وقف و نحوه ثبت مال موقوفه
وقف عبارت است از اینکه عین مال به طور دائم حبس و منافع آن تسبیل شود به بیان ساده تر اصل یک مال و منافع حاصل از آن را که شخصی برای خدمات عمومی یا اختصاصی در جهت خیر و رضای الهی هدیه می کند وقـف می گویند.
اقسام وقف
از نظر برخی از فقها وقف به پنج نوع تقسیم می شود که عبارتند از :
- وقف به جهت عبارات و اقامه شعائر مذهبی
- وقف بر عموم مردم
- وقف بر جهت خاص
- وقف خاص مانند وقف بر خویشان یا اشخاص معین
- وقف بر موقوفات
برخی دیگر از فقها وقف را به سه نوع تقسیم کرده اند که عبارتند از:
- وقف بر جهت عام مانند وقف بر مساجد، پلها، قنوات، مدارس
- وقف بر عنوان های عام که مصادیق آن محصور باشند مانند وقف بر فقراء، طلاب، دانشجویان و …
- وقف خاص که بر اشخاص محصور وقف شده مانند وقف بر اولاد واقف، کارگران کارخانه معین.
در ماده ۵۶ قانون مدنی وقف را به دو قسم وقف عام و وقف خاص تقسیم می نماید که وقف خاص خود بر دو قسم است:
الف) وقف بر اشخاص غیر محصور
ب) وقف بر اشخاص محصور
قانون تشکیلات اوقاف و آئین نامه اجرایی آن وقف را بر دو قسم تقسیم نموده است:
- وقف عام
- وقف خاص که هر کدام ممکن است متصرفی یا غیرمتصرفی باشند.
موقوفه متصرفی، موقوفاتی است که متولی خاص نداشته و اداره آنها بر عهده سازمان اوقاف و امور خیریه است .
موقوفه غیرمتصرفی موقوفاتی است که متولی خاص داشته و اداره اوقاف صرفاً بر آن نظارت دارد.
وقف عام
وقفی است که در جهت و مصلحت عمومی و عناوین عامه باشد، در وقف عام، موقوف علیه جامعه یا بخش معینی از آن است که غیرمحصور و قابل زیاد و کم شدن هستند. مانند وقف بر زائران خانه خدا یا وقف بر طلاب حوزه علمیه، وقف بر مساجد، پل ها، مدارس و…
وقف خاص
وقفی که بر شخص یا اشخاص معین و محصور شده باشد مانند وقف بر اولاد اوقاف.
وقف خاص ممکن است بر خویشان واقف یا بر سایر اشخاص محصور دیگر غیر از خویشان وی باشد.
-
وقف بر خویشان واقف
زمانی که واقف، وقفی را بر خویشان خود می نماید می تواند آن را مختص به اولاد ذکور یا اناث کرده یا سهم هر یک را برابر یا به تفاوت قرار دهد. اگر واقف مالی را بر اولاد خود بدون ذکر اینکه برای پسران است یا دختران وقف نماید شامل هر دو آنها خواهد شد و سهم هر یک از آنها از منافع موقوفه به تساوی است و قواعد تقسیم ارث، در اینجا رعایت نخواهد شد.
-
وقف خاص بر اشخاص محصور غیر از خویشان واقف
واقف ممکن است مال خود را برای اشخاص معین و معلوم که غیر از خویشاوندان او باشد وقف نماید مثلاً برای کارگران مزرعه معین یا معلمان مدرسه ای خاص.
وقف مرکب یا مشترک
وقف مرکب بر دو گونه است:
- وقفی که مدت معینی منافع موقوفه خاص باشد سپس وقف اختصاص به عام داشته باشد مثل اینکه واقف بگوید مال خود را وقف کردم بر اولاد خود سپس بر فقراء شهر معین
- وقفی که قسمتی از منافع موقوفه وقف خاص و قسمتی دیگر از آن صرف وقف عام باشد مثلاً واقف مال خود را بر اولاد خود و فقراء شهر مشترکاً وقف نماید و سهم هر یک از منافع موقوفه را مشخص کند.
مقصود از حبس در وقف
در وقف مقصود از حبس نگهداری از عین مال و جلوگیری از نقل و انتقال آن می باشد. در واقع وقـف کردن عین مال موجب از بین رفتن مالکیت می شود یعنی مالک سابق هیچ حقی نسبت به مال موقوفه نخواهد داشت حتی نمی تواند عین مال را نگهداری کند و منافع را برای خود وقـف نماید و موقوف علیهم هم نمی تواند عین مال را منتقل نماید جزء در موارد استثنایی که این استثنائات در ماده های ۸۸ و ۸۹ قانون مدنی و ماده ۳۴۹ قانون اشاره شده است.
شخصیت حقوقی وقف
در رابطه با این مسئله که آیا وقف دارای شخصیت حقوقی است یا خیر قبلاً اختلاف نظر بوده است اما در مجموع با توجه به ماده ۳ قانون اوقاف مصوب سال ۱۳۵۴ و ماده ۳ قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه مصوب ۱۳۶۳ و با توجه به قانون مدنی می توان گفت مال موقوفه دارای شخصیت حقوقی است و خود به تنهایی می تواند خواهان دعوا یا خوانده ی پرونده های حقوقی در دادگستری قرار بگیرد. نماینده این شخصیت حقوقی وقـف نیز خود متولی می باشد که می تواند از طرف مال موقوفه اعاده حق کند.
ثبت مال موقوفه
متولی مال موقوفه، مکلف است جهت ایجاد نظم و ثبات و امنیت حقوقی طبق دستورالعمل زیر نسبت به ثبت اسناد و املاک موقوفه اقدام نماید.
الف) ثبت املاک
با توجه به ماده ۲۷ قانون ثبت اسناد و املاک مصوب ۱۳۱۰ و آئین نامه اجرائی آن مصوب سال ۱۳۱۷ چنانچه ملکی که در وقف است به ثبت نرسیده باشد متولیان موقوفات از ثبت محل درخواست ثبت ملک را به نام موقوفه خواهند نمود. برابر ماده ۳۲ آئین نامه فوق الذکر در صورت عدم اقدام متولیان نماینده اوقاف محل درخواست ثبت خواهد داد.
همچنین با عنایت به ماده ۲۸ قانون ثبت اسناد و املاک مصوب ۱۳۱۰ می توان گفت که هرگاه نسبت به این قبیل املاک به عنوان مالکیت تقاضای ثبت شده و متولی یا نماینده اوقافی که به موجب نظامنامه مکلف به دادن عرض حال اعتراض و تعقیب دعوی و حفظ حقوق وقف یا حبس باقی است در اثر تبانی به تکلیف خود عمل ننماید به مجازات خیانت محکوم خواهند شد.
همچنین لازم به ذکر است به موجب ماده ۲۹ قانون ثبت اسناد و املاک چنانچه مال موقوفه درآمدی نداشته باشد جهت ثبت و یا اعتراض ثبتی هزینه ای پرداخت نخواهد شد.
باید اشاره کرد که موقوفه دارای شخصیت حقوقی است بنابراین ثبت ملک وقف به نام موقوفه به عمل آمده و هم به نام او سند صادر خواهد شد و لذا ثبت سند مالکیت موقوفه بنام سازمان یا اداره اوقاف فاقد وجاهت قانونی و شرعی است.
همچنین باید گفت متولیان مکلفند به هنگام طرح هر گونه دعوی یا اعتراض بر ثبت نسخه ای از دادخواست یا اعتراض نامه تنظیمی را به ادارات حج و اوقاف و امور خیریه محل تنظیم و رسید دریافت دارند تا ادارات مذکور در این قبیل موارد برای حفظ حقوق موقوفه جریان دعوا را مستمراً مراقبت و در صورت لزوم در دعوای مطروحه وارد و در جهت حفظ حقوق وقف اقدام نمایند. و ادارات اوقاف موظفند در صورتی که متولیان به وظایف قانونی خود نسبت به تقاضای ثبت و اعتراض بر ثبت و… عمل ننمایند در مواعد قانونی اقدام نمایند.
ب) ثبت اسناد
ثبت معاملات راجع به عین یا منافع موقوفات و بنیادها و موسسات خیریه و همچنین ثبت معاملات مربوط به اماکن متبرکه بدون موافقت سازمان اوقاف در دفاتر اسناد رسمی ممنوع می باشد.
لازم به ذکر است که دفاتر اسناد رسمی مکلفند رونوشت اسناد راجع به وقف را ظرف ۱۰روز پس از ثبت به ادارات اوقاف و امور خیریه در تنظیم اسناد رسمی ارسال دارند و چنانچه به هر علتی سند رسمی تنظیم شود پیش نویسی معاملاتی که در اداره اوقاف به عنوان پیش نویس سند رسمی تنظیم می شود پیش نویسی مذکور به صورت لازم الوفا تلقی می شد.
دفتر حقوقی بین المللی دادپویان حامی با بهره گیری از وکیل وقف متخصص که تجربه بالایی در زمینه ی دعاوی وقفی را دارد ، آمادگی ارائه خدمات حقوقی تخصصی خویش که در بخش اوقاف و امور وقفی توضیح داده شده است می باشد جهت بهره مندی از این خدمات می توانید با موسسه تماس حاصل فرمائید.
آیا این نوشته برایتان مفید بود؟
2 نظر
با سلام و عرض ادب خسته نباشید سوالی که داشتم این است که کل ملک روستای ما که در آن زندگی می کنیم وقف خاص اولاد ذکور هست.بدین گونه که شیخ شمس الدین ابن عبداله انصاری که به این روستا به عنوان مقلب از طرف حضرت امام جعفر صادق علیه آمده بود دراین مکان سکونت گزیده بود و این ملک را خریده و به اولاد ذکور خود وقف خاص اولاد ذکور کرده بود که طبق سند حاضر و گفته اهالی از آن زمان ملک روستای ما طبق وقف نامه بین اولاد ذکور تقسیم می شود و به اولاد دختر ملکی تعلق نمی گیرد ((حالا پدر من قبل از پدر بزرگم وفات کرده)) است و پدر بزرگم در قید حیات خود مقداری ملک به پدرم داده بود که استفاده می کرد حالا من و برادرانم از ملکی که وقف خاص اولاد ذکور هست و پدرم که قبل از پدر بزرگم وفات کرده است مثل ارث که به ما به خاطر وفات پدرم قبل از وفات پدر بزرگم که در تقسیم بندی به ما نمی رسد باید طبق وقف نامه باید عمل کرد یا مثل ارثیه؟؟؟؟؟ ((پدر و پدر بزرگم هر دو وفات کردن)) چون می گویند که پدر شما چون قبل از پدرش وفات کرده هیچ سهمی از ملک نمی برین !!((زمان وفات پدر و پدر بزرگم ما صغیر بودیم))ملک مود نظر هم زمین های کشاورزی و بعلاوی حدود هزار متر مربع زمین خالی وسط روستا برای ساخت خانه است که فعلا سه تا اوطاق فرسوده داشت که کلا خراب شده و قابل استفاده نیست خیلی ممنونم اجرکم عندالله وسلام علیکم و رحمت الله .انصاری از شهرستان کلیبر آذربایجان شرقی.
با سلام. خارج از ارث هست طبق دستور واقف و وقفنامه باید عمل شود.