مستنداً به اصل وحدت اختراع ، اظهارنامه ای که مخترع جهت ثبت اختراع به اداره ثبت اختراعات تقدیم می کند باید صرفاً مربوط به یک اختراع یا گروهی از اختراعات مرتبط به یکدیگر به نحوی که یک مفهوم کلی از اختراع واحد را تشکیل می دهند باشد.
اصل وحدت اختراع به اعتقاد اکثر حقوقدانان از لحاظ هزینه و وقت می تواند به نفع مخترعین باشد، چرا که مخترع مجبور نیست برای هر اختراع اظهارنامه ای جداگانه و مستقل به اداره ثبت اختراعات تسلیم کند.
لذا؛ زمانیکه مخترع چند اختراع دارد که به یکدیگر وابسته هستند زمانی می تواند آن ها را به صورت یکجا در یک اظهارنامه به اداره ثبت اختراعات تقدیم کند که وابستگی آن چند اختراع به حدی باشد که «یک مفهوم کلی از اختراع واحد» را تشکیل دهند.
اصل وحدت اختراع در قوانین و مقررات مالکیت صنعتی ایران
۱. آیین نامه معاهده همکاری ثبت اختراعات
– مطابق با بند ۱ ماده ۱۳ آئین نامه فوق، «اظهارنامه بین المللی باید فقط مربوط به یک اختراع یا گروهی از اختراعات مرتبط به یکدیگر، به نحویکه یک مفهوم کلی از اختراع واحد را تشکیل دهند باشد.»
۲. ماده ۸ قانون ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی و علائم تجاری و آئین نامه مصوب ۱۳۸۷ رئیس قوه قضائیه
مطابق با مقرره فوق اظهارنامه باید فقط به یک اختراع یا به دسته ای از اختراعات مرتبط که یک اختراع کلی را تشکیل می دهند مربوط باشد. در غیراینصورت متقاضی می تواند اظهارنامه مربوط به اختراع خود را به دو یا چند اظهارنامه مجزا و مستقل تقسیم نماید.
وجود رابطه ی فنی خاص در مجموعه اختراعات به عنوان ملاک تشخیص وابستگی اختراعات
- مطابق با آئین نامه معاهده همکاری ثبت اختراعات، هرگاه گروهی از اختراعات در اظهارنامه بین المللی واحدی ادعا شود؛ الزام وحدت اختراع فقط زمانی رعایت شده تلقی خواهد شد که «یک رابطه فنی خاص» در بین اختراعات حاوی یک یا چند ویژگی فنی خاص مشابه یا متناظر، وجود داشته باشد.
اصطلاح «ویژگی های فنی خاص» یعنی ویژگی های فنی ای که مبین دستاوردی هستند که هر یک از اختراعات ادعایی در کل به سابقه اختراع می افزایند. و در واقع دو یا چند اختراع به هم وابستگی داشته و به صورت کلی یا جزئی، اوصاف و خصیصه های فنی مشابه داشته و نقشی یکسان و مکمل در صنعت و فن مربوط ایفا کنند.
- تشخیص اینکه گروهی از اختراعات به گونه ای به یکدیگر متصل هستند که یک مفهوم کلی از اختراع واحد را ایجاد می نمایند، بدون توجه به اینکه اختراع ها به صورت ادعاهای جداگانه یا به عنوان شقوق مختلف در یک ادعای واحد مورد ادعا قرار گرفته اند، انجام خواهد شد.
مزایای رعایت اصل وحدت اختراع
- رعایت اصل وحدت اختراع موجب ارزیابی هر اختراعی متناسب با شأن و ارزش آن اختراع خواهد شد.
- عدم رعایت اصل فوق باعث درخواست ثبت گروهی از اختراعات در یک اظهارنامه می شود که بین آنها هیچ نوع ارتباط فنی و منطقی وجود ندارد.
- عدم وجود ارتباط فنی بین گروهی از اختراعات در یک اظهارنامه برای اداره ثبت اختراعات و در سطح بین المللی برای مرکز جستجوی بین المللی ایجاد اشکال خواهد کرد.
- درخواست ثبت جدید اختراع در یک اظهارنامه ملی یا بین المللی که بین آن ها ارتباط فنی وجود ندارد، از لحاظ پرداخت هزینه ها در سطح ملی و بین المللی باعث ضرر ادارات ثبت اختراع خواهد شد.
ضمانت اجرای عدم رعایت اصل وحدت اختراع
- فقدان اصل وحدت اختراع در ثبت بین المللی اختراعات
در ثبت بین المللی اختراعات ، در صورتیکه مرجع جستجوی بین المللی تشخیص دهد که در اظهارنامه بین المللی مقررات مربوط به اصل وحدت اختراع رعایت نشده است، از متقاضی ثبت اختراع درخواست می کند که هزینه اضافی را پرداخت کند. مرجع جستجوی بین المللی گزارش جستجوی خود را بر اساس آن قسمت هایی از اظهارنامه بین المللی تهیه خواهد کرد که به اولین اختراع ذکر شده در ادعاها (اختراع اصلی) مربوط است، به شرط آنکه هزینه های اضافی لازم ظرف مهلت مقرر در مورد آن قسمت های اظهارنامه بین المللی پرداخت شده باشد که به اختراعاتی مربوط می شود که در قبال آنها هزینه های فوق الذکر پرداخت شده است.
- فقدان اصل وحدت وحدت اختراع در ثبت ملی اختراعات
در ثبت ملی اختراعات نیز با توجه به قانون ثبت اختراعات، اگر اظهارنامه ای که مخترع به اداره ثبت اختراعات تسلیم می کند، فاقد شرط وحدت اختراع باشد متقاضی یا باید اظهارنامه را اصلاح کند و یا آن را یه چند اظهارنامه تقسیم نماید. در غیر اینصورت اداره مالکیت صنعتی باید اظهارنامه را رد کند.
2/1) شرط اصلاح اظهارنامه نخستین یا تقسیم آن به چند اظهارنامه این است که در هر دو حالت، اظهارنامه تقسیمی یا اصلاحی ازحدود اظهارنامه نخستین و اولیه فراتر نرود. به عبارتی چه اظهارنامه اصلاحی و چه اظهارنامه های متعدد تقسیمی از حدود افشائی تجاوز نکنند.
2/2) نکته مهم در باب اصلاح اظهارنامه یا تقدیم اظهارنامه های متعدد در بحث عدم رعایت اصل وحدت اختراع این است که اگر بدون توجه به رعایت اصل مذکور، اداره مالکیت صنعتی اظهارنامه ای را قبول کند و به استناد آن اظهارنامه گواهینامه اختراعی را صادر کند، این امر باعث ابطال گواهینامه ثبت اختراع نخواهد بود و حداکثر ضمانت اجرای عدم رعایت این اصل، آن خواهد بود که در صورت عدم اصلاح اظهارنامه یا عدم اقدام شخص متقاضی نسبت به تقسیم اظهارنامه اولیه به چند اظهارنامه ، اظهارنامه تسلیمی، رد خواهد شد. چرا که هدف از رعایت اصل وحدت اختراع، تسهیل در رسیدگی و جستجو می باشد.
