نحوه گرفتن خسارت از شهرداری به دلیل تقصیر یا قصور آن و یا به دلیل عملکرد کارکنان این ارگان عمومی مسئله ای است که امروزه دغدغه بسیاری از شهروندان می باشد. مطابق قوانین مسئولیت مدنی هر کس بدون مجوز قانونی، عمدا یا در نتیجه بی احتیاطی به جان یا سلامت یا مال یا شهرت تجاری یا هر حق دیگری که به موجب قانون برای اشخاص ایجاد گردیده است، لطمه ای وارد نماید که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود، مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود می باشد. شهرداری نیز از این قاعده مستثناء نبوده و چنانچه سبب ورود ضرر به اشخاص گردد، مسئول جبران خسارت وارده می باشد و افراد می توانند با اثبات تقصیر شهرداری جهت مطالبه خسارت در مرجع صالح اقامه دعوا نمایند. چنانچه قصور شهرداری در رسیدگی به وضعیت خیابان ها موجب بروز تصادف شود متضرر از این واقع می تواند با طرح شکایت از شهرداری بابت تصادف، جبران خسارت وارده به خود را مطالبه نماید.

با توجه به این که شهرداری یک نهاد عمومی است و به نوعی بخشی از بیت المال در اختیار این نهاد قرار می گیرد روند مطالبه خسارت آن با پیچیدگی های خاصی همراه است تا اشخاص نتوانند با سوء استفاده از برخی مسائل نسبت به بیت المال تعدی انجام دهند. این که دلیل ورود خسارت به اشخاص چه چیزی است نحوه مطالبه خسارت وارده را تغییر می دهد. گاهی به دلیل وجود چاله در معابر عمومی خسارتی به شخص وارد می شود وبرای نمونه، شکایت از شهرداری بابت چاله مذکور انجام می شود. همچنین در اثنای مطالبه خسارات ناشی از تقصیر شهرداری ، بحث مطالبه خسارت تاخیر تادیه از شهرداری به دلیل عدم انجام تعهدات نیز متصور است به همین دلیل در این مقاله سعی خواهیم کرد به بیان کلیات مطالبه خسارت از شهرداری بپردازیم.

شرایط اثبات ورود زیان برای مطالبه خسارت از شهرداری

برای صدور حکم به پرداخت خسارت از سوی شهرداری وجود موارد ذیل ضروری است و برای تنظیم نمونه دادخواست مطالبه خسارت از شهرداری باید آنها را مدنظر قرارداد:

1. ضرر باید مستقیم باشد.
2. باید شخصی باشد(یعنی کسی که دعوا اقامه می نماید و ادعای خسارت می کند، باید زیان دیده یا قائم مقام او باشد).
3. ضرر می بایست در نتیجه لطمه ای که به حق شخص یا نفع مشروع او وارد شده است به وجود آمده باشد.
4. ضرر نباید قبلا جبران شده باشد.
5. ضرر باید قابل جبران باشد.

موارد امکان مطالبه خسارت از شهرداری

هر اقدامی که از سوی شهرداری یا کارمندان شهرداری صورت بگیرد و به نحوی موجب ورود خسارت به اشخاص شود. قابلیت طرح شکایت از شهرداری و مطالبه خسارت را خواهد داشت. به همین دلیل نمی توان موارد محدودی برای امکان مطالبه خسارت از شهرداری نام برد. اما مصادیق مبتلا به که بیشتر افراد با آن درگیر هستند را می تواند در موارد زیر پیدا کرد. توجه داشته باشید که طرح دعوا جهت مطالبه خسارت محدود به موارد زیر نیست.

• مسئولیت  شهرداری به سبب اقدامات کارمندان

مطابق ماده ۱۱ قانون مسئولیت مدنی چنانچه کارمندان شهرداری یا موسسات وابسته به آنان در حین انجام وظیفه، عمدا یا در نتیجه بی احتیاطی، خسارتی را به اشخاص وارد نمایند، شخصا مسئول جبران خسارت وارده می باشد؛ چنانچه این خسارت به سبب عمل آنان نباشد و نقص وسایل ادارات و موسسات سبب ورود خسارت گردد در این صورت شهرداری مسئول جبران  ضرر و زیان می باشد.

حال اگر تقصیر کارمند و نقص وسایل اداری به صورت توامان سبب ورود خسارت به اشخاص را فراهم کرده باشد، هر دو  مسئول جبران ضرر و زیان می باشند.

البته مورد اعمال حاکمیتی، هرگاه اقداماتی که حسب ضرورت و برای تامین منافع اجتماعی و مطابق قانون به عمل آید و موجب ضرر دیگری شود شهرداری تکلیفی به جبران خسارت نخواهد داشت.

• 

  مسئولیت  شهرداری به سبب اقدامات کارمندان

  مسئولیت کارفرمایان به سبب انجام وظیفه کارگران در حین انجام کار

بند قبلی در خصوص تقصیر کارمندانی که تابع قانون مدیریت خدمات کشوری یا سایر قوانین و مقررات هستند بود اما در صورتی که رابطه بین شخص و شهرداری رابطه کارگر، کارفرمایی قانون کار باشد و به سبب فعل کارگران شهرداری در زمان انجام وظیفه خسارتی به اشخاص وارد گردد، کارفرما مسئول جبران خسارت وارده می باشد مگر اینکه در مرجع صالح مشخص گردد که  کارفرما تمامی احتیاط های لازم را اعمال می کرد بازهم جلوگیری از ورود زیان امکان پذیر نبود؛ شهرداری می تواند به واردکننده خسارت در صورتی که مطابق قانون مسئول شناخته مراجعه نماید.

• مسئولیت شهرداری  در قبال اشخاص ثالث علی رغم واگذاری به پیمانکار

چنانچه شهرداری عملیات اجرایی را به پیمانکار محول نماید و اقدامات پیمانکار سبب ورود خسارت به اشخاص گردد، مانع مسئولیت شهرداری در مقابل اشخاص ثالث نمی باشد و شهرداری موظف به جبران  ضرر و زیان های وارده  می باشد .

چنان چه شهرداری عملیات عمرانی را به شرکت های پیمانکاری بسپارد و پیمانکار نکات ایمنی را رعایت نکرده و سبب ورود زیان به اشخاص گردد، این موضوع رافع مسئولیت شهرداری نمی باشد و شهرداری موظف به جبران ضرر و زیان وارده است .

• مطالبه خسارت از شهرداری به سبب سقوط درختان در معابر عمومی

از آن جا که شهرداری مکلف به رفع خطر از اماکن عمومی می باشد، چنان چه سقوط درختان در معابر عمومی سبب ورود خسارت به افراد گردد و تقصیر شهرداری در مرجع صالح احراز گردد، شهرداری موظف به جبران خسارت وارده می باشد . اما چنان چه درختان به واسطه قوه قاهره مانند طوفان سقوط کنند، خسارت وارده قابل انتساب به شهرداری نمی باشد.

اگر درخت به دلیل سیل و زلزله یا هر عامل دیگری در معابر عمومی سقوط کند شهرداری مکلف است که بلافاصله نسبت به رفع مانع مذکور اقدام نماید، پس اگر پس از سقوط درخت شهرداری در رفع مانع تعلل نماید و خودرویی به این درخت برخورد کرده و متحمل خسارت شود به دلیل تقصیر شهرداری امکان گرفتن خسارت خودرو از شهرداری وجود دارد.

• شکایت از شهرداری بابت چاله و مطالبه خسارت از آن

در صورت حفر گودال در معابر عمومی، شهرداری موظف به نصب علائم هشدار دهنده در معابر عمومی و محل گذر اتومبیل ها می باشد، در صورت عدم نصب علائم هشدار دهنده و عدم رعایت مقررات قانونی ، شهرداری مسئول جبران ضرر و زیان وارده می باشد . برای نمونه، شکایت از شهرداری بابت چاله ای که علائم هشداردهنده در کنار آن قرارداده نشده و شخصی در آن سقوط کرده و آسیب بدنی متحمل شده است، مسئولیت پرداخت دیه شخص آسیب دیده را بر عهده شهرداری قرار می دهد.

مسئولیت شهرداری به سبب تصرف غیرقانونی در املاک

چنان چه شهرداری در جهت اجرای طرح های عمرانی خود اقدام به تصرف غیرقانونی در اراضی و املاک اشخاص خصوصی نماید و سبب ورود زیان به شهروندان گردد، شهرداری مسئول جبران خسارات می باشد .البته تصرف در املاک اشخاص در صورتی که مطابق قانون و مقررات تملکات عمومی صورت بگیرد خارج از این بحث است.

جهت مطالعه بیشتر مراجعه نمایید به مقاله تشریفات قانونی برای تملک اراضی واقع در طرحهای دولتی و شهرداری ها

رای وحدت رویه در خصوص مطالبه خسارت از شهرداری

سابق بر اصلاح قانون دیوان عدالت اداری حسب تبصره ۱ ماده ۱۰ قانون مزبور برای جبران خسارت از سوی شهرداری ابتدا باید دادخواستی به طرفیت شهرداری متخلف به دیوان عدالت اداری تقدیم می شد تا پس از احراز و تصدیق تخلف شهرداری از سوی دیوان عدالت اداری مدعی بتواند با مراجعه به دادگاه عمومی حقوقی مطالبه خسارت نماید در همین راستا نیز رای وحدت رویه ۷۴۷ هیات عمومی دیوان عالی کشور چنین عنوان داشت:« نظر به اینکه یکی از شرایط برقراری مسئولیت مدنی، وجود تقصیر است، لذا در اینگونه موارد به عنوان مقدمه صدور حکم به جبران خسارت، باید وجود تقصیر و تخلف و ورود خسـارت احراز گردد و سپـس دادگاه میزان خـسارت را تشخیص دهد و حکم به جبران آن صادر نماید که احراز تخلف مؤسسات و اشخاص مذکور در بندهای ۱ و ۲ ماده ۱۰ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، بر اساس تبصره ماده مرقوم برعهده دیوان است. بدیهی است در مواردی که مالکان اراضی تصرف و تملک شده از سوی شهرداری، بهای آن اراضی را مطالبه می‌کنند بدون اینکه مدعی تخلف و نقض قانون از سوی شهرداری در اقداماتی که انجام داده، باشند دعوی موضوعاً از شمول مقررات بندهای ۱ و ۲ و تبصره ۱ بند ۳ ماده ۱۰ قانون یاد شده خارج است و دادگاه باید به دعوی رسیدگی و حکم مقتضی صادر نماید»

با اصلاح قانون دیوان عدالت اداری دیگر نیاز به طرح دعوای جداگانه در دادگاه های عمومی نمی باشد و دیوان عدالت اداری علاوه بر احراز تقصیر مکلف به حکم بر جبران خسارت وارده نیز می باشد.

مسئولیت شهرداری به سبب وجود نخاله در اتوبان

چنان چه به سبب وجود نخاله در اتوبان خسارتی به وسائل نقلیه وارد گردد یا موجب تصادفات رانندگی شود، شهرداری مسئول جبران خسارت وارده می باشد.

مسئولیت شهرداری به سبب وجود نخاله در اتوبان

نحوه رسیدگی به دعوای مطالبه خسارت از شهرداری

سابقا نحوه دریافت غرامت از شهرداری بدین نحو بود که ابتدائا خواهان جهت مطالبه خسارت و احراز تقصیر شهرداری می بایست دادخواست خود را به دیوان عدالت اداری تقدیم می نمود و پس از احراز تقصیر شهرداری توسط دیوان عدالت اداری خواهان می توانست به استناد رای دیوان عدالت اداری، تعیین میزان خسارت وارده را از دادگاه عمومی درخواست نماید .

اما پس از اصلاح قانون دیوان عدالت اداری دیگر نیازی به مطالبه خسارت در دادگاه عمومی وجود ندارد و شخص متضرر به استناد تبصره یک ماده ۱۰ قانون دیوان عدالت اداری، با تقدیم دادخواست به دیوان عدالت اداری، این مرجع ضمن احراز وقوع تقصیر و ورود خسارت میزان خسارت وارده را نیز تعیین می نماید.

مطالبه خسارت تاخیر تادیه از شهرداری

طبق ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی، مدیون در صورت احراز تمکن مالی ملزم به پرداخت خسارت تاخیر تادیه می باشد، همچنین براساس قانون راجع به منع توقیف اموال منقول و غیرمنقول متعلق به شهرداری ها، ایفاء تعهدات از سوی شهرداری مستلزم تامین اعتبار در بودجه می باشد و تا زمان تعیین بودجه در خصوص پرداخت محکوم به، خسارت تاخیر تادیه از سوی ذی نفع قابل مطالبه نمی باشد .

نحوه اجرای رای مطالبه خسارت از شهرداری

با تعیین میزان خسارت وارده از سوی دیوان عدالت اداری، شهرداری موظف به پرداخت خسارت می باشد. چنان چه شهرداری از پرداخت خسارت اجتناب نماید، طبق قانون منع توقیف اموال منقول و غیرمنقول متعلق به شهرداری ها، وجوه و اموال منقول و غیر منقول متعلق به شهرداریها اعم از این که در بانکها و یا در تصرف شهرداری و یا نزد اشخاص ثالث و به‌صورت ضمانتنامه به نام شهرداری باشد قبل از صدور حکم قطعی قابل تأمین و توقف و برداشت نمی‌باشد.شهرداریها مکلفند وجوه مربوط به محکوم‌به احکام قطعی صادره از دادگاهها و یا اوراق جرایی ثبتی یا اجرای دادگاهها و مراجع قانونی دیگر را در حدود مقدورات مالی خود از محل اعتبار‌بودجه سال مورد عمل و یا در صورت عدم امکان از بودجه سال آتی خود بدون احتساب خسارت تأخیر تأدیه به محکوم له پرداخت نمایند در غیر این‌صورت ذینفع می‌تواند برابر مقررات نسبت به استیفای طلب خود از اموال شهرداری تأمین یا توقیف یا برداشت نماید.

بحث پایانی

بحث مطالبه خسارت از شهرداری به دلیل قصور این نهاد عمومی امری است که دارای پیچیدگی های خاصی است. اگرچه در حال حاضر و با اصلاح قانون دیوان عدالت اداری در سال ۱۴۰۲ نحوه گرفتن خسارت از شهرداری تقریبا مشابه و هم سو با نحوه اخذ خسارت از اشخاص عادی می باشد اما با این وجود باز هم مسائلی وجود دارند که نیازمند تخصص و آگاهی شماست. نحوه وصول میزان خسارت تعیین شده یکی از همین اوامر است که بدون دانش و تجربه مسیر را برای شما دشوار می نماید. از همین رو پیشنهاد میگردد که با همراهی یک وکیل پایه یک دادگستری که در امر وکالت دعاوی مطالبه خسارت از شهرداری تجربه و آگاهی کافی دارد اقدام به طرح دعوا نمایید چرا که در غیر این صورت عدم اخذ نتیجه مدنظرتان، دور از انتظار نخواهد بود.

دفتر حقوقی بین المللی دادپویان حامی با بهره گیری از تجارب و تخصص وکلای مجموعه، آماده ارائه انواع خدمات مشاوره ای و قبول پرونده می باشد. با ما در تماس باشید.