوفي و سایر ورثه بوده و نسبت هر يک از ورثه با متوفي نیز ضمن آن درج شده است ، بايد به همراه مدارک زير به شوراي حل اختلاف ارائه گردد :

• ارائه اصل و کپي شناسنامه همه وراث در صورت درخواست از سوی همه آن ها
• در صورت داشتن همسر ، کپي عقدنامه همسر دائمي متوفي
• گواهي فوت متوفي صادر شده از سوي اداره ثبت احوال ( اصل و کپی)
• فرم استشهاديه تنظیم شده در دفترخانه مبنی بر منحصر بودن وراث به اشخاص نامبرده شده
• در صورتی که متوفی قبل از فوت خود وصیت نامه تنظیم کرده باشد این وصیت نامه نیز به درخواست ضمیمه می گردد.
• گواهي تسليم اظهارنامه ماليات بر ارث به سازمان امور مالیاتی حوزه آخرين محل اقامت متوفي (چنانچه فوت قبل از سال ۱۳۹۵ اتفاق افتاده باشد ، درخواست منوط به تقدیم اظهارنامه مالیاتی است. برای فوت شدگان بعد از تاریخ ۱/۱/۱۳۹۵ نیاز به ضمیمه کردن اظهارنامه مالیاتی هنگام تقدیم درخواست انحصار وراثت نیست)
• دعاوي مربوط به احوال شخصيه ايرانيان غير شيعه ( زرتشتي، کليمي يا مسيحي ) با محوریت قواعد همان آیین مورد رسیدگی قرار می گیرد. بنابراين در صورتي که متوفي از اقليت هاي مذهبي باشد ، نظر مرجع مذهبي مربوطه درباره تقسيم ماترک بايد همراه درخواست ارائه داده شود.
• در صورتی که متقاضی صدور گواهی حصر وراثت ، به صورت عمدی و با علم به وجود سایر ورثه از ذکر نام آنان خودداری نماید ، کلاهبردار محسوب شده و علاوه بر جبران خسارت به مجازات این جرم نیز محکوم خواهد شد. این حکم در مواردی که شخص با علم به عدم وراثت خود اقدام به تحصیل گواهی انحصار وراثت می نماید نیز جاری خواهد بود. (ماده ۹ قانون تصدیق انحصار وراثت)

صدور گواهی توسط شورای حل اختلاف چقدر زمان می‌برد؟

پس از ارجاع پرونده به شورای حل اختلاف ، شخص دادخواست دهنده در زمان ابلاغ شده ، به شورا مراجعه و اصول اسناد ضمیمه شده را ارائه می دهد.

پس از این ، مدت زمان انجام کار توسط شورا بستگی به نوع گواهی انحصار وراثت درخواستی دارد ؛ بدین ترتیب که در مواردی که اصل مدارک شناسایی تمامی ورثه در هنگام مراجعه به شورا ارائه نشود ، استعلام از ثبت احوال در خصوص وراث متوفی الزامی بوده و طبیعتاً فرآیند رسیدگی به درخواست طولانی تر خواهد شد.

همچنین در مواردی که انحصار وراثت به صورت نامحدود باشد (یعنی میزان دارایی متوفی بیشتر از ۵۰ میلیون تومان باشد) پس از رویت مدارک ورثه یا ذی نفعان ، موضوع باید در روزنامه آگهی شود. در این موارد نیز فرآیند صدور گواهی طولانی تر بوده و حدود یک ماه زمان خواهد برد.

چنانچه در این زمینه به دریافت اطلاعات بیشتری نیاز داشته باشید جهت دریافت مشاوره تخصصی می توانید با وکلای موسسه حقوقی دادپویان حامی با ۱۰ سال سابقه فعالیت در این زمینه تماس حاصل فرمایید.