صلح نامه(قرارداد صلح) و انواع آن

صلح نامه ( قرارداد صلح ) و انواع آن

قرارداد صلح، توافق و تراضی دو طرف برای به وجود آوردن و یا ازبین بردن یک رابطه حقوقی است. در صلح نامه طرفین توافق می نمایند برای برطرف کردن اختلاف و یا جلوگیری از منازعه و اختلاف و درگیری احتمالی در مورد معامله یا غیر معامله قراردادی را در قالب عقد صلح منعقد نمایند. صلح در میان عقود از جایگاه مهمی برخوردار است به این دلیل که صلح توافق و تراضی آزاد طرفین است تا در قالب آن بتوانند اثر حقوقی را که به دنبال آن هستند به دست بیاورند و در خصوص شروط و مفاد تعهدات طرفین به هر نحو که مایل باشند ، تراضی نمایند. موضوع قرارداد صلح و توافقاتی که طرفین می نمایند چنانچه مخالف قوانین نباشد هیچ محدودیتی ندارد.

 طرفین قرارداد صلح

طرفین قرارداد صلح، مصالح (صلح کننده یا واگذارنده) و متصالح (کسی که صلح به نفع او صورت می پذیرد یا  قبول کننده صلح) هستند.

طرفین این قرارداد بایستی به درستی معرفی گردند به گونه ای که تردید و اشتباهی در خصوص شناسایی اشخاص صورت نگیرد مخصوصا شخصیت متصالح که از نظر مصالح ، علت عمده عقد صلح به حساب می آید. به همین منظور، لازم است تعریف دقیقی از متصالح صورت پذیرد.

موضوع قرارداد صلح

قرارداد صلح  موضوع ندارد بلکه به جای آن باید “مورد صلح” نوشته شود.

مورد صلح باید با تمامی اوصاف آن مشخص و معین گردد به گونه ای که مورد تردید یا ابهامی قرار نگیرد در واقع می توان گفت که لازم نیست از تمامی جهات مورد صلح، دقیق اطلاع داشت و تنها علم طرفین به وجود قرارداد صلخ کفایت می کند.

در قرارداد صلح چنانچه مورد صلح عین نباشد و حق باشد در بعضی از حقوق که یر قابل اسقاط و انتقال هستند، نمی توان آن ها را مورد صلح قرار داد .برای مثال حقوقی مانند:

  1. حق مطالبه دائن در طلب
  2. حق رجوع برای زوجه ای که توسط طلاق خلع، طلاق داده شده است. همچنین ممکن است مورد صلح ، انتفاع از مال غیر باشد، برای مثال کسی به دیگری حق  عبور از منزل یا باز کردن پنجره و یا بردن آب و گذاشتن  ناودان را صلح کند.

موضوعاتی که قابل صلح نیستند به شرح ذیل می باشد:

  1. حقوق غیر قابل انتقال و غیر قابل اسقاط قابل صلح نیستند. مانند حق حضانت، ولایت، زوجیت و… البته حضانت طفل بین پدر و مادر او قابل صلح است.
  2. در جرائمی که جنبه عمومی دارند صلح امکان پذیر نیست.
  3. امور حسبی قابلیت صلح کردن را ندارند. بنابراین چنانچه دادگاه برای محجوری که فاقد ولی قهری است، نصب قیم می کند یا برای غایب مفقودالاثر، نصب امین می کند یا حکم موت فرضی غایب را صادر می کند یا نسبت به شخصی حکم حر صادر می کند ، این اقدامات قابل صلح و سازش نیست.

انواع صلح نامه

صلح نامه را می توان به انواع ذیل تقسیم نمود:

  • صلح نامه در  مقام معاملات

طبق ماده ۷۵۲ قانون مدنی، اشخاص می توانند بدون آنکه دعوایی بین طرفین وجود داشته باشد، برخی از آثار قراردادی مانند ایجاد تعهد، انتقال مالکیت، مشارکت و … را به جای آنکه در قالب عقودی مانند بیع، هبه، اجاره و … منعقد کنند به صورت توافق و تراضی در قالب عقد صلح و با تنظیم صلح نامه منعقد نمایند.

  • صلح نامه برای رفع اختلافات یا جلوگیری از اختلاف احتمالی

در این نوع از صلح نامه دو حالت وجود دارد، حالت اول اینکه اختلافی بین طرفین به وجود آمده و برای این اختلاف دعوا مطرح گردیده و طرفین دعوای خود را با صلح خاتمه می دهند. حالت دوم اینکه اختلافی بین طرفین به وجود آمده اما نسبت به آن دعوایی مطرح نشده است و طرفین برای حل اختلاف و جلوگیری از طرح دعوا در آینده اقدام به تنظیم صلحنامه می نمایند.

  • صلح برای تامین معاش

در برخی موارد طرفین در عوض مال الصلحی که می گیرند متعهد می شوند نفقه معینی همه ساله یا همه ماهه تا مدت معین پرداخت نمایند. این تعهد ممکن است به نفع طرف مصالحه یا به نفع شخص ثالث باشد. با توجه به اینکه این تعهد قائم به شخص است با فوت آن شخص نفقه قطع می شود و و راث او نمی توانند ادعای نفقه نمایند مگر اینکه در صلح نامه قید گردد بعد از فوت منتفع به وراث او داده شود.

  • صلح نامه محضری

صلح نامه محضری به صلح نامه ایی گفته می شود که طرفین در دفتر اسناد رسمی اقدام به تنظیم صلح نامه نمایند. طبق ماده ۴۶ و ۴۷ قانون ثبت اسناد و املاک ، هر نوع صلح نامه ، هبه نامه و شرکت نامه راجع به اموال غیر منقول، در نقاطی که اداره ثبت اسناد و املاک و دفاتر اسناد رسمی موجود باشد می بایست به صورت رسمی در دفاتر اسناد رسمی تنظیم گردد.

  • صلح نامه عادی (دستی)

در برخی موارد امکان تنظیم صلح نامه رسمی وجود ندارد مانند اینکه ملکی دارای سابقه ثبتی نباشد یا طرفین تمایلی به تنظیم صلج نامه در دفاتر اسناد رسمی نداشته باشند. در این موارد اقدام به تنظیم صلح نامه به صورت عادی می نمایند که در عرف یان مردم به صلح نامه دستی مرسوم می باشد.

صلح قطعی

صلح قطعی همان صلح نامه رسمی است که در دفتر اسناد رسمی تنظیم می گردد و هیچگونه شرط و حق فسخی در آن درج نمی گردد. و شخص از زمان تنظیم صلح قطعی مالک مورد مصالحه می گردد و می تواند هر گونه دخل و تصرفی در آن نماید.

صلح قطعی

صلح قطعی

صلح عمری

صلح عمری بدین معناست که مورد صلح تا زمان حیات مصالح قابلیت نقل و انتقال و تصرف از سوی متصالح نداشته باشد. در بسیاری از مواقع شخص مصالح تمایل دارد مورد صلح تا زمان حیات ایشان در تصرف خود باشد در این حالت می بایست صلح عمری تنظیم گردد و متصالح می تواند پس از فوت مصالح نسبت به انتقال ملک به نام خود یا فروش آن اقدام نماید.

صلح نامه زمین بدون سند

در بسیاری از مواقع اشخاص قصد تنظیم صلح نامه در خصوص زمینی را دارند و آن زمین دارای سند رسمی و سابقه ثبتی نمی باشد . سوالی که مطرح می شود این است که آیا می توان نسبت به اینگونه زمین ها صلح نامه نوشت؟ در پاسخ باید گفت بله می توان صلح نامه نوشت اما قابل تنظیم به صورت رسمی نمی باشد و باید صلح نامه را به صورت عادی و دستی تنظیم نمود.

اعتبار صلح نامه بعد از فوت

صلح عقدی است لازم هر چند در مقام عقود جایز باشد . بنابراین با فوت طرفین از بین نمی رود . در صورتی که صلح نامه رسمی باشد بعد از فوت مصالح ، متصالح می تواند نسبت به انتقال قطعی آن به نام خود اقدام نماید . اگر متصالح فوت نماید نیز ورثه ایشان قائم مقام وی می گردند . چنانچه صلح نامه عادی باشد و مصالح فوت نماید متصالح می تواند دعوای تنفیذ صلح نامه عادی و الزام به تنظیم سند علیه ورثه ایشان و اخذ حکم اقدام به انتقال سند به نام خود نماید . این حق در صورت فوت متصالح به ورثه ایشان منتقل می گردد .

مبلغ قرارداد صلح

مبلغ قرارداد صلح ، تحت عنوان مال الصلح در صلح نامه درج می گردد . صلح نامه می تواند به صورت معوض یا بلاعوض باشد.

صلح معوض به صلحی گفته می شود که شخص صلح کننده (مصالح) چیزی را می دهد و در عوض چیزی هم می گیرد. اما در صلح بلاعوض مصالح در قبال مالی که صلح می کند عوضی دریافت نمی کند.

نکات مهم در تنظیم قرارداد صلح

  1. بهتر است در ابتدای قرارداد صلح ذکر شود که طرفین برای صلح اهلیت دارند.
  2. بهتر است در مقدمه آن ذکر شود که این قرارداد به دور از هرگونه اکراه ، اجبار و تدلیس صورت می پذیرد ؛ البته چنانچه بعدا تدلیس در عقد تایید شود ، موجب حق استفاده از خیار فسخ می باشد.
  3. بایستی لازم الاجرا بودن این قرارداد مورد تصریح قرار گیرد.

اعتبار صلحنامه عادی

صلحنامه عادی (دستی) نیز اگر دارای شرایط قانونی باشد، در تمامی محاکم دارای اعتبار است.  این شروط از جمله شامل اهلیت طرفین قرارداد و به امضا رسیدن تمامی صفحات قرارداد توسط طرفین می باشد .در مواردی که صلح نامه عادی از طرف برخی مورد انکار یا تردید یا ادعای جعل واقع گردد می توان با ارائه دلایلی اعم از شهادت شهود یا ارجاع امر به کارشناس رسمی دادگستری صحت و اصالت آن را اثبات نمود.

 آیا صلح نامه حتماً باید در دفترخانه اسناد رسمی تنظیم شود؟

همانگونه که اشاره نمودیم طبق قانون ثبت اسناد و املاک هر گونه صلح نامه ، هبه نامه و شرکت نامه که مربوط به اموال غیر منقول باشد چنانچه آن ملک سابق ثبتی داشته باشد و در آن منطقه اداره ثبت اسناد و املاک و دفاتر اسناد رسمی باشد می بایست به صورت رسمی تنظیم گردد . اما این بدین معنا نیست که صلح نامه عادی فاقد اعتبار هست . ضرورتی ندارد که یک قرارداد صلح برای صحت حتما رسمی بوده و در دفتر خانه اسناد رسمی منعقد شده باشد. صلحنامه مانند هر قرارداد دیگر می تواند عادی یا رسمی باشد.

اما  باید توجه داشت که اعتبار قرارداد صلح فقط به طرفین آن سرایت دارد و این قرارداد نیز در صورت عادی بودن نزد ثالث یا مراجع دولتی قابل استناد نیست ؛ بنابراین کسی نمی تواند با در دست داشتن یک صلحنامه عادی خود را مالک معرفی و اقدام به اخذ پروانه ساخت ملک (پروانه ساختمان) از شهرداری نماید.

تفاوت قرارداد صلح و قرارداد بیع

صلح خود یک عقد مستقل است ولی می تواند آثار عقود دیگر را نیز داشته باشد. یعنی ماهیت قرارداد منعقده، عقد صلح باشد ولی خواص و آثار عقد بیع، اجاره ، ودیعه، عاریه، وکالت یا هبه و یا حتی قراردادهای آزاد و بی نام را داشته باشد. صلحی که به جای بیع انجام میگیرد فقط نتیجه بیع را دارا می باشد اما شرایط و احکام خاص آن را ندارد. مانند اینکه خیارات مختص بیع مانند خیار حیوان، خیار مجلس و تاخیر ثمن در صلح راه ندارد. همچنین حق شفعه را نمی توان در صلح اعمال نمود هرچند آن صلح در مقام بیع باشد.

ضمانت اجرای عدم انجام تعهدات ناشی از  قرارداد صلح

مانند هر قرارداد دیگری اگر طرف قرارداد صلح به محتویات صلحنامه عمل نکند متعهد له (کسی که به نفع او تعهد شده است) می تواند الزام و اجبار او به انجام تعهد را درخواست نماید و دادگاه حکم انجام تعهد را صادر می نماید و چنانچه متعهد باز هم از انجام تعهد سر باز زند با اجبار دادگاه مواجه خواهد شد.

فسخ قرارداد صلح

سوالی که مطرح می شود این است که آیا قرارداد صلح قابل فسخ است؟

در پاسخ باید گفت، قرارداد صلح عقد لازم است مگر اینکه در قرارداد برای طرفین حق فسخ پیش بینی شده باشد. ممکن است در متن قرارداد و صلح نامه برای یکی از طرفین یا هردوی آنها حق فسخ در نظر گرفته شده باشد. و یا اینکه به استناد خیارات اقدام به فسخ قرارداد صلح شود.

به جز خیارات مختص به بیع (خیار مجلس ، خیار حیوان و خیار تاخیر ثمن) سایر خیارات از قبیل خیار عیب، خیار تبعض صفقه، خیارت شرط، خیار اشتراط، خیار غبن، خیار رویت و تخلف وصف و همچنین خیار تدلیس نیز در عقد صلح جاری می شوند.

همچنین طرفین می توانند طبق مقررات مربوط به اقاله، آن را به تراضی تفاسخ کنند؛ بنابراین می توانند ماده ای را برای اقاله در قرارداد صلح بگنجانند.

فسخ قرارداد صلح

فسخ قرارداد صلح

ابطال قرارداد صلح

درصورتی‌که مبنای قرارداد صلح، معامله‌ای باطل یا امری باطل باشد، صلح نیز باطل خواهد بود. برای مثال چنانچه درمورد انجام کار غیرقانونی  قراردادی امضا شده باشد و سپس طرفین با یکدیگر دچار اختلاف شوند و یکی از دوطرف برای جلوگیری از برهم زدن معامله از سوی طرف دیگر، با او صلح کند، صلح انجام‌شده باطل است و اثری نخواهد داشت چرا که معامله از اساس باطل بوده است. اما اگر معامله‌ای باطل شود و دو طرف اختلافات ناشی از آن معامله را با صلح برطرف کنند، این قرارداد صلح صحیح است.

در ماده ۷۶۲ قانون مدنی مقرر گردیده: اگر در طرف مصالحه و یا در مورد صلح اشتباهی واقع شود صلح باطل است. این بدین معناست که هرگاه مصالحه کننده نسبت به شخص طرف مقابل دچار اشتباه شود و عقد مصالحه امضاء گردد و بعدا متوجه اشتباه خود گردد آن صلح باطل می باشد.

همچنین در ماده فوق الذکر گفته شده اشتباه در مورد صلح نیز باعث ابطال صلح می گردد. برای مثال شخصی دعوای مربوط به زمینی را در قبال ده میلیون تومان صلح می کند اما در صلح نامه به اشتباه مبل صد میلیون تومان نوشته می شود که با توجه به اشتباه در مورد صلح ، صلح نامه باطل می شود.

آیا صلح عمری را می توان باطل کرد؟

همانگونه که گفته شد صلح عمری یک نوع از صلح نامه است و تفاوتی که با دیگر صلح نامه ها دارد این است که در صلح عمری مصالح حق انتقال و تصرف و استیفاء از ملک را تا زمان عمر خویش برای خود محفوظ می دارد بنابراین چنانچه صلح عمری شرایط ابطال را داشته باشد قابل ابطال هست.

فروش ملک با صلح نامه

در صورتی که صلح نامه در مقام عقد بیع باشد نتیجه بیع را دارا می باشد. بنابراین شخص متصالح می تواند با صلح نامه اقدام به فروش ملک نماید. مگر در صورتی که صلح نامه از نوع عمری باشد و مصالح تا زمان حیات خویش حق نقل و انتقال را به متصالح نداده باشد در این صورت بعد از فوت مصالح می توان نسبت به فروش ملک با صلح نامه اقدام نمود.

دفتر حقوقی بین المللی دادپویان حامی با بیش از ده سال سابقه در حوزه دعاوی و تنظیم قراردادهای داخلی و بین المللی آماده ارائه مشاوره حقوقی تخصصی در زمینه انواع قراردادها می باشد.

آیا این نوشته برایتان مفید بود؟

‫121 نظر

  • محمدی

    یک ملک از مادرم بمن صلح شده با دو شرط ۱حق فروش به هیچ عنوان تا حیات مادرم ندارم۲-استفاده از اصل و منافع مورد صلح تا زمانی که مصالح در قید حیات است با مصالح است
    سوال من این هست این شرط‌ها شرط خیار هست یا خیار شرط؟ شرط دوم چه شرطی هست شرط فعل هست؟ چه نوع شرط فعلی است
    سوال دومم اگر خودم با توافق یا بدون توافق مادرم در ملک ساکن باشم خیار تخلف از شرط فعل کردم؟ مادرم شکایت کنه من اونجام بدون رضایت ایشون یا به دروغ بگه بیرونش کردم؟ دادگاه منو ملزم میکنه به اجرای تعهد و رفع تصرف میخاد از من یا معامله فسخ می‌شود؟

    خرداد ۳۱, ۱۴۰۲ در ۱۳:۱۰
    • دادپویان حامی

      در مورد اینکه آیا متصالح حق فروش ملکی را که به نفع او صلح شده دارد یا خیر، باید به صلح نامه تنظیمی بین طرفین مراجعه شود. و این موضوع یک جواب واحد ندارد.
      اگردر قرارداد صلح شرط شده باشد که متصالح تا زمانی که مصالح (مالک) در قید حیات است، حق فروش ملک را نداشته باشد. وچنانچه تخلف ورزد به استناد تخلف از شرط معامله فسخ می‌گردد. در ضمن این خیار شرط می‌باشد یعنی خیار یا اختیار فسخ درقبال تخلف شرط.

      خرداد ۳۱, ۱۴۰۲ در ۱۵:۵۶
  • صالحی

    سلام سوالی از شما داشتم. ممنون میشم پاسخ دهید. ما یک عقد صلحی منعقد کردیم که در آن چنین عنوان داشته که چنانچه طرف قرارداد (متصالح) به پرداخت بدهی های خود و یا انجام هر یک از تعهدات مندرج در این قرارداد به موقع اقدام ننماید، مصالح حق فسخ معامله را به طور یکجانبه دارا می بشاد. ۲ الی ۳ فقره از چک های متصالح با گواهینامه عدم پرداخت مواجه شده است. مصالح به استناد شرط، دادخواست فسخ معامله را تقدیم دادگاه نموده و خوانده (متصالح) درجلسه دادگاه اقرار به مدیونیت خود نموده است. آیا این شرط از نظر حقوقی شرط فعل است یا خیار شرط؟

    مرداد ۲۲, ۱۴۰۱ در ۱۰:۳۲
    • دادپویان حامی

      با سلام. درعقد صلح که برای مصالح حق فسخ معامله قرار داده شده، این حق خیار شرط محسوب است و دادگاه در حدود مندرجات دادخواست و قرارداد باید نسبت به تقاضای فسخ معامله رسیدگی و اتخاذ تصمیم نماید.

      مرداد ۲۲, ۱۴۰۱ در ۱۰:۳۹

    دیدگاهتان را بنویسید

    نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

    هجده + 7 =