کلاهبرداری رابانه ای

کلاهبرداری رایانه ای

کلاهبرداری رایانه ای از جمله جرایمی است که بنا به اقتضائات روز جامعه و گسترش استفاده از تکنولوژی های رایانه ای ، برای نخستین بار در قانون تجارت الکترونیکی مصوب سال ۱۳۸۲ و پس از آن با تغییراتی در سال ۱۳۸۸ در قانون جرایم رایانه ای، مجدد مورد پیش بینی قرار گرفته است. تعریف کلاهبرداری رایانه ای و بیان این مسئله که کلاهبرداری رایانه ای قابل گذشت است یا غیر قابل گذشت، موضوعات مهمی هستند که بیان آن ها باعث روشن شدن مفهوم و احکام مرتبط با جرم کلاهبرداری رایانه ای می شود. لذا در این مقاله سعی خواهیم نمود با اشاره به ماده قانونی کلاهبرداری رایانه ای، اهم موضوعات و مباحث مرتبط با این جرم از جمله مجازات کلاهبرداری رایانه ای و تفاوت کلاهبرداری رایانه با کلاهبرداری از طریق رایانه (که جزو کلاهبرداری سنتی محسوب می شود) را مورد بررسی قرار دهیم.

کلاهبرداری رایانه ای چیست؟

در تعریف جرم کلاهبرداری رایانه ای می توان گفت ارتکاب هرگونه عمل غیر مجاز از قبیل واردکردن، تغییر، محو، ایجاد کردن یا متوقف کردن داده های رایانه ای یا مختل کردن سامانه ای که منتهی به تحصیل وجه یا مال یا منفعت یا خدمات یا امتیازات مالی برای شخص مرتکب یا دیگری شود کلاهبرداری رایانه ای محسوب می شود.

تفاوت کلاهبرداری رایانه ای و کلاهبرداری سنتی

کلاهبرداری به اصطلاح سنتی بر خلاف کلاهبرداری رایانه ای ، در مواردی محقق می شود که فرد کلاهبردار موفق به فریب دادن انسان شده و در ادامه اموال متعلق به او را تحصیل می نماید ؛ بنابراین فریب دادن رایانه به عنوان یک شی، مشمول عنوان مجرمانه مندرج در ماده ۱ قانون تشدید و به عبارتی کلاهبرداری سنتی نمی شود. این خلأ قانونی ابتدا منجر به تصویب ماده ۶۷ قانون تجارت الکترونیک و جرم انگاری عنوان مجرمانه کلاهبرداری کامپیوتری در بستر مبادلات الکترونیک گردید و در ادامه تصویب ماده ۱۳ از قانون جرایم رایانه ای و جرم انگاری کلاهبرداری رایانه ای در سال ۱۳۸۸ را در پی داشت.

با توجه به تعریف کلاهبرداری رایانه ای و کلاهبرداری سنتی می توان مهم ترین تفاوت این دو نوع جرم را در این دانست که در کلاهبرداری سنتی انسان فریب می خورد در حالی که در کلاهبرداری رایانه ای سیستم رایانه ای دچار خطا می شود. با این تفاسیر باید بین کلاهبرداری رایانه ای و کلاهبرداری از طریق رایانه تفاوت قائل شد. برای مثال زمانی که شخصی از طریق بستر رایانه ای دیگری را فریب می دهد و شخص فریب خورده مبلغی به حساب کلاهبردار واریز می کند جرم صورت گرفته، از مصادیق کلاهبرداری سنتی محسوب می شود ولی زمانی که مجرم با هک کردن حساب بانکی شخصی، حساب مذکور را خالی می کند بدون این که صاحب حساب از این امر اطلاعی داشته باشد جرم کلاهبرداری اینترنتی محقق شده است.

شرایط تحقق جرم کلاهبرداری رایانه ای

به موجب ماده ۱۳ قانون جرایم رایانه ای یا همان ماده ۷۴۱ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات که ماده کلاهبرداری رایانه ای می باشد ، بستری که این عنوان مجرمانه در آن قابلیت ارتکاب دارد ، سامانه های رایانه ای یا مخابراتی است. به این صورت که فرد کلاهبردار با اعمالی مانند وارد کردن ، تغییر ، محو ، ایجاد یا متوقف کردن داده ها یا مختل کردن سامانه اقدام به تحصیل وجه ، مال ، منفعت ، خدمات و یا امتیازات مالی ، برای خود یا دیگری می نماید.

  • شرایط تحقق جرم کلاهبرداری رایانه ای

    شرایط تحقق جرم کلاهبرداری رایانه ای در دادپویان حامی

    نکته قابل توجه در این مبحث، آن است که صرف دخیل بودن یک سیستم رایانه ای در فرآیند ارتکاب جرم موجب تغییر ماهیت آن از کلاهبرداری سنتی به رایانه ای نمی گردد ؛ بلکه تنها در شرایطی می توان از تحقق کلاهبرداری رایانه ای صحبت کرد که فرد مرتکب با اعمالی که بر روی داده ها یا بر روی سامانه انجام می دهد ، اصطلاحاً موجب فریب سیستم شده و بدین ترتیب اموال متعلق به اشخاص را تحصیل نماید.

همچنین ماده ۶۷ از قانون تجارت الکترونیک نیز اقدام به جرم انگاری کلاهبرداری کامپیوتری در بستر مبادلات الکترونیکی نموده است که به موجب آن سوء استفاده یا استفاده غیر مجاز از داده پیام ، برنامه ها ، سیستم های رایانه ای و وسایل ارتباط از راه دور ، در صورتی که منجر به فریب اشخاص گردیده یا سبب گمراهی سیستم های پردازش خودکار را فراهم سازد و در ادامه تحصیل مال توسط مرتکب را در پی داشته باشد ، مجرمانه تلقی شده است.

نمونه اقداماتی که قانون گذار در این ماده مجرمانه تلقی کرده است عبارتند از : ورود ، محو ، یا توقف داده پیام ، و یا مداخله در عملکرد برنامه یا سیستم‌ رایانه ‌ای.

  • هر کدام از دو ماده قانونی یاد شده در چه مواردی اعمال می شود؟

قانون تجارت الکترونیک به لحاظ زمانی زودتر از قانون جرایم رایانه ای تصویب شده و از سوی دیگر دامنه شمول محدودتری دارد ؛ به این ترتیب که یک سری اعمال را تنها در بستر مبادلات الکترونیک مجرمانه دانسته و بر خلاف قانون جرایم رایانه ای که عمومیت دارد ، این قانون تنها در مورد مشخص ذکر شده قابلیت اعمال دارد.

در خصوص ارتباط میان این دو قانون اختلاف نظر وجود دارد ؛ برخی قائل به نسخ ضمنی ماده ۶۷ قانون تجارت الکترونیک به موجب ماده ۱۳ قانون جرایم رایانه ای هستند و برخی دیگر هر کدام از دو قانون را در مجرای تعریف شده خود قابل اعمال می دانند ؛ بدین ترتیب که جرم کلاهبرداری رایانه ای قانون تجارت الکترونیکی تنها در بستر مبادلات الکترونیکی قابلیت اعمال داشته و عنوان مجرمانه مندرج در قانون جرایم رایانه ای در باقی موارد اعمال خواهند شد.

در عمل رویه قضایی در اعمال شرایط تحقق کلاهبرداری رایانه ای ، تنها قانون جرایم رایانه ای را مد نظر قرار داده و مستند اصلی آرای کیفری در این خصوص ، ماده ۱۳ همین قانون می باشد.

مجازات کلاهبرداری رایانه ای

قانون جرایم رایانه ای مجازات کلاهبرداری رایانه ای ارتکاب یافته با شرایط مندرج در این قانون را علاوه بر رد مال ، حبس از یک تا پنج سال یا جزای نقدی از پنجاه میلیون ریال تا دویست و پنجاه میلیون ریال یا هر دو این موارد پیش بینی کرده است.

علاوه بر این دادگاه می تواند مرتکب را به یک یا چند مورد از مجازات های تکمیلی مندرج در ماده ۲۳ قانون مجازات اسلامی محکوم نماید. با توجه به میزان مجازات حبس جرم کلاهبرداری رایانه ای شخص به مدت دو سال نیز از حقوق اجتماعی مندرج در ماده ۲۶ قانون مذکور محروم می شود.

مجازات کلاهبرداری رایانه ای

مجازات کلاهبرداری رایانه ای

آیا کلاهبرداری رایانه ای قابل گذشت است ؟ ( قانون کاهش مجازات حبس تعزیری )

در پاسخ به این سوال که آیا جرم کلاهبرداری رایانه ای قابل گذشت است باید بیان کرد که مطابق با ماده ۱۰۴ از قانون مجازات اسلامی نمی توان گفت کلاهبرداری اینترنتی قابل گذشت است ؛ چرا که این جرم جزء موارد تصریحی این ماده به عنوان جرایم قابل گذشت قرار نگرفته است.

ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی در سال ۱۳۹۹ و به موجب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مورد بازنگری قرار گرفته و جرایم انتقال مال غیر و کلاهبرداری ( موضوع ماده ۱ قانون تشدید ) با نصاب مشخصی ، کلیه جرایم در حکم کلاهبرداری و جرایمی که مجازات کلاهبرداری درباره آن ها مقرر شده یا طبق قانون کلاهبرداری محسوب می شوند ، در صورت داشتن بزه دیده قابل گذشت محسوب شده اند.

با اینکه در متن مقرره فوق اشاره ای به ماده ۱۳ از قانون جرایم رایانه ای نشده و از سوی دیگر مجازات تحمیلی بر مرتکب نیز مجازات مقرر شده برای جرم کلاهبرداری سنتی نیست و بدین ترتیب این عنوان مجرمانه را نمی توان از جمله جرایم در حکم کلاهبرداری دانست ، اما اداره حقوقی قوه قضاییه با صدور نظریه مشورتی در خصوص قابل گذشت بودن کلاهبرداری رایانه ای به شماره ۴۵۰/۹۹/۷ مورخ ۲۵/۴/۱۳۹۹ ، جرم کلاهبرداری رایانه ای را نیز مشمول احکام مقرر در ماده ۱۰۴ قانون مجازات و قابل گذشت دانسته است. هرچند این نظر منطبق با متن ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی نمی باشد.

رای وحدت رویه کلاهبرداری رایانه ای در خصوص دادگاه صالح (رای وحدت رویه شماره ۷۲۹ )

قاعده اولیه تعیین صلاحیت محلی دادگاه رسیدگی کننده به جرم در امور کیفری ، محل ارتکاب جرم است برای مثال دادگاه صالح در جرم کلاهبرداری سنتی دادگاه محلی است که مرتکب، مال بزه دیده را در آنجا تحصیل کرده است اما در برخی از جرایم همچون جرم کلاهبرداری رایانه ای تعیین دقیق محل وقوع جرم دشوار خواهد بود.

به همین جهت ، دیوان عالی کشور در خصوص کلاهبرداری رایانه ای رای وحدت رویه شماره ۷۲۹ مورخ ۱/۱۲/۱۳۹۱ را صادر کرد که مقرر می دارد « هرگاه تمهید مقدمات و نتیجه حاصل از آن در حوزه های قضایی مختلف صورت گرفته باشد ، دادگاهی که بانک افتتاح کننده حساب زیان دیده از بزه که پول به طور متقلبانه از آن برداشت شده درحوزه آن قرار دارد ، صالح به رسیدگی است»

سخن پایانی

شاید مهم ترین مسئله را در فرآیند شکایت کلاهبرداری رایانه ای و اثبات آن نحوه مستند سازی آن باشد که این امر نیاز به تجربه و تسلطی به قوانین و مقررات مرتبط با مباحث کیفری و علی الخصوص جرم کلاهبرداری رایانه ای دارد. از همین رو دفتر حقوقی بین المللی دادپویان حامی به پشتوانه سابقه درخشان خود و با همراهی وکلای پایه یک دادگستری ، حقوقدانان و کارشناسان متخصص آماده ارائه خدمات مشاوره ای ، تهیه و تنظیم شکوائیه و نیز لوایح دفاعیه و هم چنین قبول وکالت در دعاوی کیفری در تمامی مراحل رسیدگی از جمله دادسرا و شعب دادگاه های بدوی و تجدیدنظر می باشد.

آرای قضایی

سوالات متداول

جرم کلاهبرداری رایانه ای در ماده ۷۴۱ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات (ماده ۱۳ قانون جرایم رایانه ای) جرم انگاری شده است.

اگر چه با توجه به ماده ۱۴۰ قانون مجازات اسلامی این جرم قابل گذشت محسوب نمی شود اما اداره کل حقوقی قوه قضاییه در نظریه مشورتی این جرم را قابل گذشت دانسته است.

شما می‌توانید از طریق شبکه‌های اجتماعی نظیر واتساپ و یا تلگرام با وکلای دفتر حقوقی دادپویان حامی در ارتباط باشید. همچنین می‌توانید از طریق فرم مربوطه درخواست مشاوره رایگان خود را ثبت کنید.

آیا این نوشته برایتان مفید بود؟

‫6 نظر

  • پدرام

    بنده برام پول فیشینگ به مبلغ بیست میلیون تومان واریز شده بود و من برای فردی در تلگرام ارز دیجیتال خرید کردم و واریز هم کردم و پیام پاک کرد کاملا بعد شاکی در دادگاه هیرمند به اتهام کلاهبرداری از بنده شکایت کرد و من رضایت شاکی جلب کردم و هم استرداد درخواست کرد ولی هرگز اقرار به کلاهبرداری نکردم (قبل از این یک مورد در کرمانشاه همین اتهام زدن که تبرئه شدم و تمام شد و یک مورد دیگه در اصفهان که هنوز در روند دادرسی ) هست بعد دادگاه رفته استعلام پلیس فتا گرفته و گفته سوابق متعدد کلاهبرداری داشته و خودش اقرار کرده در صورتی که هرگز اقرار نکردم و همین ادله مضحک به بنده حکم دادن که بخاطر کلاهبرداری رایانه ای به بنده سه سال حبس تعزیری بصورت غیابی دادن و تازه گفته جرم غیر قابل گذشت حالا بیست روز فرصت واخواهی دادم
    الان سوال دارم مگه از جرائم قابل گذشت نیست مبلغ زیر صد میلیون تومان و هم شاکی رضایت و هم استرداد درخواست کرده و هم بنده سابقه کیفری موثر ندارم
    میخواستم یک وکیل که توانمند در این امور بهم کمک کنه برای واخواهی که حکم برائت بگیرم و یا توقیف روند دادرسی آیا شما خودتون یا کسی می‌شناسید لطف کمک کنید
    من نمیخوام برم هیرمند نقطه صفر مرزی بلوچستان اصلا امنیت نداره یکبار رفتم خدا برم گردوند

    بهمن ۱۲, ۱۴۰۲ در ۱۱:۴۵
    • وکیل متخصص

      سلام. مدارک باید بررسی شود. اظهارات و موضوع و سوابق در تعارض می باشد.

      بهمن ۲۳, ۱۴۰۲ در ۱۶:۰۲
  • صمیمی

    بنده بخاطر اشتباهی (سادگی) مورد کلاهبرداری یک کانال تلگرامی قرار گرفته‌ام. بدلیل عدم داشتن شرایط ازدواج دایمی، با یک کانال تلگرامی ازدواج موقت آشنا شدم که بواسطه داشتن کلی کاربر و پست و … اعتماد کردم. ۱۰۰ هزار برای معرفی خانمی از من بصورت کارت به کارت دریافت کردن و سپس خانم رو معرفی کردن و برای آشنایی ازدواج موقت، من مدت یک روزه رو اعلام کردن که گفتن مهریه ۴۰۰ هزار میشه و باید واریز کنی. به حساب خانم واریز کردم. سپس گفتن باید به عنوان ضمانت اینکه مشکلی بواسطه بار اول بودنت که ما شما رو نمیشناسیم بوجود نیاورید، ۳ میلیون به حساب واریز کنی بعد از اتمام مدت ازدواج موقت عودت داده میشه. متاسفانه فریب خورده و واریز کردم. ساعت و آدرس و شماره موبایلی اعلام کردن که موبایل کلا خاموشه و آدرس و زمان هم الکی بود. در تلگرام هم دیگر جوابگو نشدن. نه ادمین کانال (که ۱۰۰ هزار + ۳ میلیون به حساب ایشان ریخته شده) و نه خانم (واریز ۴۰۰ هزار).
    کل صحبتهایم با ادمین همچنین اظهارات ایشان در دادن شماره کارت و نام صاحب حساب در تلگرام بوده که شاتشون رو برداشتم و سند کارت به کارت‌ها هم موجود هست.
    لطفا بفرمایید که آیا میتونم برای احقاق حقوقم شکایت کنم یا خیر؟ اگر بله، از کجا و چگونه و با چه عنوانی باید اقدام کنم؟
    و مهمتر اینکه آیا در این زمینه (اقدام به ازدواج موقت یک روزه و از طریق کانال تلگرامی) جرمی متوجه من هست یا خیر؟

    تیر ۲۰, ۱۴۰۲ در ۱۷:۳۰
    • دادپویان حامی

      بهتر است از طریق پلیس فتا اقدام نمایید و شما مرتکب جرمی واقع نشده اید.

      تیر ۲۱, ۱۴۰۲ در ۱۵:۴۰
  • صمدی

    برج دو یک پیام اومد روی گوشیم نوشته بود دریافت بن کالا و یک شمارهٔ هم جلوش گذاشته یک پیام قبلا هم اومده بود ولی توجه نکردم ولی اینبار کنجکاو شدم و زنگ زدم گفت ما تهران هستیم و ۶۹۰تومن پول می دهید یک جوجه پز برقی به همراه قرعه کشی و گوشی بهتون میدهیم مت پول رو براش ساعت ۱۷ فرستادم الان دقیقا ۵فکر کنم تا ۲ ماه زنگ میزدم هی میگفت کیک پز رو می‌فرسته و بهونهٔ کرونا رو میاورد بعد دوماه کیک پز رو فرستاد زدم توی برق که همون موقع سوخت بعد دو ماه زنگ زدم که کی موبایل رو بده هی می‌گفت شنبه شنبه که زنگ میزدم می‌گفت کرونا هست همه جای تهران تعطیل هست الان یک ماه هست که به تماس‌ها پاسخ نمیدهد باید چیکار کنم آدرس روی پاکت پست هست.

    تیر ۲۰, ۱۴۰۲ در ۱۷:۲۹
    • دادپویان حامی

      با ثبت شکایت از طریق پلیس فتا موضوع را پیگیری کنید.

      تیر ۲۱, ۱۴۰۲ در ۱۵:۴۰

    دیدگاهتان را بنویسید

    نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

    دو × چهار =