یکی از مهمترین روابطی که در جامعه وجود دارد، رابطه ی مردم با واحد های حکومتی می باشد که دیوان عدالت اداری، مسئول رسیدگی به این دسته از دعاوی و شکایات و حتی اعتراض نسبت به بخش نامه های صادره می باشد. دیوان عدالت اداری، تنها مرجه عمومی اداری و هم چنین عالی ترین مرجع عمومی اداری می باشد. در ادامه به دعاوی ای که دیوان عدالت اداری صلاحیت رسیدگی به آن را دارد، می پردازیم . آدرس این مرجع قضایی در تهران، بزرگراه شهید ستاری، بلوار شهید مخبری، نبش خیابان ایران زمین واقع شده است که متشکل از 25 شعبه می باشد.
چه مواردی قابل شکایت و اعتراض در دیوان عدالت اداری هستند؟
شکایت و اعتراض اشخاص اعم از حقیقی و یا حقوقی از تصمیم های واحد های دولتی مانند وزارت خانه ها، سازمان ها، موسسات، شرکت های دولتی، شهرداری، تشکیلات و نهاد های انقلابی و موسسات وابسته به آنها از طریق این نهاد انجام می شود. از دیگر دعاوی ای که در صلاحیت این مرجع قضایی می باشد، مطابق ماده 10 قانون دیوان عدالت اداری عبارتند از:
۱ـ رسیدگی به شکایات و تظلّمات و اعتراضات اشخاص حقیقی یا حقوقی از:
- تصمیمات و اقدامات واحدهای دولتی اعم از وزارتخانه ها و سازمان ها و مؤسسات و شرکت های دولتی و شهرداری ها و سازمان تأمین اجتماعی و تشکیلات و نهادهای انقلابی و مؤسسات وابسته به آنها
- تصمیمات و اقدامات مأموران واحدهای مذکور در بند «الف» در امور راجع به وظایف آنها
۲ ـ رسیدگی به اعتراضات و شکایات از آراء و تصمیمات قطعی هیأت های رسیدگی به تخلفات اداری و کمیسیون هایی مانند کمیسیون های مالیاتی، هیأت حل اختلاف کارگر و کارفرما، کمیسیون موضوع ماده (۱۰۰) قانون شهرداری ها منحصراً از حیث نقض قوانین و مقررات یا مخالفت با آنها
۳ـ رسیدگی به شکایات قضات و مشمولان قانون مدیریت خدمات کشوری و سایر مستخدمان واحدها و مؤسسات مذکور در بند (۱) و مستخدمان مؤسساتی که شمول این قانون نسبت به آنها محتاج ذکر نام است اعم از لشکری و کشوری از حیث تضییع حقوق استخدامی
تبصره۱ ـ تعیین میزان خسارات وارده از ناحیه مؤسسات و اشخاص مذکور در بندهای (۱) و (۲) این ماده پس از صدور رأی در دیوان بر وقوع تخلف با دادگاه عمومی است.
تبصره۲ ـ تصمیمات و آراء دادگاه ها و سایر مراجع قضایی دادگستری و نظامی و دادگاه های انتظامی قضات دادگستری و نیروهای مسلح قابل شکایت در دیوان عدالت اداری نمی باشد.
امور خارج از صلاحیت دیوان و اختلاف در صلاحیت
موارد فوق الذکر، مواردی هستند که به طور حصری در صلاحیت رسیدگی دیوان عدالت اداری هستند. اما ممکن است به اشتباه، مواردی را در صلاحیت رسیدگی دیوان عدالت اداری در نظر بگیرند در صورتی که این موارد تحت شمول موارد رسیدگی این مرجع قضایی نباشند؛
این موارد عبارنتد از:
- تعیین میزان خسارت وارده و پرداخت آن از سوا واحد ها یا اداره ها، که به موجب تبصره 1 ماده 11 قانون دیوان عدالت اداری، تعیین میزان حسارت وارده از ناحیه ی موسسات و اشخاص مذکور …….. به عهده دادگاه عمومی است.
- شکایت نسبت به آراء مراجع قضایی و دادگاه انتظامی قضات، که به موجب تبصره 2 ماده 11 قانون فوق الذکر ، صراحتاً ذکر شده که تصمیمات و آرای دادگاه ها و سایر مراجع قضایی دادگستری و نظامی و دادگاه انتظامی قضات دادگستری و ارتش قابل شکایت در دیوان نمی باشد.
دیوان عدالت اداری چه آرایی صادر می کند؟
آرای دیوان از لحاظ کلی به سه دسته تقسیم می شود:
- آرای صادره از شعب بدوی دیوان
- آرای صادره از هیأت تجدید نظر
- آرای صادره از هیئت عمومی
آرای صادره از شعب بدوی
پس از طی روند اداری در پذیرش و رسیدگی، هشت نوع رأی صادر می شود:
- قرار امتناع از رسیدگی
- قرار عدم صلاحیت
- قرار رد درخواست
- قرار ابطال دادخواست
- قرار رد شکایت
- قرار اسقاط شکایت
- صدور دستور موقت
- صدور حکم
آرای صادره از شعب تجدید نظر دیوان عدالت اداری
مرجع تجدید نظر ، صلاحیت رسیدگی به آرای قابل تجدید نظر صادره از سوی شعب بدوی را داراست، که ممکن است آرای زیر را صادر کند:
- قرار رد درخواست
- قرار عدم صلاحیت دیوان
- قرار اسقاط شکایت
- حکم، که قطعی است.
آرای صادره از هیئت عمومی دیوان عدالت اداری
هیئت عمومی ، متشکل از روسای شعب بدوی، روسا و مستشاران شعب تجدید نظر دیوان تشکیل می گردد که مطابق ماده 20 قانون دیوان عدالت اداری، با حداقل با سه چهارم قضات مزبور رسمیت پیدا می کند. هیئت عمومی دیوان، ممکن است در موارد زیر رأی صادر کند:
- رأی ابطال تصویب نامه ها و آیین نامه های دولتی مخالف مقررات شرع
- رأی ابطال تصویب نامه ها و آیین نامه های دولتی مخالف با قوانین
- رأی وحدت رویه