ترک کار کارگر، بدین معناست که کارگر بدون رعایت تشریفات مربوط به استعفا از کار خارج شود و مقصود خارج شدن و از کار به طور کلی باشد (بند یک دستورالعمل ۱۷ روابط کار). ترک کار کارگر در قانون کار سابق به معنای استعفا به کار رفته بود اما در قانون کار فعلی (مصوب ۱۳۶۹) در این مورد حکمی وجود ندارد. از طرفی هم با عنوان غیبت نمی توان آن را مورد بررسی قرار داد چرا که با مفهوم غیبت تفاوت اساسی دارد. البته آثار حقوقی آن ها تفاوت چندانی ندارد. یعنی در نهایت سبب می شود که کارفرما بتواند از حق فسخ خود استفاده و مبادرت به اخراج کارگر نماید. البته این را هم نباید از نظر دور کرد که میزان غیبت کارگر باید به حدی باشد که کارفرما را مجاز به استفاده از حق اخراج خود نماید در غیر این صورت مجاز به این امر نمی باشد.

چنانچه کارگری قصد قطع همکاری با کارفرما را داشته باشد، باید چگونه اقدام نماید؟

اگر کارگری بخواهد با کارفرما قطع همکاری نماید می تواند با رعایت شرایط ترک کار این امر را انجام دهد و اگر تشریفات طی شود منعی بر کارگر نیست.

لازم است کارگر در ابتدا استعفای خود را به صورت کتبی به کارفرمای خویش اطلاع دهد. پس از اعلام کتبی ، کارگری که استعفا می دهد موظف است تا یک ماه به کار خود ادامه دهد.

چنانچه کارگر، بعد از طی ۱۵ روز از زمان استعفا از عمل خویش پشیمان شود می تواند جهت باز پس گیری استعفا اقدام نماید.
در این صورت استعفای وی لغو می شود و کارگر موظف می شود رونوشت استعفا و انصراف خود را به شورای اسلامی کارگاه و یا انجمن صنفی و یا نماینده کارگران تحویل دهد. چنانچه کارگر از استعفای خویش پشیمان نگردد موظف است به مدت ۳۰ روز به کار خود ادامه دهد تا کارفرما مهلت جایگزینی نیرو را داشته باشد.

البته گاها مشاهده می شود که کارفرما از همان روز استعفا موافقت خود را اعلام می کند و کارگر را برای یک ماه دیگر در خدمت نگه نمی دارد ولی اگر با استعفا موافقت نشود همانطور که بیان شد کارگر یک ماه باید از تاریخ تقدیم استعفای خود در محل کار حاضر شود و پس از گذشت این یک ماه نیاز به موافقت کارفرما نیست.

قانون گذار در ماده ۲۵ قانون کار  چنین مقرر داشته است:

“هرگاه قرارداد کار برای مدت موقت و یا برای انجام کار معین منعقد شده باشد، هیچ یک از طرفین به تنهایی حق فسخ آن را ندارد.”

با توجه به تصریح ماده چنین نتیجه ای حاصل می شود که در قرارداد کار برای مدت موقت و یا برای انجام کار معین حق فسخی برای کارگر لحاظ نشده است. فلذا اگر کارگری بدون توجه به این امر مبادرت به اعلام استعفا نماید چنین استعفایی مورد پذیرش قانون گذار نیست. در صورتی که از این امر خسارتی به کارفرما وارد شود کارگر ملزم به پرداخت خسارت بر اساس رای مراجع حل اختلاف کار می گردد.

ذکر این نکته حائز اهمیت است که بر خلاف تصور بسیاری از افراد درصورتیکه قرارداد کار با استعفای کارگر و با شرایط قانونی فسخ شود کارگری که استعفا داده است مستحق دریافت حق سنوات کارگر به ازای هر سال ، یک ماه آخرین حقوق می باشد.

آیا کارگری که قرارداد کار ندارد میتواند در هر زمان که بخواهد کار خویش را ترک نماید؟

پاسخ به سوال مزبور منفی است. در صورتی که ترک کار کارگر بدون قرارداد بدون هیچ عذر موجهی صورت گیرد و از این جهت به کارفرما خساراتی وارد شود، در چنین مواقعی کارفرما می تواند جهت خسارات وارده از کارگر مطالبه خسارت نماید. اما در صورت نبود قرارداد کتبی، اثبات مدعای کارفرما به سهولت امکان پذیر نمی باشد. چرا که در اکثر مواقع قانون کار، حق را به کارگر اعطا نموده است و چنانچه کارفرمایی چنین مدعایی داشته باشد بایستی ادعای خویش را ثابت نماید.

چنانچه کارفرما بتواند رابطه کارگر و کارفرمایی بین خویش و کارگر را به اثبات برساند. می تواند در صورتی که کارگر وی بدون عذر موجه کار خویش را ترک کرده باشد و از این نظر به او خسارت وارد شده باشد، مطالبه خسارت نماید. حتی اگر با کارگر قرارداد کتبی منعقد ننموده باشد. این شرایط در صورتی که کارگری اقدام به ترک کار با وجود قرارداد کند نیز حاکم است.

ترک کار بدون قرارداد

عواقب قانونی ترک کار

مطابق قوانین، ترک کار می تواند عواقبی را برای کارگر در پی داشته باشد. قبل از بحث در خصوص این عواقب قانونی باید بیان کنیم ترک کار بعد از اتمام قرارداد بین کارگر و کارفرما ترک کار در معنای واقعی و قانونی نمی باشد چرا که منظور قانون گذار و تعیین ضمانت اجرا برای این اقدام ترک کار قبل از اتمام قرارداد است این درحالی است که بعد از اتمام قرارداد اساسا رابطه ای بین کارگر و کارفرما حاکم نیست تا قانون ترک کار را بر عدم حضور کارگر در محل کار حاکم بدانیم.

ترک کار چه به علت عدم پرداخت حقوق باشد چه به دلیل عدم پرداخت حق بیمه هرگز از نظر قانون گذار مجاز نمی باشد. بلکه در این فرض باید کارگر با ارسال نامه، استعفای خود را اعلام نموده و از کار استعفا دهد و ترک کار بدون استعفا دارای اثرات سوء برای کارگر می باشد این موارد عبارتند از:

1. محرومیت از دریافت حق سنوات کارگر: اگر قرارداد کارگری دائمی باشد یا قرارداد وی موقت باشد و وی اقدام به ترک کار نماید از دریافت حق سنوات یا پاداش پایان کار محروم می شود و نمی تواند مطالبه ای در این زمینه داشته باشد.
2. عدم دریافت بیمه بیکاری: کارگر زمانی استحقاق دریافت بیمه بیکاری را دارد که در بیکار شدن خود نقشی نداشته باشد لذا زمانی که شخص اقدام به ترک کار نماید بیمه بیکاری به وی تعلق نمیگیرد. لذا با اثبات ترک کار، تامین اجتماعی از پرداخت بیمه بیکاری به کارگر امتناع می نماید.
3. کسر و عدم پرداخت حقوق: این حالت در وضعیتی ممکن است رخ دهد که کارگر و کارفرما در قرارداد خود این مسئله را شرط نموده باشند. به این صورت که در یکی از بندهای قرارداد ذکر شود در صورت ترک کار بدون رعایت شرایط قانونی حقوق معوقه کارگر پرداخت نمی شود.
4. خسارت ترک کار توسط کارگر: قاعده کلی در جبران خسارت این است که اگر کارگر ترک کار کند و این ترک کار بدون رعایت شرایط استعفا از شرکت خصوصی یا هر جای دیگری باشد و از این ترک کار خسارتی به کارفرما وارد شود کارگر مکلف به جبران خسارت وارده می باشد.

مهلت اعلام ترک کار کارگر

پس از ترک کار کارگر ، کارفرما باید این مسئله را به وسیله نامه ترک کار به مراجع مربوطه اعلام کند. در صورتی که کارفرما طبق قانون اقدام به اعلام ترک کار به اداره بیمه یا اداره کار نکند ممکن است با جریمه عدم اعلام ترک کار مواجه شود.

ترک کار باید الزاما به دو مرجع اعلام شود:

1. اعلام ترک کار به اداره کار: مهلت اعلام ترک کار به اداره کار در قانون یا بخشنامه های مربوطه مشخص نشده است اما پس از غیبت های متوالی کارگر و ترک کار بدون اطلاع قبلی یا بعدی کارفرما می بایست نامه ترک کار پرسنل را خطاب به اداره کار ارسال نماید. مهلت عرفی این اعلام قبل از پایان ماهی است که کارگر اقدام به ترک کار نموده است.
2. اعلام ترک کار به بیمه تامین اجتماعی: طبق ماده ۳۹ قانون تأمین ‌اجتماعی کارفرما مکلف است لیست حقوق و مزد کارکنان شاغل را با آخرین تغییرات و تا آخرین روز ماه بعد به سازمان ارسال و پرداخت کند بنابراین فرصت کافی برای ارسال لیست با آخرین تغییرات به کارفرما داده شده است ضمناً در صورت ترک کار یا شروع به کار کارگر، کارفرما باید این موارد را در لیست های ارسالی بیمه و در ستون های مربوط درج و اعلام کند.

استعفای کارگر

ابتدا باید این مسئله را در نظر داشت که ترک کار با استعفا از نظر حقوقی تفاوت دارند به این مفهوم که ترک کار بدون رعایت شرایط قانونی و بدون اطلاع قبلی کارفرما صورت می گیرد در حالی که استعفا با رعایت مقررات قانونی و با اطلاع کتبی کارفرما صورت می پذیرد. در واقع اگرچه در هردو این موارد کارگر از حضور در محل کار امتناع می نماید ولی با توجه به قوانین، استعفا و ترک کار مسئولیت های حقوقی متفاوتی در پی دارند.

قرارداد کار می تواند به صورت کتبی و شفاهی باشد .

• چنانچه قرارداد کار به صورتکتبی بین طرفین «کارگر  و کارفرما» باشد:

در این مواقع امکان تخطی برای کارگر و کارفرما کمتر می باشد، چرا که چنین قراردادی در حکم سندی است که می تواند اثبات کننده ادعاهای طرفین باشد. چون در صورتی که اختلافی بین کارگر و کارفرما حادث شود امکان مراجعه به مفاد قرارداد وجود دارد و می توان از این طریق فرد خاطی را (اعم از کارگر و کارفرما) شناسایی نمود .

• چنانچه قرارداد کار به صورتشفاهی بین طرفین «کارگر  و کارفرما» باشد:

اگر چه قرارداد شفاهی نیز از نظر قانون کار دارای اعتبار است اما اثبات توافقات ما بین طرفین ، در چنین قراردادهایی با سختی هایی همراه می باشد و امکان سوء استفاده را برای هر کدام از طرفین فراهم می باشد.

گاهی مشاهده می شود که کارگرانی به صورت ارادی ترک کار می نمایند و از عدم قرارداد فی ما بین خود و کارفرما سوء استفاده می نمایند و با وجود اینکه حق و حقوق خود را دریافت نموده اند جهت مطالبه حق و حقوق بعد از استعفا طرح دعوا می نمایند  اما ناگفته نماند که عدم قرارداد کتبی بین کارگر و کارفرما دلیل بر این نیست که کارفرما نتواند از جهت ترک کار کارگر مطالبه خسارت نماید و یا این امر نباید حربه ای در دست کارگر باشد تا از حمایت قانون سوء استفاده نموده و مطالبه حق و حقوقی را به ناحق نماید. بلکه اگر چه دراکثر مواقع حمایت قانون از کارگر بیشتر است اما این امر باعث نمی شود که در صورت پرداخت شدن حق و حقوق کارگر توسط کارفرما ، مجددا هزینه های مزبور از کارفرما مطالبه شود.

لازم به ذکر است که کارفرما می تواند مطالبه خسارت به جهت ترک کار توسط کارگر را نیز بنماید و چنانچه در این مواقع از کارگر بابت حسن انجام کار چک یا سفته نیز در دست داشته باشد ، می تواند جهت جبران خسارت خود اقدام به اجرا گذاشتن سفته در صورت ترک کار از سوی کارگر نماید. و عدم وجود قرارداد کار مانعی جهت مطالبه خسارت از کارگر برای کارفرما ایجاد نمی نماید.

قوانین استعفا و ترک کار

ترک کار کارگر با غیبت کارگر چه تفاوتی دارد؟

بسیاری از افراد ترک کار و غیبت را یکی می دانند در حالیکه این دو با یکدیگر تفاوت دارند هرچند آثار حقوقی این دو با یکدیگر برابر است. قانون گذار در خصوص ترک کار در قانون کار به کارفرما اجازه داده است که چنانچه کارگر در انجام وظایف محوله به خود قصور نماید قرارداد او را فسخ و او را اخراج نماید.

بدیهی است که ترک کار و غیبت نیز هر دو می تواند از موارد قصور کارگر قلمداد شود که در هر دو مورد کارفرما می تواند با فسخ قرارداد کار، کارگر را اخراج نماید. البته ناگفته نماند که در اخراج کارگر توسط کارفرما بایستی میزان غیبت کارگر در حدی باشد که اجازه اخراج را به کارفرما بدهد، در غیر این صورت کارفرما مجاز به اخراج کارگر بدین جهت نمی باشد.