از نظر لغوی، طرح به معنای نقشه، نقاشی، صورت و پیکر می باشد و کلمه صنعتی به معنای منسوب به صنعت و امور صنعتی و مربوط به ساخت یا فابریک می باشد.

طرح صنعتی

• تعریف قانونی طرح صنعتی

” هرگونه ترکیب خطوط یا رنگ ها و هرگونه شکل سه بعدی  با خطوط، رنگ ها و یا بدون آن، به گونه ای که ترکیب یا شکل یک فرآورده صنعتی یا محصولی از صنایع دستی را تغییر دهد طرح صنعتی است. در یک طرح صنعتی تنها دسترسی به یک نتیجه فنی بدون تغییر ظاهری مشمول حمایت از این قانون نمی باشد.”( ماده ۲۰ قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی  و علائم تجاری ایران مصوب ۱۳۸۶)

طرح صنعتی از نظر اداره هماهنگ سازی بازارهای داخلی اتحادیه اروپا (OHMI) : “طرح صنعتی، طراحی ظاهری یک محصول یا بخشی از آن است که ناشی از خطوط، رنگ، شکل، بافت یا تزئینات آن است.”

طرح صنعتی از نظر قانون مدل سازمان جهانی مالکیت معنوی ((wipo : “طرح صنعتی عبارت است از حقی که برای حمایت از ویژگیهای تزئینی و غیرکارکردی یک کالا یا محصول صنعتی که حاصل فعالیت طراحی است و متعاقب ثبت آن، اعطا می شود.”

• ویژگی های طرح صنعتی

• طرح صنعتی روی کالا باید قابل رویت و آشکار باشد و دارای این قابلیت باشد که به وسیله حس بینایی قضاوت شود. و همچنین در جریان استفاده معمولی از کالا به وسیله مصرف کننده نهایی قابل رویت باشد  و هم چنین در جریان استفاده معمولی ظاهرش مورد تغییر قرار نگیرد.
• طرح باید به کالا ظاهر خاص و ویژه بدهد. به نحوی که کالایی که طرح روی آن قرار گرفته است از نگاه  مصرف کننده و کاربر جذاب و متفاوت و قابل تشخیص از کالاهای مشابه اش باشد. البته نیازی نیست که ظاهر کالا الزاماً زیبا هم باشد. این طرح توسط طراحش انتخاب شده و می تواند رنگ، شکل، ساختار، بافت و … باشد.
• طرح صنعتی صرفا مربوط به ظاهر قابل رویت کالایی می باشد که روی آن ظاهر شده  است و ویژگی های کاربردی و فنی محصول ارتباطی به طرح صنعتی در معنای حقوقی و خاص نداشته و در قالب های حقوقی دیگر می تواند حمایت شود نه در قالب طرح صنعتی.
• طرح صنعتی در صورتی حمایت می شود که قابلیت تبلور و پیاده سازی روی کالا و محصول و فرآورده را داشته باشد و در نهایت بر روی یک اثر ملموس و عینی قابل رویت باشد و باید شکل یا ساختار یا ویژگی های مربوط به تزئینات، در کالا به کار رفته باشد.
• بطور کلی ترکیبی از شکل یا طرح و یا رنگ به عنوان یک طرح صنعتی قابل رویت می تواند در تعریف طرح صنعتی قانونی قرار بگیرد.
• چنانچه طرح در محصولی از صنایع دستی هم تبلور یابد در قالب قانون حمایت خواهد شد و لازم نیست طرح فقط در کالای صنعتی قابل اعمال باشد.
• طرح صنعتی و در واقع شکل و ساختار و نقوش به کار رفته روی کالا موجب تغییر ظاهری محصول می شود؛ نه تغییری که الزاماً باعث زیبایی شود بلکه صرف تغییر ظاهری کالا حتی اگر دارای جنبه های زیبایی شناختی و تزئینی نباشد مورد حمایت قانون طرح صنعتی خواهد بود.
• طبق بند ۳ ماده ۱ کنوانسیون پاریس، منظور از مالکیت صنعتی مفهوم عام آن یعنی صنعت به معنای وسیع کلمه بوده و نه تنها شامل صنعت و بازرگانی به معنای اخص می باشد بلکه شامل رشته های صنایع کشاورزی و استخراجی و کلیه محصولات مصنوعی یا طبیعی از قبیل انواع شراب و برگ توتون و میوه و دام و گل و مواد معدنی و آبهای معدنی و آب جو و دانه نیز                     می گردد.
• چنانچه در طرح ارائه شده صرفاً کارکرد فنی آن مدنظر باشد و مشکلات فنی را برای مصرف کنندگان کالای مربوطه حل کند یا موجب استفاده راحت تر مصرف کنندگان آن کالا گردد، طرح صنعتی نمی باشد و می تواند در قالب های دیگر از جمله اختراعات کوچک یا مدل های مفید حمایت شود.
• اموال غیرمنقول مثل ساختمان و طرح های مربوط به سازه که منتج به احداث بنا و ساختمان می شوند و چیزهای دیگری که فرآورده صنعتی و کالا تلقی نمی شوند مانند مایع، گاز، الکتریسته، نور و مواد غیر قابل رویت شامل تعریف طرح صنعتی نمی شوند.
• مطابق با تعریف قانونی طرح صنعتی امکان تبلور بالقوه طرح بر روی یک کالای صنعتی یا صنایع دستی کفایت می کند و لازم نیست که حتما طرح روی کالا تبلور پیدا کند و هم چنین نیازی نیست که نمونه ای از کالا زمان تسلیم اظهارنامه به اداره ثبت طرح صنعتی ارائه گردد.
• طرح صنعتی می بایست منحصر به فرد باشد. به این معنی که مطابق با ماده ۸۴ آئین نامه مصوب ۱۳۸۴ قانون ثبت علائم و اختراعات و طرح های صنعتی:” طرح مورد درخواست باید از دید یک کاربر آگاه ، متفاوت از طرح هایی باشد که قبلا در اختیار عموم قرار گرفته است.”  در واقع  تاثیر کلی طرح  صنعتی بر روی یک مصرف کننده آگاه باید نسبت به  تاثیر کلی طرح های دیگر متفاوت باشد.
• طرح صنعتی باید دارای قابلیت تولید انبوه در قالب فرایند صنعتی و یا صنایع دستی باشد و استفاده و کاربرد صنعتی یا صنایع دستی داشته باشد.
• تعریف قانونی طرح صنعتی شامل اشکال سه بعدی نیز می گردد. بنابراین علاوه بر طرح صنعتی به معنای خاص کلمه مدلهای صنعتی نیز شامل تعریف طرح صنعتی می شوند.
• آنچه که در قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری حمایت شده است طرح صنعتی است نه کالا و یا فرآورده ای که طرح صنعتی روی آن پیاده شده است.
• روش ساخت محصول یا فرآیند تولید محصول در قالب طرح صنعتی حمایت نمی شوند چرا که روش یا فرایند ساخت مربوط به کارکردهای فنی بوده و طرح تلقی نمی گردند.
• چنانچه طرح صنعتی بر روی قسمتی از کالا که به صورت جداگانه فروخته می شود نیز تبلور یابد، در قالب طرح صنعتی قانونی قابل حمایت است. زیرا خود در واقع نوعی کالای جداگانه تلقی می شود.
• مطابق با تعریف قانونی طرح صنعتی، کالا یا فراورده صنعتی یا صنایع دستی حتما باید با طرح تغییر ظاهری نماید لذا اجزاء تشکیل دهنده یک محصول که با استفاده معمولی از آن محصول قابل مشاهده نیستند نمی توانند در قالب طرح صنعتی حمایت شوند.
• در تعریف قانونی طرح صنعتی مراد از طرح صنعتی طرحی است که منجر به تغییر یک کالا گردد و ایجاد و خلق یک کالا مورد توجه قانونگذار نمی باشد.

این یک خلأ قانونی است. به این دلیل که بسیاری از طرح های صنعتی از همان ابتدا به شکلی نو ظاهر و خلق می شوند، بدون اینکه کالای دیگری را تغییر دهند.

• در قابلیت یا عدم قابلیت ثبت طرح های صنعتی این مثال قابل توجه است:

ثبت طرح مربوط به استخر شنای ساخته شده از جنس فایبرگلاس که قابل ثبت می باشد و ثبت طرح مربوط به یک زمین تنیس که غیرقابل ثبت می باشد.

با این توضیح که طرح به کار رفته در استخر شنا درنتیجه اعمال در یک فرایند صنعتی بر روی یک کالا متبلور شده است در حالیکه طرح زمین تنیس اولاً- در یک کالا متبلورنشده است. ثانیاً- برای ساخت آن از اصول معماری و ساختمان سازی تبعیت شده است. در حالیکه طرح صنعتی با رعایت اصول طراحی صنعتی بر روی یک کالا متبلور می شود نه اصول ساختمان سازی و معماری.

اشتراک گذاری: