با توجه به پیشرفت مراودات هوایی علی الخصوص در زمینه های تجارتی و بازرگانی، قوانین داخلی و کنوانسیون های بین المللی حدود مسئولیت متصدی حمل و نقل هوایی را مورد توجه قرار داده اند که به ذکر آن می پردازیم.

بنا به اصل کلی، شخصی که خسارتی وارد می آورد، باید آنرا جبران کند. در خصوص حمل و نقل هوایی وجود مدارک حمل به تنهایی حاکی از انعقاد قرارداد میان طرفین می باشد بنابراین رابطه ی بین متصدی حمل و نقل و شخصی که به او خسارت وارد شده بر طبق قرارداد منعقد شده است که آن هم از نوع مسئولیت قراردادی می باشد.

زیان دیده باید ثابت نماید که خسارت وارد شده ناشی از عمل متصدی حمل و نقل بوده و متصدی حمل و نقل برای رهایی از مسئولیت باید ثابت کند که خسارت ناشی از علتی است که اصلأ به او ارتباطی نداشته است مطابق با ماده ۲۰ معاهده ورشو: در صورتی که متصدی حمل و نقل ثابت کند که خود و عاملان او همه تدابیر لازم را برای جلوگیری از بروز خسارت اتخاذ نموده اند و یا اینکه اتخاذ چنین تصمیمی برای او و عاملان او مقدور نبوده است، مسئولیتی نخواهند داشت.

همچنین در صورتی که متصدی حمل و نقل ثابت کند که خسارت وارد آمده ناشی از عمل خود شخص زیان دیده میباشد ، دادگاه میتواند مطابق قانون متصدی حمل و نقل را کلاً یا جزئا از مسئولیت مبرا کند.

در موارد زیر مسئولیت متصدی حمل و نقل نامحدود میباشد:

• اگر ثابت شود که زیان وارد شده ناشی از قصور و خطای عمدی متصدی حمل و نقل است
• در صورت فقدان بلیط مسافر
• در صورت فقدان رسید لوازم شخصی یا عدم کامل بودن مندرجات
• در صورت عدم صدور برنامه هوایی یا عدم رعایت مندرجات

با توجه به موارد ذکر شده ، مسافر به سه روش میتواند از مسئولیت محدود رهایی باید:

• مسافر بایدثابت کند که بلیط صادر شده و به مسافر داده نشده
• مسافر بایدثابت کند که بلیط صادر شده حاوی اطلاعات لازم نمیباشد
• مسافر بایدثابت کند که بلیط صادر حاوی تذکر این نکته که مقررات عهدنامه ورشو در آن پرواز عملی است نمیباشد.

علاوه بر مطالبی که در رابطه با حدود مسئولیت متصدی حمل و نقل بیان شد، در قانون و همچنین مطابق با معاهده ورشو، مسئولیت متصدی حمل و نقل از سه جهت دیگر مورد بررسی قرار گرفته:

• مدت و استمرار مسئولیت
• مسئولیت متصدی حمل و نقل برای تأخیر
• حمل و نقل هایی که متوالیأ بوسیله چند متصدی حمل و نقل انجام میگردد
• در رابطه با مدت و استمرار مسئولیت چنین میتوان برداشت کرد که مسئولیت متصدی حمل و نقل از زمانی که مسافر خود را در اختیار او قرار میدهد شروع میشود و تا زمانی که مسافر داخل سالن ورودی مقصد میشود ادامه می یابد.
• همچنین منظور از تأخیر این است که ناشی از قصور متصدی حمل و نقل به ایفاء همه اقدامات لازم برای حصول اطمینان از عزیمت و فرود هواپیما طبق برنامه ی پیش بینی شده نباشد.
• در بیان توضیح این مسئله که حمل و نقل به وسیله چند متصدی متوالیأ صورت بگیرد میتوان اظهار داشت که طبق ماده ۳۰ معاهده ورشو ، حمل و نقلی که متوالیاً توسط چند متصدی حمل و نقل انجام گیرد ، مسافر یا نماینده او فقط میتواند علیه متصدی که هنگام بروز حادثه یا تأخیر عهده دار حمل و نقل بوده است ، اقامه دعوا نماید. مگر آنکه متصدی حمل و نقل مطابق با توافق اولیه به صورت صریح تمام مسئولیت مسافر را بر عهده گرفته باشد.

نحوه طرح دعاوی حمل و نقل هوایی

الف) مرور زمان در طرح دعاوی حمل و نقل هوایی

بر طبق ماده ۲۶ معاهده ورشو ، در صورت ایراد خسارت به کالا شخصی که حق دارد شکایت کند ، میبایستی پس از مشاهده خسارت حداکثر ظرف سه روز برای لوازم شخصی و هفت روز برای کالا از تاریخ دریافت آنها به تصدی حمل و نقل شکایت نماید . در صورت تأخیر طرح شکایت بایستی کتبأ به عمل آید.

ب) دادگاه صالح جهت رسیدگی به دعاوی حمل و نقل هوایی

مطابق با معاهده ورشو چهار دادگاه صلاحیت رسیدگی به دعوای حمل و نقل هوایی رادارند:

• دادگاه محل سکونت متصدی حمل و نقل
• دادگاه محلی که مقر اصلی متصدی حمل و نقل در آن جا واقع است
• دادگاه محلی که یکی از شعبات متصدی حمل و نقل در آنجا واقع بوده و قرارداد حمل و نقل در آنجا منعقد گردیده است
• دادگاه مقصد.